Wyrok SN z dnia 10 czerwca 2021 r., sygn. II CSKP 36/21

1. Z uprawnienia określonego w art. 480 § 3 k.c. wierzyciel może skorzystać wówczas, gdy wykonanie czynności z upoważnienia sądowego nie miałoby dla niego już znaczenia bądź z uwagi na naturę zobowiązania, bądź z uwagi na niemożność osiągnięcia celu, w którym umowę zawarto albo też groziłoby wierzycielowi znaczną stratą, której dochodzenie od dłużnika byłoby utrudnione. W wypadkach, w których wzgląd na przyspieszenie sprawy odgrywa szczególne znaczenie, czyli w wypadkach nagłych, Kodeks cywilny zwalnia wierzyciela od obowiązku uzyskania uprzedniego upoważnienia do wykonania zastępczego. Okolicznościami uprawniającymi wierzyciela do  wykonania zobowiązania bez upoważnienia sądu będą zdarzenia nadzwyczajne (np. awaria), w których niepodjęcie wymaganych czynności będzie groziło niebezpieczeństwem zwiększenia rozmiaru lub nawet powstania nowej szkody. Wykonanie zobowiązania w takich okolicznościach odbywa się na ryzyko wierzyciela, który musi udowodnić nagły charakter sytuacji uzasadniającej podjęcie przez niego działania bez uprzedniego upoważnienia sądowego.

2. Przez „nagłe wypadki” rozumieć należy sytuacje awaryjne, w szczególności niosące zagrożenie dla życia, zdrowia lub grożące poważną szkodą w mieniu. Nagłość należy oceniać w okolicznościach poszczególnych przypadków. W razie zaistnienia takich sytuacji, oczekiwanie na upoważnienie sądu mogłoby spowodować znaczną szkodę dla wierzyciela, której dochodzenie naprawienia od dłużnika byłoby utrudnione. Ponadto w pewnych sytuacjach wykonanie czynności lub usunięcie przeciwstawnej zobowiązaniu zmiany po upływie czasu potrzebnego dla uzyskania upoważnienia sądu mogłoby nie mieć znaczenia dla wierzyciela ze względu na naturę zobowiązania lub niemożność osiągnięcia celu, dla którego zobowiązanie powstało. Oceny, czy zachodzi „nagły wypadek” dokonuje wierzyciel, czyniąc to na własne ryzyko, przy czym przyjmuje się, że „nagłości” nie można interpretować rozszerzająco. Na wierzycielu ciąży dowód „nagłości wypadku”.