Komentarz do Kodeksu Pracy 2021 - Dział XII. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy

Zagadnienia ogólne

Dział dwunasty Kodeksu pracy reguluje zasady rozpatrywania indywidualnych sporów ze stosunku pracy, jakie powstają najczęściej między pracodawcami a pracownikami. Do sporu dochodzi wówczas, gdy jedna ze stron stosunku pracy, np. pracownik, dąży do przyznania uprawnień, które jej zdaniem wynikają z łączącego ją stosunku pracy, ale nie zgadza się z tym druga strona (np. pracodawca).

Sąd pracy

Spory ze stosunku pracy zaistniałe między pracodawcą a pracownikiem mogą zostać ostatecznie rozstrzygnięte jedynie przez sądy pracy, które mają kompetencje do rozstrzygania tego rodzaju spraw. Należą do nich sprawy m.in. o roszczenia ze stosunku pracy, o ustalenie istnienia stosunku pracy, o odszkodowanie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Od 7 listopada 2019 r. pracodawca lub pracownik mogą wytoczyć powództwo ze stosunku pracy przed sądem pracy:

· właściwości ogólnej (ze względu na miejsce zamieszkania lub siedzibę pozwanego), lub

· w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana.

Od tej daty zlikwidowano możliwość, która pozwalała rozpoznawać sprawy w sądzie pracy w okręgu, gdzie znajduje się zakład pracy. Dotyczyło to sytuacji, gdy praca jest lub była wykonywana w innej miejscowości, niż znajdowało się miejsce zamieszkania lub siedziba pozwanego, lub gdy w innej miejscowości niż siedziba lub miejsce zamieszkania znajdował się zakład pracy.

Oznacza to, że strona stosunku pracy może dowolnie wybrać sąd pracy, przed którym chce wytoczyć powództwo.

Ustawowa właściwość sądów pracy jest szczególnym przypadkiem właściwości wyłącznej. Zgodnie z poglądem większości ekspertów, w przeciwieństwie do spraw cywilnych, w sprawach z zakresu prawa pracy nie istnieje możliwość zawarcia pisemnej umowy między stronami stosunku pracy o rozpatrzenie przez sąd I instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy, sporu już wynikłego lub sporów mogących wyniknąć w przyszłości ze stosunku pracy. Dotyczy to tym samym także zamieszczenia tego rodzaju klauzuli w umowie o pracę co do przyszłych sporów.