Czy kwota zapłacona przez Wnioskodawcę na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia jest kosztem uzyskania przychodów Wnioskodawcy.

Interpretacja indywidualna – stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób prawnych jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

13 maja 2024 r. wpłynął Państwa wniosek z 22 kwietnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy ustalenia czy kwota zapłacona przez Wnioskodawcę na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia jest kosztem uzyskania przychodów Wnioskodawcy.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

(…) S.A. (zwana dalej: „Wnioskodawcą”) jest polskim rezydentem  i podlega opodatkowaniu od całości swoich dochodów w Polsce bez względu na miejsce ich uzyskania.

Rokiem podatkowym Wnioskodawcy jest rok kalendarzowy.

Wnioskodawca płaci uproszczone zaliczki na podatek dochodowy od osób prawnych.

Wnioskodawca jest podmiotem działającym w branży informatycznej. Prowadzi działalność w zakresie (…) (…), itp. Ponadto realizuje kompleksowe usługi (…). Odbiorcami usług świadczonych przez Wnioskodawcę są zarówno podmioty polskie, jak i zagraniczne.

W celu prowadzenia działalności gospodarczej Wnioskodawca wynajmuje pomieszczenia  biurowe w różnych miejscowościach od podmiotów oferujących najem takich powierzchni.

W związku z prowadzoną działalnością gospodarczą i w celu wykonywania tej działalności,  w 2019 r. Wnioskodawca, działając jako najemca, zawarł umowę najmu pomieszczeń oraz powierzchni biurowej. Umowa została zawarta na czas określony od (...) 2019 r. do (...) 2024 r.

Wnioskodawca w okresie od (...) 2021 r. do dnia (...) 2024 r. nie przedstawił  wynajmującemu określonej w umowie najmu gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej  w wysokości równej co najmniej sześciomiesięcznemu czynszowi za nieruchomość będącą  przedmiotem najmu brutto oraz sześciomiesięcznej stawce za opłaty eksploatacyjne.

Wnioskodawca przedstawił wynajmującemu taką gwarancję w dniu (...) 2024 r.  Wynajmujący oświadczeniem z dnia (...) 2024 r. obciążył Wnioskodawcę  na podstawie umowy najmu karą umowną w wysokości: (…) złotych.

Wnioskodawca nie zgodził się z naliczoną przez wynajmującego karą umowną  i kwestionował jej zasadność oraz wysokość.

W wyniku przeprowadzonych rozmów Wnioskodawca i najemca osiągnęli konsens i zawarli pisemne porozumienie, zgodnie z którym:

- Wnioskodawca zobowiązał się, że w terminie do dnia (…) 2024 r. opuścić pomieszczenia i powierzchnie będące przedmiotem umowy najmu i wyda je wynajmującemu w stanie niepogorszonym ponad normalne zużycie (co oznacza, że umowa najmu została rozwiązana z tym dniem);

- jednocześnie Wnioskodawca, aby uchylić zaistniały pomiędzy stronami spór co do zasadności i wysokości naliczonej kary umownej, zobowiązał się do zapłaty na rzecz wynajmującego kwoty (…) zł w terminie do dnia (…) 2024 r.;

- w związku z tym wynajmujący zrzekł się roszczeń przysługujących mu względem Wnioskodawcy, wynikających z faktu niewykonania obowiązku w zakresie przedłożenia wynajmującemu gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej, w szczególności kary umownej naliczonej oświadczeniem o nałożeniu kary umownej, w zakresie przekraczającym, kwotę (...) złotych, uznaną przez Wnioskodawcę, pod warunkiem zapłaty przez Wnioskodawcę tej kwoty w terminie do (…) 2024 r.

Wynajmujący zobowiązał się ponadto nie korzystać z gwarancji bankowej dostarczonej mu przez Wnioskodawcę w dniu 21 lutego 2024 r. celem pokrycia kary umownej nałożonej oświadczeniem o nałożeniu kary umownej, chyba, że Wnioskodawca nie zapłaci wynajmującemu kwoty 290.000,00 złotych w terminie do końca marca 2024 r.

Zgodnie z opisanym powyżej porozumieniem umowa najmu została rozwiązana z dniem 15 marca 2024 r., a Wnioskodawca zapłacił wynajmującemu kwotę (…) złotych w terminie do końca marca 2024 r.

Wynajmujący udokumentował świadczenie pieniężne w kwocie (…) złotych na podstawie porozumienia notą obciążeniową wystawioną dla Wnioskodawcy.

Wnioskodawca dodatkowo wskazuje, że wydatek w kwocie (...) złotych został poniesiony bezpośrednio w związku z działalnością gospodarczą Wnioskodawcy, w ramach porozumienia z wynajmującym, mającego na celu uniknięcie dalej idących konsekwencji finansowych oraz operacyjnych wynikających ze sporu z wynajmującym. Wnioskodawca zdecydował się na zapłatę tej kwoty, aby uniknąć dalszych kosztów związanych z ryzykiem zapłaty wysokiej kary umownej oraz możliwymi postępowaniami sądowymi, a także aby uniknąć uszczerbku dla jego wiarygodności biznesowej, co mogłoby negatywnie wpłynąć na jego pozycję na rynku oraz relacje z innymi partnerami biznesowymi. Decyzja ta była zatem wynikiem racjonalnego działania, mającego na celu ochronę reputacji Wnioskodawcy oraz zachowanie stabilności operacyjnej, co jest kluczowe w branży technologicznej, w której działa Wnioskodawca. Poniesienie wydatku było racjonalną reakcją Wnioskodawcy na nieuzasadnione, w ocenie Wnioskodawcy, roszczenie wynajmującego o zapłatę bardzo wysokiej kary umownej w sytuacji, gdy Wnioskodawca nie zalega z zapłatą czynszu ani opłat eksploatacyjnych, a ostatecznie przedstawił gwarancję oczekiwaną przez wynajmującego. Roszczenia wynajmującego mogłyby prowadzić do poważniejszych finansowych i operacyjnych konsekwencji dla Wnioskodawcy. Działanie to było zatem formą „zarządzania kryzysowego”, mającego na celu minimalizację negatywnych skutków dla działalności gospodarczej. Wnioskodawca podjął działania naprawcze, które umożliwiły zakończenie niekorzystnej sytuacji w sposób kontrolowany i ze zminimalizowany kosztami, co jest odzwierciedleniem racjonalnego i przemyślanego zarządzania ryzykiem biznesowym.

W tak opisanym stanie faktycznym Wnioskodawca powziął wątpliwości co do możliwości zaliczenia opisanego powyżej wydatku w kwocie (...) złotych do kosztów uzyskania przychodów

Pytanie

Czy w przedstawionym stanie faktycznym kwota zapłacona przez Wnioskodawcę  na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia jest kosztem uzyskania  przychodów Wnioskodawcy?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, w przedstawionym stanie faktycznym kwota zapłacona przez  Wnioskodawcę na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia jest kosztem  uzyskania przychodów Wnioskodawcy.

1. Charakter prawny świadczenia pieniężnego Wnioskodawcy na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia.

W ocenie Wnioskodawcy, świadczenie pieniężne Wnioskodawcy na rzecz  wynajmującego na podstawie porozumienia miało charakter zbliżony do tzw. odstępnego, to jest miało na celu przede wszystkim możliwość zwolnienia się Wnioskodawcy z obowiązku wykonania umowy najmu i wynikającego z niej obowiązku zapłaty kary umownej poprzez odstąpienie od niej w wyznaczonym terminie za zapłatą określonej sumy pieniężnej.

Oznacza to, że zapłata przez Wnioskodawcę kwoty (...) zł stanowiła dodatkowe  świadczenie, którego spełnienie umożliwiało uwolnienie się przez Wnioskodawcę od  obowiązku wykonania zobowiązania.

Tak określone świadczenie pełniło jednocześnie funkcję odszkodowawczą  (wynagrodzenia strat, które wynajmujący poniósł na skutek rezygnacji z dochodzenia kary umownej w pełnej wysokości i rozwiązania umowy najmu).

2. Koszty uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy o CIT.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 zdanie pierwsze ustawy o CIT, kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów  wymienionych w art. 16 ust. 1.

Kosztem uzyskania przychodów będzie zatem taki wydatek, który spełnia łącznie następujące warunki:

- został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika,

- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

- poniesiony został w celu uzyskania przychodów, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów,

- został właściwie udokumentowany,

- nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Na mocy powołanej regulacji, podatnik ma prawo do odliczenia dla celów podatkowych  wszelkich wydatków, pod warunkiem, że nie zostały one wymienione w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT oraz że wykaże ich związek z prowadzoną działalnością, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na możliwość powstania przychodu albo zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Przepis ten konstytuuje, więc zasadę, stosownie  do której, pomiędzy kosztem podatkowym oraz przychodami (zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów) podatnika musi wystąpić związek przyczynowo-skutkowy.

Należy przy tym zauważyć, że definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter  ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów.

W pozostałych przypadkach, należy zaś zbadać istnienie związku przyczynowego  pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania  przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu wydatków  enumeratywnie wymienionych w przywołanym art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, stanowić  mogą koszty uzyskania przychodu, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z osiąganymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów.

W uzasadnieniu uchwały NSA (7 sędziów) z 25 czerwca 2012 r. sygn. akt II FPS 2/12 wskazano, że „zasady dotyczące kosztów uzyskania przychodów mają w założeniu uwzględnić istotę i cel prowadzenia działalności gospodarczej, premiując wydatki służące jej rozwojowi i generowaniu przychodów. Niektóre rodzaje działań powodujących „doraźne” straty są elementem strategii gospodarczej i nie muszą stać w sprzeczności z działaniami w celu osiągnięcia przychodów, ale w dalszej perspektywie służyć zwiększaniu zysków podmiotu gospodarczego. (...) Cel fiskalny realizuje się wówczas w podatku należnym od zysku wypracowanego na skutek takich właśnie racjonalnych działań podatnika”.

Przepisy ustawy o CIT nie definiują pojęć „zachowanie źródła przychodów” i „zabezpieczenia źródła przychodów”. Dlatego znaczenie tych pojęć należy ustalić w drodze wykładni językowej.

„Zachowanie” oznacza „pozostanie w posiadaniu czego” (zob. Słownik języka polskiego  PWN, Warszawa 2007), „dochowanie czegoś w niezmienionym stanie mimo upływu czasu  lub niesprzyjających okoliczności.”

„Zabezpieczenie” to „zapewnienie ochrony przed czymś niebezpiecznym lub szkodliwym” „uczynienie bezpiecznym”, „zapewnienie utrzymania czegoś w dotychczasowym stanie.”

Analiza obu pojęć wskazuje, że są to pojęcia w pewnym sensie zbieżne znaczeniowo.

W konsekwencji należy wskazać, że kosztami poniesionymi w celu zachowania źródeł  przychodów będą wszelkie koszty poniesione w celu pozostania w posiadaniu przychodów, dochowania status quo w przypadku otrzymywanych przychodów. Jednocześnie koszty poniesione w celu zabezpieczenia źródeł przychodów będą oznaczać wszelkie koszty, które  podatnik poniósł w celu utrzymania przychodów i uchronienia ich przed utratą przez podatnika.

Takie rozumienie pojęć „zachowanie źródła przychodów” i „zabezpieczenie źródła  przychodów” jest również przyjmowane w praktyce organów podatkowych, które uznają,  że koszty poniesione na zachowanie źródła przychodów to takie koszty, które poniesione  zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast jako  zabezpieczenie źródła przychodów powinno się przyjmować koszty poniesione  na ochronienie istniejącego źródła przychodów, w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób (np. w decyzji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 5 października 2007 r., znak: 1401/BP-I/4210-62/07/SP,  publ. Anna Pęczyk-Tofel, Marcin Stanisław Tofel, Monitor Podatkowy 2008, Nr 1 oraz w interpretacji indywidualnej znak: ILPB3/423-101/11/14-S/EK z 14 sierpnia 2014 r., wydanej przez Dyrektora Izby  Skarbowej w Poznaniu).

3. Szczególne przypadki wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów w rozumieniu ustawy o CIT.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów kar umownych i odszkodowań z tytułu:

- wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług,

- zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad,

- zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.

Przepis ten określa zamknięty katalog zdarzeń gospodarczych spowodowanych wadliwością towarów lub robót i usług będących przedmiotem działalności gospodarczej. Wada jest w tym przypadku podstawową przyczyną eliminacji poniesionych wydatków z kosztów podatkowych. Ustawodawca wyłączył zatem z kosztów uzyskania przychodów te wydatki, nie chcąc „premiować” przypadków nienależytego wykonania zobowiązania.

Jednocześnie wskazać należy, że kary umowne i odszkodowania z innego tytułu, które nie zostały wymienione w zamkniętym katalogu zawartym w art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy  o CIT, mogą stanowić koszty uzyskania przychodów, pod warunkiem istnienia związku  przyczynowego pomiędzy karą lub odszkodowaniem a możliwością uzyskania przychodu  albo zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów.

4. Świadczenie pieniężne Wnioskodawcy na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia jako koszt uzyskania przychodów Wnioskodawcy w rozumieniu ustawy o CIT.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że Wnioskodawca w 2019 r.  zawarł umowę najmu pomieszczeń oraz powierzchni biurowej na czas określony od 15 marca 2019 r. do 15 marca 2024 r.

W okolicznościach opisanych w stanie faktycznym doszło do sporu pomiędzy  Wnioskodawcą a wynajmującym na tle obowiązku zapłaty bardzo wysokiej kary umownej przez Wnioskodawcę na rzecz wynajmującego.

Wnioskodawca i wynajmujący zakończyli ten spór poprzez zawarcie porozumienia, na podstawie którego Wnioskodawca zobowiązał się zapłacić na rzecz wynajmującego kwotę (...) złotych, a jednocześnie potwierdzono rozwiązanie umowy najmu oraz to, że wnioskodawca nie jest obowiązany płacić kary umownej nałożonej przez wynajmującego, pod warunkiem zapłaty przez Wnioskodawcę kwoty (...) złotych. Wynajmujący oświadczył, że zapłata tej kwoty w całości wyczerpuje wszelkie  jego roszczenia względem Wnioskodawcy.

Biorąc pod uwagę powyższy stan faktyczny oraz przytoczone przepisy prawa  podatkowego, wskazać należy, że wydatek poniesiony przez Wnioskodawcę na zapłatę świadczenia pieniężnego na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia nie  znajduje się w katalogu, zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, w tym w szczególności  nie jest karą umowną, o której mowa w pkt 22 tego przepisu. Wnioskodawca był  najemcą powierzchni biurowej i nie dostarczał żadnych towarów i usług na rzecz wynajmującego.

Podkreślić należy, że poniesiony wydatek, aby mógł stanowić koszt uzyskania  przychodów, musi spełniać ogólną zasadę zawartą w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, tj. musi  zostać poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia  źródła przychodów. Jednocześnie, ciężar prawidłowego udokumentowania wydatku i wykazania związku przyczynowego pomiędzy poniesionym wydatkiem, a uzyskaniem  (zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła) przychodów spoczywa na podatniku.

Podatnik musi wykazać, że poniósł koszt celowy i zasadny z punktu widzenia  prowadzonej przez siebie działalności. Decydując się na poniesienie określonych  wydatków musi sam dokonać oceny, czy wydatki, które poniósł mają na celu uzyskanie  przychodu albo zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodów, a następnie podjąć  decyzję o ich ewentualnym zakwalifikowaniu do kosztów podatkowych.

Zauważyć należy, że zdefiniowanie celu osiągnięcia przychodu nie może być traktowane jedynie w kategoriach formalnych, ponieważ ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych w przywołanym przepisie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT nie wymaga wykazania, że konkretny przychód jest skutkiem poniesienia określonego kosztu. Możliwość kwalifikowania konkretnego wydatku jako kosztu uzyskania przychodów uzależniona jest od rzetelnej i całościowej oceny tego, czy w świetle wszystkich występujących w sprawie okoliczności, przy zachowaniu należytej staranności, podatnik w momencie dokonywania wydatku mógł i powinien przewidzieć, że poniesiony wydatek przysporzy mu spodziewanego przychodu lub przyczyni się do zabezpieczenia źródła przychodów.

W przedstawionym stanie faktycznym istotna jest analiza poniesionego wydatku w postaci odszkodowania i jego wpływu na powstanie przychodu, względnie zachowanie lub zabezpieczenie źródła przychodu. Analiza ta nie byłaby pełna bez uwzględnienia, czy powstaniu tego kosztu towarzyszyło racjonalne działanie Wnioskodawcy.

W przedstawionym stanie faktycznym wydatek w kwocie (...) złotych został poniesiony bezpośrednio w związku z działalnością gospodarczą Wnioskodawcy, w celu zabezpieczenia źródła przychodów jakim jest działalność gospodarcza, w ramach porozumienia z wynajmującym, mającego na celu uniknięcie dalej idących konsekwencji finansowych oraz operacyjnych wynikających ze sporu z wynajmującym. Wnioskodawca zdecydował się na zapłatę tej kwoty, aby uniknąć dalszych kosztów związanych z ryzykiem zapłaty wysokiej kary umownej oraz możliwymi postępowaniami sądowymi, a także aby uniknąć uszczerbku dla jego wiarygodności biznesowej, co mogłoby negatywnie wpłynąć na jego pozycję na rynku oraz relacje z innymi partnerami biznesowymi. Decyzja ta była zatem wynikiem racjonalnego działania, mającego na celu ochronę reputacji Wnioskodawcy oraz zachowanie stabilności operacyjnej, co jest kluczowe w branży technologicznej, w której działa Wnioskodawca.

Poniesienie wydatku było racjonalną reakcją Wnioskodawcy na nieuzasadnione w ocenie Wnioskodawcy roszczenie wynajmującego o zapłatę bardzo wysokiej kary umownej w sytuacji, gdy Wnioskodawca nie zalega z zapłatą czynszu ani opłat eksploatacyjnych, a ostatecznie przedstawił gwarancję oczekiwaną przez wynajmującego. Roszczenia wynajmującego mogłyby prowadzić do poważniejszych finansowych i operacyjnych konsekwencji dla Wnioskodawcy. Działanie to było zatem formą „zarządzania kryzysowego”, mającego na celu minimalizację negatywnych skutków dla działalności gospodarczej. Wnioskodawca podjął działania naprawcze, które umożliwiły zakończenie niekorzystnej sytuacji w sposób kontrolowany i ze zminimalizowanymi kosztami, co jest odzwierciedleniem racjonalnego i przemyślanego zarządzania ryzykiem biznesowym.

Biorąc powyższe pod uwagę oraz fakt, że wydatek w postaci świadczenia pieniężnego  zapłaconego przez Wnioskodawcę na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia,  nie został wymieniony w katalogu wyłączeń zawartym w art. 16 ust. 1 ustawy o CIT przy  dokonaniu oceny jego racjonalności oraz uzasadnienia gospodarczego, należy  stwierdzić, że wykazuje on związek przyczynowo-skutkowy z prowadzoną działalnością  gospodarczą, ponieważ jego poniesienie zapobiegło wdaniu się przez Wnioskodawcę  długotrwały i kosztowny Spór z wynajmującym dotyczący zapłaty kary umownej.

Zatem, ww. okoliczności stanowią wystarczającą podstawę do uznania, że wydatek  z tym związany został poniesiony w celu zabezpieczenia źródła przychodów.

Podsumowując, wydatek w kwocie zapłaconej przez Wnioskodawcę na rzecz  wynajmującego na podstawie porozumienia spełnia ogólną przesłankę, wynikającą  z dyspozycji art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, z uwzględnieniem art. 16 ust. 1 pkt 22 tej ustawy, tym samym może być uznany za koszt uzyskania przychodów Wnioskodawcy.

Zatem stanowisko Wnioskodawcy jest prawidłowe.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2805 ze zm. dalej: „ustawa o CIT”):

Definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

Na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT podatnik ma możliwość odliczenia dla celów podatkowych wszelkich wydatków, pod tym warunkiem, że wykaże ich związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. W świetle powyższego, aby wydatek poniesiony przez podatnika stanowił dla niego koszt uzyskania przychodu, muszą być spełnione następujące warunki:

- został poniesiony przez podatnika, tj. w ostatecznym rozrachunku musi on zostać pokryty z zasobów majątkowych podatnika (nie stanowią kosztu uzyskania przychodu podatnika wydatki, które zostały poniesione na działalność podatnika przez osoby inne niż podatnik),

- jest definitywny (rzeczywisty), tj. wartość poniesionego wydatku nie została podatnikowi w jakikolwiek sposób zwrócona,

- pozostaje w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

- poniesiony został w celu uzyskania, zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętych przychodów,

- został właściwie udokumentowany,

- nie może znajdować się w grupie wydatków, których zgodnie z art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów.

Powyższe oznacza, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu enumeratywnie wymienionych w przywołanym art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, mogą stanowić koszt uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo–skutkowym z osiągniętymi przychodami, w tym służą zachowaniu albo zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów.

Właściwa i zgodna z treścią ustawowej regulacji kwalifikacja kosztów uzyskania przychodów powinna brać pod uwagę:

- przeznaczenie wydatku (jego celowość, zasadność dla funkcjonowania podmiotu) oraz

- potencjalną możliwość (analizowaną w dacie poniesienia wydatku na podstawie obiektywnych przesłanek) przyczynienia się danego wydatku do osiągnięcia przychodu.

W tym miejscu należy zauważyć, że ustawodawca nie definiuje, co należy rozumieć pod pojęciami: „w celu” osiągnięcia przychodu, jak i „zachowanie” lub „zabezpieczenie” źródła przychodów.

Zgodnie z definicjami zawartymi w Słowniku języka polskiego PWN, pojęcie:

a. „celowość” oznacza: „przydatność do jakichś potrzeb”, „świadome zmierzanie do celu”, „taki przebieg zjawisk, zdarzeń, działań ludzkich, jakby w swym rozwoju zmierzały one do określonego celu”,

b. „zabezpieczyć” oznacza: „zapewnienie ochrony przed czymś niebezpiecznym lub szkodliwym”, „uczynienie bezpiecznym”, „zapewnienie utrzymania czegoś w dotychczasowym stanie”, „zapewnienie komuś środków do życia”, „zapewnienie zaspokojenia roszczenia lub wykonanie kary”, natomiast

c. „zachować” oznacza: „pozostać w posiadaniu czegoś”, „dochować coś w niezmienionym stanie mimo upływu czasu lub niesprzyjających okoliczności”, „uchronić przed zapomnieniem”.

Można więc przyjąć, że koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów to takie koszty, które są poniesione w trakcie dążenia do uzyskania przychodów. Określony cel musi być widoczny w momencie ponoszenia kosztu. Ponadto, poniesione koszty winny omawiany cel realizować lub co najmniej zakładać jego realność. Koszty poniesione na zachowanie źródła przychodu to takie koszty, które poniesione zostały, aby przychody z danego źródła przychodów w dalszym ciągu występowały w nienaruszonym stanie oraz aby takie źródło w ogóle dalej istniało. Natomiast jako zabezpieczenie źródła przychodów powinno się przyjmować koszty poniesione na ochronienie istniejącego źródła przychodów, w taki sposób, aby to źródło funkcjonowało w bezpieczny sposób.

Podatnik, oceniając związek wydatku z prowadzoną działalnością gospodarczą, winien zakładać, że dany koszt może obiektywnie przyczynić się do osiągnięcia przychodu. Ponadto, należy mieć na względzie, że podatnik, uznając wydatek za koszt uzyskania przychodu, odnosi ewidentne korzyści, ponieważ o ten koszt zmniejsza podstawę opodatkowania. Na nim więc spoczywa ciężar udowodnienia, że określony wydatek jest kosztem uzyskania przychodu.

Zgodnie z utrwalonym poglądem judykatury: „Warunkiem uznania danego wydatku za koszt uzyskania przychodu jest łączne spełnienie następujących warunków: faktycznego (rzeczywistego) poniesienia wydatku przez podatnika, istnienie związku z prowadzoną przez podatnika działalnością oraz poniesienie go w celu uzyskania przychodu, jego zwiększenia bądź zachowania źródła przychodu. Nie każdy zatem wydatek, nawet związany z prowadzoną działalnością gospodarczą jest kosztem podatkowym, zmniejszającym podstawę opodatkowania, ale tylko taki, który realizuje cel wskazany w art. 15 ust. 1 u.p.d.o.p. Cel ten musi być widoczny, a ponoszone koszty winny go realizować bądź co na najmniej zakładać realnie możliwość jego osiągnięcia”. (por. wyrok NSA z 2 sierpnia 2012 roku, sygn. akt II FSK 41/11, uchwała NSA z 24 stycznia 2011 r., sygn. akt II FPS 6/10, oraz uchwała z 12 grudnia 2011 roku, sygn. akt II FPS 2/11). Poza tym, „przy ustaleniu kosztów uzyskania przychodów każdy wydatek – poza wyraźnie wskazanymi w ustawie – wymaga indywidualnej oceny pod kątem bezpośredniego lub pośredniego związku z przychodem i racjonalnością działania dla osiągnięcia tego przychodu. Sytuacje, w których ów związek przyczynowy nie jest jednoznaczny, należy rozwiązywać według zasad racjonalnego rozumowania, odrębnie w odniesieniu do każdego przypadku” (por. wyrok NSA z 9 września 2011 roku, sygn. akt II FSK 1118/10). Kosztowa kwalifikacja konkretnego wydatku u konkretnego podatnika musi uwzględniać charakter i profil prowadzonej działalności gospodarczej oraz ekonomiczną racjonalność poniesionego kosztu (por. wyrok NSA z 1 marca 2016 roku, sygn. akt II FSK 4009/13).

Państwa wątpliwości dotyczą kwestii, czy kwota, o której mowa we wniosku, zapłacona przez Wnioskodawcę na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia jest kosztem uzyskania przychodów Wnioskodawcy.

Na gruncie analizowanej sprawy nie można uznać, że poniesiony przez spółkę wydatek na rzecz wynajmującego na podstawie porozumienia w okolicznościach opisanych we wniosku stanowi koszt uzyskania przychodów. Poniesiony przez Spółkę wydatek nie spełnia bowiem przesłanek wynikających z dyspozycji art. 15 ust. 1 ustawy o CIT uprawniających do zaliczenia go do kosztów podatkowych.

Poniesiony wydatek nie wypełnia przesłanek celowości oraz zasadności jego poniesienia, ani też w żaden sposób nie przyczyni się do osiągnięcia przychodów bądź zabezpieczenia lub zachowania źródła przychodów.

Jak wynika z opisu sprawy Spółka zobowiązana była do przedstawienia kontrahentowi gwarancji bankowej lub ubezpieczeniowej w związku z zawartą umową najmu. Obowiązek ten wynikał z zawartej pomiędzy stornami umowy najmu. Spółka nie wypełniła tego zobowiązania i tym samym kontrahent naliczył jej karę umowną. Wnioskodawca kwestionował zasadność oraz wysokość tej kary. Strony zawarty porozumienie, na podstawie którego Wnioskodawca zobowiązał się do zapłaty kwoty na rzecz kontrahenta.

Należy mieć na uwadze, że do zaistniałej sytuacji doszło w związku z niewypełnieniem przez Państwa warunków zawartej umowy najmu, bowiem nie przedstawili Państwo wymaganej gwarancji. Takiego działania nie można uznać za wypełniającego przesłanki wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Działalność gospodarcza podlega określonym regułom ekonomicznym i musi opierać się o zasadę racjonalności działań w dążeniu do realizacji postawionego celu. Podatnik nie może kwalifikować do kosztów uzyskania przychodów wydatków, będących następstwem jego niewłaściwego lub nieracjonalnego działania. Ryzyko prowadzonej działalności gospodarczej ponosi podatnik i nie ma możliwości przenoszenia tego ryzyka na budżet państwa. Wyjątkiem mogą być jedynie nieprzewidywalne sytuacje, których uniknięcie było niemożliwe, pomimo podjęcia przez podatnika wszelkich koniecznych działań w celu zapobieżenia takim sytuacjom.

Natomiast w analizowanej sprawie z całą pewnością nie mamy do czynienia z nieprzewidzianą sytuacją, której uniknięcie było niemożliwe, a wręcz przeciwnie to z działań (a właściwie braku działań w postaci przedstawienia gwarancji) wynika zaistniała sytuacja.

Takiego postępowania nie sposób uznać za celowe i racjonalne, a także służące uzyskania przychodów przez Spółkę. Doszło do zaniedbań ze strony Spółki, która nie przedłożyła wymaganych dokumentów, a do czego zobowiązała się podpisując taka a nie inną umowę.

Koszty związane z działalnością gospodarczą muszą być wynikiem racjonalnego i celowego działania podatnika zmierzającego do osiągnięcia przychodu (lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów) oraz wynikać z działań podatnika, które nie są skutkiem niedbalstwa oraz wynikiem braku należytej staranności.

Podatnik nie może bowiem kwalifikować do kosztów uzyskania przychodów wydatków, będących następstwem jego niewłaściwego lub nieracjonalnego działania albo niezachowania przez niego należytej staranności. Działalność podmiotu gospodarczego powinna cechować dbałość i zachowanie należytej staranności tak w procesie decyzyjnym jak i wykonawczym.

Nie sposób dopatrzeć się tych przesłanek w działaniach Spółki, w konsekwencji w okolicznościach opisanych we wniosku poniesiony wydatek przez Spółkę nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu w myśl art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Zauważyć należy, że zdefiniowanie celu osiągnięcia przychodu nie może być traktowane jedynie w kategoriach formalnych, ponieważ ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych w przywołanym przepisie art. 15 ust. 1 ustawy o CIT nie wymaga wykazania, że konkretny przychód jest skutkiem poniesienia określonego kosztu. Możliwość kwalifikowania konkretnego wydatku, jako kosztu uzyskania przychodów uzależniona jest od rzetelnej i całościowej oceny tego, czy w świetle wszystkich występujących w sprawie okoliczności, przy zachowaniu należytej staranności, podatnik w momencie dokonywania wydatku mógł i powinien przewidzieć, że poniesiony wydatek przysporzy mu spodziewanego przychodu lub przyczyni się do zabezpieczenia źródła przychodów.

W orzecznictwie wielokrotnie podkreślano, że strat i wydatków wynikających z zaniedbań oraz nieracjonalnych działań w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej podatnik nie może przerzucać na Skarb Państwa. Spółka bowiem zaliczając go do kosztów uzyskania przychodów, nie poniosłaby realnego ciężaru nałożonej kary ale poprzez pomniejszenie należnych podatków przerzuciłaby ten ciężar na Skarb Państwa. Tak określone skutki pozostają w oczywistej sprzeczności z podstawowymi założeniami aksjologicznymi systemu prawa.

To Spółka ponosi ryzyko gospodarcze podejmując takie a nie inne decyzje, a poniesienia kosztów stanowiących efekt podjętego ryzyka gospodarczego podatnik nie może sobie rekompensować za pomocą przepisów podatkowych. Nie wszystkie bowiem wydatki związane z działalnością gospodarczą, nawet ekonomicznie uzasadnione, stanowią koszty uzyskania przychodów. W przeciwnym wypadku każde ryzyko związane z prowadzeniem działalności gospodarczej można by przenosić przy użyciu przepisów podatkowych na Skarb Państwa poprzez pomniejszanie dochodu stanowiącego podstawę opodatkowania (por. wyrok NSA z 12 marca 1999 r. sygn. akt I SA/Po 1362/98, wyrok NSA z 30 listopada 2006 r. sygn. akt II FSK 1388/05, wyrok NSA w Krakowie z 18 maja 1995 r. sygn. akt SA/Kr 1768/94).

Trudno również przyjąć, że racjonalnie działający podmiot ponosi koszty porozumienia w sytuacji w której nie zgadza się z zarzutami kontrahenta i je kwestionuje. Wskazanie przez Wnioskodawcę argumentu, że kwota z porozumienia jest niższa niż kwota, której żądał kontrahent nie potwierdza związku przyczynowo-skutkowego tego wydatku, bowiem skoro Spółka odrzucała zarzuty kontrahenta, w wyniku postępowania sądowego mogło okazać się, że Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów. Należy mieć na uwadze, iż „celowy” wydatek to przede wszystkim ten, który racjonalnie przyczynia się do osiągnięcia przychodu, ewentualnie zachowania lub zabezpieczenia jego źródła.

W związku z czym nie można znaleźć racjonalnego uzasadnienia dla którego Państwo ponieśli koszt zapłaty kwoty wynikającej z porozumienia, o którym mowa we wniosku, skoro wskazują Państwo, że Spółka nie zgadza się z zasadnością naliczenia kary umownej. Należy w związku z tym uznać, że Państwo dobrowolnie zapłacili kwotę wynikającą z porozumienia, a w takim przypadku nie można znaleźć związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy poniesionym wydatkiem a osiągniętym przychodem, czy też zachowaniem lub zabezpieczeniem źródła przychodów.

Należy zauważyć, że zakwestionowanie zasadności naliczenia kary umownej, a następnie przystanie na zapłatę kwot tytułem zawartego porozumienia, a także dobrowolna w istocie rezygnacja z możliwości uniknięcia poniesienia przedmiotowych wydatków, świadczy o nieracjonalności działań Wnioskodawcy, co wyklucza możliwość uznania przedmiotowych wydatków (zapłata kwoty z porozumienia) za koszt uzyskania przychodów.

W przypadku gdy, Spółka godzi się na wypłatę określonej kwoty celem uniknięcia roszczeń od kontrahenta mamy do czynienia z sytuacją gdy nie dochodzi do zabezpieczenia źródła przychodów ani zabezpieczenia przychodów. Wskazać także należy, że spór został zakończony ugodą, a zatem nie wiadomo, której ze stron Sąd przyznałby rację.

Samo działanie polegające na zawarciu porozumienia celem, jak wskazuje Wnioskodawca uniknięcie dalszych kosztów związanych z ryzykiem zapłaty wysokiej kary umownej oraz ewentualnych kosztów postepowania sądowego, nie stanowi wystarczającej podstawy do uznania, że mamy do czynienia z wydatkiem poniesionym w celu uzyskania, zachowania czy zabezpieczenia źródła przychodów. Należy przy tym podkreślić, że organ nie kwestionuje sensu ekonomicznego poniesionego wydatku, czy też racjonalności podejmowanych przez przedsiębiorcę decyzji gospodarczych i ich efektywności, dokonuje natomiast oceny celowości wydatku w granicach wyznaczonych przez art. 15 ust. 1 updop, tj. czy konkretny wydatek został poniesiony w związku z dążeniem do osiągnięcia przychodu (zachowania lub zabezpieczenia jego źródła).

Działania zmierzające do ograniczenia straty polegające na wypłacie żądanych kwot w celu uniknięcia roszczeń o wyższej wysokości (czy też kosztów procesu i ewentualnych odsetek) nie spełnia przesłanki ani działania w celu osiągnięcia przychodu ani w celu zabezpieczenia lub zachowania jego źródeł, określonej w art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych. Zatem nie można także podzielić Państwa poglądu, że poniesiony koszt to wydatek na zabezpieczenia źródła przychodów, bowiem nie uregulowanie należności spowodowałoby poniesienie kosztów w wyższej wysokości.

Wnioskodawca w niewłaściwy sposób rozumie pojęcie zabezpieczenia źródła przychodów poprzez poniesienie wydatków w mniejszej wysokości. Nie można pomijać okoliczności w jakich doszło do obowiązku zapłaty przez spółkę kwoty na rzecz kontrahenta. Istotnym właśnie jest z jakich okoliczności wynika ponoszony wydatek, a nie samo jego uregulowanie w celu uniknięcia dodatkowych kosztów. A wydatek ponoszony jest w związku z nieprzedstawieniem wymaganych gwarancji, które wynikały z zwartej umowy.

Powyższe świadczy, że w sprawie nie zostały spełnione przesłanki wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, które uprawniałyby do zaliczenia poniesionego przez Spółkę wydatku do kosztów uzyskania przychodów. Zapłata kwoty tytułem zwartego porozumienia nie służy osiągnięciu przychodu, ani też zabezpieczaniu albo zachowaniu źródła przychodów.

Niedopuszczalne jest przeprowadzanie takiej wykładni art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, która racjonalność działań podatnika utożsamia z celowością wydatku. Pojęcie racjonalności poniesienia wydatku oraz jego celowości nie są one równoważne. Pomiędzy tymi kategoriami nie istnieje tożsamość znaczeń. Pojęcia racjonalności oraz celowości rozumiane przez pryzmat art. 15 ust. 1 ustawy o CIT wzajemnie się uzupełniają i w tym sensie trudno jest mówić o celowości wydatku, bez wcześniejszego wykazania jego racjonalności. Oznacza to, że wykazanie, że mamy do czynienia z racjonalnym postępowaniem podatnika, samo w sobie nie determinuje uznania wydatku za celowy pod kątem zachowania, czy zabezpieczenia źródła przychodów. Racjonalność postępowania podatnika, jest jedynie jednym z elementów oceny celowości wydatku, pomocnym przy wykładni prawa podatkowego. Ustawodawca, konstruując normę z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT, nie wskazał, że wystarczającym dla podatkowej kwalifikacji kosztów uzyskania przychodów jest racjonalność poniesionych kosztów związanych z działalnością gospodarczą.

Dokonując interpretacji art. 15 ustawy o CIT należy mieć także na uwadze wnioski płynące z analizy orzeczeń sądów administracyjnych. Jak bowiem orzekł WSA w Poznaniu w wyroku z 21 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Po 1369/08:

Również ten sam Sąd w wyroku z dnia 9 listopada 2010 r., sygn. akt I SA/Po 748/10, stwierdził, iż:

Natomiast w  innym orzeczeniu (wyrok z 2 września 2010 r. sygn. akt I SA/Po 436/10) ten sam Sąd stwierdził, że:

W tym miejscu warto również powołać wyrok NSA z 20 lipca 2011 r., sygn. akt II FSK 460/10 dotyczący zapłaty odszkodowania przy rozwiązaniu umów najmu, gdzie Sąd uznał, że:

Argumentacja zwarta w niniejszej interpretacji znajduje też potwierdzenie w orzeczeniu WSA w Warszawie z 19 lipca 2016 r., sygn. akt III SA/Wa 2025/15, dotyczącym podobnej sprawy: możliwości rozpoznania jako kosztu podatkowego kwoty wynagrodzenia wypłaconego za zrzeczenie się roszczenia. Sąd ten stwierdził, że:

Podsumowując, w Państwa sprawie nie zostały spełnione przesłanki pozwalające na uznanie wskazanych we wniosku wydatku, tj. zapłaty kwoty w wysokości 290 000, 00 zł na rzecz wynajmującego w związku z zawartym porozumieniem za koszty uzyskania przychodów, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy o CIT.

Wobec powyższego Państwa stanowisko należało uznać za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).