Konsekwencje naruszenia prawa w procesie ułaskawienia

Żaden akt urzędowy nie jest zwolniony z obowiązku wydania go na podstawie, w granicach i na zasadach określonych w prawie, a naruszenie konstytucyjnych zasad może skutkować bezskutecznością jego rozstrzygnięć

Problematyka naruszenia prawa przy stosowaniu prawa łaski wywołuje rozmaite wątpliwości i kontrowersje. Trzy odgrywają zasadniczą rolę. Pierwsza dotyczy wymogów prawnych, jakie spełniać musi akt łaski i konsekwencji ich niespełnienia. Druga jest związana z tzw. sporem o abolicję indywidualną. Trzecia – skutków prawnych wynikających z konkretnej decyzji ułaskawieniowej.

W stosunku do abolicji indywidualnej zajęliśmy stanowisko w poprzednim felietonie („Zgodnie z zasadą legalizmu”, Prawnik, DGP nr 16 z 23 stycznia 2024 r.), wskazując, że akt łaski może się odnosić wyłącznie do prawomocnego rozstrzygnięcia przypisującego odpowiedzialność represyjną opartą na stwierdzeniu winy. Na podstawie art. 139 konstytucji nie jest możliwe ułaskawienie w formie abolicji indywidualnej. Aktualne pozostają zatem pytania o wymogi zgodności aktu łaski z prawem oraz konsekwencje wynikające z jednostkowej decyzji ułaskawieniowej.

Wspólnym dla wszystkich wskazanych zagadnień elementem jest kwestia przewidzianych przez przepisy prawa wymogów, jakie powinna spełnić decyzja ułaskawieniowa, oraz skutków ich niespełnienia w konkretnym przypadku. Analizę rozpocząć należy zatem od ustalenia, czy obowiązujący system prawny przewiduje wymóg spełnienia określonych przesłanek przez akt łaski, a w razie pozytywnej odpowiedzi, jakie są konsekwencje ich niedochowania.