Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 14 grudnia 2023 r., sygn. II SA/Ol 937/23

Prawo miejscowe; Samorząd terytorialny

Dnia 14 grudnia 2023 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Tadeusz Lipiński Sędziowie sędzia WSA Piotr Chybicki asesor WSA Grzegorz Klimek (spr.) Protokolant specjalista Wojciech Grabowski po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 grudnia 2023 roku sprawy ze skargi Gminy Wydminy na rozstrzygnięcie nadzorcze Wojewody Warmińsko-Mazurskiego z dnia 7 sierpnia 2023 roku nr PN.4131.360.2023 w przedmiocie podziału Sołectwa Orłowo na Sołectwo Łękuk Mały i Sołectwo Orłowo oraz nadania statutu Sołectwa Łękuk Mały - oddala skargę.

Uzasadnienie

Rada Gminy Wydminy podjęła w dniu 29 czerwca 2023 r., na podstawie art. 35 oraz art. 40 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2023 r. poz. 40 - u.s.g.), uchwałę Nr LI/382/2023 w sprawie podziału Sołectwa Orłowo na Sołectwo Łękuk Mały i Sołectwo Orłowo oraz nadania statutu Sołectwa Łękuk Mały.

Wojewoda Warmińsko - Mazurski (dalej: Wojewoda, organ nadzoru), rozstrzygnięciem nadzorczym z 7 sierpnia 2023 r., na podstawie art. 91 ust. 1 u.s.g., stwierdził nieważność załącznika Nr 3 do uchwały Nr LI/382/2023 Rady Gminy Wydminy z dnia 29 czerwca 2023 r. w sprawie podziału Sołectwa Orłowo na Sołectwo Łękuk Mały i Sołectwo Orłowo oraz nadania statutu Sołectwa Łękuk Mały, w części dotyczącej § 10 ust. 2 w zakresie sformułowania "stale zamieszkujący na obszarze Sołectwa, uprawnionych do głosowania. Do ustalenia miejsca zamieszkania stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego", § 15 pkt 1, § 19 ust. 1 w zakresie sformułowania "2-", § 20, § 37 ust. 1, § 40 ust. 3 pkt 5.

W uzasadnieniu podniósł, że w § 10 ust. 2 statutu Rada Gminy Wydminy (organ), postanowiła, że "Prawo do udziału w Zebraniu Wiejskim z prawem głosu, mają wszyscy mieszkańcy stale zamieszkujący na obszarze Sołectwa, uprawnionych do głosowania. Do ustalenia miejsca zamieszkania stosuje się przepisy Kodeksu Cywilnego". Postanowieniem tym rada gminy przekroczyła kompetencje zawarte w art. 18 ust. 2 pkt 7 w zw. z art. 35 ust. 1 i 3 u.s.g. Ograniczenie wynikające z art. 36 ust. 2 ww. ustawy (stali mieszkańcy sołectwa uprawnieni do głosowania) dotyczy tylko i wyłącznie udziału w wyborach sołtysa i rady sołeckiej. Nie można ograniczać zatem uprawnień mieszkańców sołectwa do mieszkańców posiadających czynne prawo wyborcze w wyborach do Rady Gminy Wydminy. Zawężenie przez radę gminy kręgu mieszkańców mogących uczestniczyć w zebraniu wiejskim z prawem do głosowania ze względu na posiadanie praw wyborczych, narusza także art. 32 Konstytucji RP. W § 15 pkt 1 statutu Rada Gminy Wydminy postanowiła, że do wyłącznej właściwości zebrania wiejskiego należy: wybór i odwołanie sołtysa, rady sołeckiej lub poszczególnych jej członków. Powyższa regulacja narusza przepis art. 36 ust. 2 u.s.g., zgodnie z którym sołtys oraz członkowie rady sołeckiej wybierani są w głosowaniu tajnym, bezpośrednim, spośród nieograniczonej liczby kandydatów, przez stałych mieszkańców sołectwa uprawnionych do głosowania. Z przepisu tego wynika, że prawo wybierania sołtysa oraz członków rady sołeckiej przysługuje osobom fizycznym, mającym status stałego mieszkańca sołectwa i uprawionym do głosowania. Przyznanie w przepisie rangi statutowej, zebraniu wiejskiemu takiego uprawnienia, pozostaje w sprzeczności, także z regulacją art. 36 ust. 1 u.s.g., w którym wyraźnie stwierdzono, że zebranie wiejskie jest w sołectwie organem uchwałodawczym, a wykonawczym - sołtys, natomiast działalność sołtysa wspomaga rada sołecka. Ustawodawca wskazując na uchwałodawczy charakter organu, jakim jest zebranie wiejskie, nie przyznał mu zatem prawa wyboru organów sołectwa. W § 19 ust. 1 statutu Rada Gminy postanowiła, że Rada Sołecka składa się z 2-7 członków. Ustawa o samorządzie gminnym nie zalicza rady sołeckiej do kategorii organów sołectwa, jednakże jest ona traktowana jako organ wspomagający i opiniodawczo - doradczy. Określenie przez Radę Gminy w § 19 ust. 1 statutu składu rady sołeckiej od 2 do 7 osób, nie wypełnia delegacji z art. 35 ust. 3 pkt 3 u.s.g. Ustalenie, bowiem składu liczbowego rady sołeckiej - ostatecznej liczby osób, wchodzących w jej skład, powinno mieć miejsce bezpośrednio w statucie sołectwa. Natomiast w § 20 statutu Rada Gminy Wydminy uregulowała, iż do zadań rady sołeckiej należy: wspomaganie działalności Sołtysa poprzez wydawanie opinii, zbieranie wniosków i innych wystąpień mieszkańców w sprawach Sołectwa, występowanie wobec Zebrania Wiejskiego z inicjatywami dotyczącymi udziału mieszkańców Sołectwa w rozwiązywaniu jego problemów i realizacji zadań Gminy. Powyższe regulacje w sposób istotny naruszają prawo, bowiem skoro zarówno funkcje uchwałodawcze, jak i wykonawcze ustawodawca powierza innym organom (zebranie wiejskie, sołtys) oraz stwierdza, że rada "wspomaga" sołtysa, to należy przyjąć, że rada nie ma samoistnych kompetencji. Jest organem wyłącznie doradczym i opiniodawczym sołtysa. Dodatkowo w § 37 ust. 1 statutu organ postanowiła, że sołtys i członkowie rady sołeckiej są bezpośrednio odpowiedzialni przed zebraniem wiejskim i mogą być przez nie odwołani przed upływem kadencji w przypadkach: niewykonywania swoich obowiązków lub naruszenia postanowień Statutu, lub uchwał zebrania wiejskiego. Przyznanie w przepisie rangi statutowej, zebraniu wiejskiemu uprawnienia do odwołania sołtysa i członków rady sołeckiej, pozostaje w sprzeczności z regulacją art. 36 ust. 1 u.s.g., w którym wyraźnie stwierdzono, że zebranie wiejskie jest w sołectwie organem uchwałodawczym, a wykonawczym - sołtys, natomiast działalność sołtysa wspomaga rada sołecka. Ponadto, w § 40 ust. 3 pkt 5 statutu Rada Gminy postanowiła, że kontroli podlega gospodarowanie mieniem komunalnym przekazanym Sołectwu w zarządzanie oraz celowość dysponowania środkami uzyskanymi z tego tytuły. Zdaniem organu nadzoru nieprawidłowe jest stanowisko rady zawarte ww. przepisie, dotyczące kontroli nad bieżącą działalnością Sołectwa na podstawie kryterium celowości, gdyż jedynym kryterium kontroli powinno być kryterium zgodności z obowiązującym prawem.