Wyrok WSA w Poznaniu z dnia 21 lutego 2019 r., sygn. II SA/Po 847/18

Samorząd terytorialny

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Izabela Paluszyńska Sędziowie Sędzia WSA Barbara Drzazga (spr.) Sędzia WSA Danuta Rzyminiak-Owczarczak Protokolant st.sekr.sąd. Mariola Kaczmarek po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 21 lutego 2019 r. sprawy ze skargi G. O. na zarządzenie zastępcze Wojewody z dnia [...] lipca 2018 r. Nr [...] w przedmiocie zmiany nazw ulic; uchyla zaskarżone zarządzenie zastępcze

Uzasadnienie

Wojewoda zarządzeniem zastępczym z [...] lipca 2018 r. nr [...], na podstawie art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki (Dz. U. z 2018 r. poz. 1103, dalej: u.z.p.k.), nadał ulicy XX-lecia położonej w miejscowości K. (gm. O.) nazwę Natalii Tułasiewicz (§ 1). Zarządzenie to weszło w życie po upływie czternastu dni od dnia ogłoszenia w Dzienniku Urzędowym Województwa Wielkopolskiego (§ 2).

W uzasadnieniu organ wskazał, że w związku z tym, iż u.z.p.k. weszła w życie w dniu 2 września 2016 r., właściwe organy jednostek samorządu terytorialnego utraciły z dniem 2 września 2017 r. kompetencje do dokonywania zmian nazw w oparciu o przepisy art. 6 ust. 1 u.z.p.k. W niniejszej sprawie nazwa ulicy XX-lecia nie została przez gminę zmieniona w ustawowym terminie. Obowiązek nadania nazwy spoczywał w takim przypadku na wojewodzie.

Wojewoda wyjaśnił, iż pismem z dnia 13 października 2017 r. wystąpił do Instytutu Pamięci Narodowej z wnioskiem o wydanie stosownej opinii. Pismem z dnia 5 czerwca 2018 r. Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa poinformował, że w ocenie IPN nazwa ulicy "XX-lecia" w K. jest niezgodna z art. 1 ust. 1 u.z.p.k., gdyż upamiętnione we wskazanej nazwie wydarzenie, w postaci utworzenia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej symbolizuje komunizm. Dalej organ nadzoru wskazał, że z dołączonej do ww. pisma noty historycznej wynika, że: "Powszechną praktyką władz komunistycznych było nadawanie nazw ulic i osiedli, które to nazwy odnosiły się do kolejnych rocznic powstania PRL. Polska Rzeczspolita Ludowa (PRL) to oficjalna nazwa niesuwerennego, zależnego od Związku Sowieckiego państwa komunistycznego, formalnie przyjęta 22 lipca 1952 r. Funkcjonowała oficjalnie do 31 grudnia 1989 r. Zarówno w okresie komunizmu, jak i po odzyskaniu niepodległości przyjęło się nazwą PRL określać także okres wcześniejszy tj. lata 1944-1952, stąd jako punkt odniesienia do świętowania kolejnych rocznic istnienia PRL komuniści przyjmowali fikcyjną datę stworzenia przez Stalina Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego tj. 22 lipca 1944 r. Dlatego też władze komunistyczne bardzo często nadawały ulicom i osiedlom nazwy odnoszące się do rocznic utworzenia PKWN, jednocześnie traktując je jako upamiętnienie rocznic powstania PRL. Nazwę PRL oficjalnie wprowadzono do Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, ogłoszonej 22 lipca 1952 r. po uwzględnieniu wszystkich poprawek naniesionych przez Józefa Stalina. W związku z powyższym, ww. nazwa ulicy wpisuje się w gloryfikację funkcjonującego pod sowiecką ochroną na ziemiach polskich totalitarnego, komunistycznego systemu władzy, budowanego od 1944 r. przez Związek Sowiecki - wbrew suwerennym prawom Rzeczypospolitej Polskiej. Pełna zależność od ZSRS pociągała za sobą realizację przez jej władze w całym okresie istnienia priorytetów polityki sowieckiej, traktowanych jako nadrzędne wobec interesów obywateli polskich. Immanentnymi cechami PRL były likwidacja gospodarki wolnorynkowej, gwałcenie swobód obywatelskich i praw człowieka oraz liczne - w myśl obowiązującego prawa niepodlegającego przedawnieniu - zbrodnie (w tym mordy sądowe) popełniane pod osłoną instytucji państwowych PRL (...). W świetle przytoczonych faktów historycznych nie ulega kwestii, iż nazwa ulicy XX-lecia upamiętnia wydarzenie symbolizujące komunizm. Tym samym nazwę tę należy uznać za niezgodną z art. 1 ust. 1 ustawy."