Sygnaliści nie zgłoszą naruszeń z zakresu prawa pracy

Trwają prace legislacyjne nad ustawą o ochronie sygnalistów. Podczas posiedzenia 5 czerwca 2024 r. Senat wprowadził poprawki, które zakładają że naruszenia prawa pracy nie będą mogły być zgłaszane lub ujawniane publicznie przez sygnalistę. Senatorowie proponują również by sygnaliście przysługiwała nieodpłatna pomoc prawna. Ustawa wróci teraz do Sejmu, który zdecyduje czy poprawki zostaną przyjęte.

Celem proponowanych przepisów jest ochrona osób zgłaszających naruszenie prawa niezależnie od podstawy i formy świadczenia pracy lub pełnienia służby. Zgłoszenia będzie mógł dokonać pracownik, były pracownik, funkcjonariusz, żołnierz zawodowy, zleceniobiorca, stażysta czy wolontariusz.

"Pracownik na budowie, który zgłosi, że szef nie gwarantuje podstawowych środków bezpieczeństwa i higieny pracy. Urzędnik, który zgłosi, że jego przełożony ustawia przetargi. Funkcjonariusz, który zgłosi, że inni funkcjonariusze nielegalnie inwigilują obywateli. Każda z tych osób działa na rzecz dobra wspólnego. Każda z tych osób dziś jest narażona na działanie odwetowe, na utratę pracy, na degradację, na ograniczenie wynagrodzenia. Obowiązkiem państwa jest otoczyć te osoby ochroną" – mówiła w Sejmie ministra rodziny i pracy Agnieszka Dziemianowicz-Bąk.

Ochrona sygnalistów przed odwetem

Sygnalista to osoba, która alarmuje o naruszeniach prawa i ma do tego uzasadnioną podstawę. Ponieważ sygnalista może być narażony na działania odwetowe ze strony pracodawcy po dokonaniu zgłoszenia, konieczne jest zapewnienie ochrony takiej osobie. Pozbawienie źródła zarobkowania, mobbing, pozbawienie awansu, nagrody czy premii - to działania odwetowe, przed którymi chronić ma ustawa.

Przepisy prawa nie nakładają obowiązku dokonywania zgłoszeń. Jeżeli pracownik zauważy nieprawidłowość, musi sam zdecydować czy chce dokonać zgłoszenia czy nie. W przypadku, gdy się na to zdecyduje, będzie chroniony przez prawo. Warunkiem jest, by zgłaszający był przekonany, że przekazywane przez niego informacje są prawdziwe. Tożsamość sygnalisty będzie zachowana w tajemnicy.

Sygnaliści nie zgłoszą naruszeń z prawa pracy

Senatorzy zgłosili wątpliwości dotyczące tego, czy naruszenia Kodeksu pracy również powinny być objęte zapisami ustawy. W dyskusji głos zabrała ministra rodziny, pracy i polityki społecznej.

"Uwzględnienie w ustawie o ochronie sygnalistów prawa pracy to działanie również na korzyść przedsiębiorców, pracodawców. Wprowadziliśmy prawo pracy do katalogu, żeby chronić uczciwych pracodawców, uczciwych przedsiębiorców, przed nieuczciwą konkurencją" – zaznaczyła ministra Dziemianowicz-Bąk.

Senatorowie ostatecznie przegłosowali poprawkę dotyczącą wykreślenia prawa pracy z katalogu obszarów, w ramach których będzie można dokonać zgłoszenia naruszeń. Wprowadzono również poprawkę, która przewiduje nieodpłatną pomoc prawną i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie dla sygnalisty, także wówczas, gdy jest on w stanie ponieść koszty odpłatnej pomocy prawnej. Senat wprowadzili do ustawy również kilka poprawek o charakterze legislacyjnym. Ustawa wróci teraz do Sejmu, który zdecyduje czy poprawki zostaną przyjęte.

Jakie obowiązki będzie miał pracodawca

Dotychczas w polskim systemie prawnym brak było kompleksowej regulacji poświęconej ochronie sygnalistów. Nowe regulacje implementują dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady UE, która powinna była zostać wprowadzona przez kraje członkowskie UE jeszcze w 2021 roku. Nie została wówczas wprowadzona, co naraża Polskę na kary finansowe.

Wejście w życie ustawy nie zakończy prac nad systemem ochrony sygnalistów w Polsce. Za dwa lata Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej przeprowadzi ewaluację tego systemu, sprawdzając działanie nowych przepisów w praktyce i wprowadzając konieczne usprawnienia.

Opracowanie: Katarzyna Bogucka

Zobacz również: Ochrona sygnalistów - jakie obowiązki będzie miał pracodawca >>>