Wyrok WSA w Krakowie z dnia 16 listopada 2017 r., sygn. II SA/Kr 1135/17

Wywłaszczanie nieruchomości; Administracyjne postępowanie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w składzie następującym: Przewodniczący: Sędzia WSA Agnieszka Nawara - Dubiel Sędziowie : WSA Jacek Bursa WSA Mirosław Bator (spr.) Protokolant: Maksymilian Krzanowski po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 16 listopada 2017 r. sprawy ze skargi S. C., M. J., R. Ś. oraz W. Ś. na decyzję Wojewody z dnia [...] czerwca 2017 r. nr [...] w przedmiocie umorzenia postępowania I. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję organu I instancji; II. zasądza od Wojewody solidarnie na rzecz skarżących S. C., M. J., R. Ś. oraz W. Ś. kwotę [...]zł (słownie: siedemset czterdzieści osiem złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Prezydent Miasta K. decyzją z dnia 30 grudnia 2016 r. nr [...] działając na podstawie art. 128 ust. 1 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, art. 105 § 1 K.p.a. orzekł o umorzeniu postępowania w sprawie ustalenia i wypłaty odszkodowania za część o pow. 0,1148 ha nieruchomości oznaczonej jako działka nr [...] obręb [...] jed. ewid. [...] powstałej z części działki nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] objętej wykazem hipotecznym Iwh [...], wywłaszczonej na rzecz Skarbu Państwa na cele budowy osiedla mieszkaniowego [...] w K. orzeczeniem Prezydium Rady Narodowej m. K. z dnia 1 lipca 1975 r., nr [...] W uzasadnieniu organ wskazał, że na podstawie archiwalnych akt wywłaszczeniowych wytworzonych w sprawie nr [...] przechowywanych w zasobie archiwalnym Archiwum Zakładowego Urzędu Miasta K. ustalono, iż decyzją z dnia 1 lipca 1975 r. Urząd Dzielnicowy [...] działając w oparciu o przepisy ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczenia nieruchomości orzekł o wywłaszczeniu na rzecz Skarbu Państwa na cele budowy osiedla mieszkaniowego [...] nieruchomości położonych w gm. kat. [...] i gm. kat. [...], w tym części nieruchomości oznaczonej jako działka nr [...] o pow. 0,5909 ha obr. [...] obj. wykazem hipotecznym Iwh [...] tj. nowooznaczonej działki nr [...] o pow. 0,5192 ha stanowiącej współwłasność A. F. w 1/2 cz., J. Z. w 1/4 cz. i T. Z. w 1/4 cz. Jednocześnie ww. decyzją przyznano odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości, w tym za działkę nr [...] kwotę w wysokości 323 218,00 zł na rzecz ww. osób stosownie do posiadanych przez nich udziałów. Decyzja ta stała się ostateczna z dniem 30 września 1975 r. Pismem z dnia 13 października 1975 r. Miejski Zarząd Gospodarki Terenami zwrócił się o dokonanie wypłaty odszkodowania przyznanego decyzją z dnia 1 lipca 1975 r., na rzecz A. F., J.Z. i spadkobierców T.Z. z tytułu wywłaszczenia nieruchomości. Natomiast pismem z dnia 20 października 1975 r. J.S. wystąpiła do Urzędu Dzielnicowego [...] z prośbą o wstrzymanie wypłaty odszkodowania przyznanego za wywłaszczoną działkę nr [...] z uwagi na toczące się postępowanie uwłaszczeniowe. Decyzją z dnia 12 grudnia 1975 r., Urząd Dzielnicowy [...] odmówił wznowienia na wniosek J.S. postępowania o odszkodowanie za wywłaszczoną na rzecz Skarbu Państwa działkę nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...]. W wyniku rozpoznania odwołania wniesionego przez J.S. Urząd Dzielnicowy [...] decyzją z dnia 26 kwietnia 1976 r., wznowił postępowanie w sprawie odszkodowania za nieruchomość oznaczoną jako działka nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] zakończone prawomocną decyzją z dnia 1 lipca 1975 r. oraz uchylił decyzję z dnia 1 lipca 1975 r. w części dotyczącej odszkodowania za działkę nr [...] z uwagi na fakt, iż odwołująca się nie brała udziału bez własnej winy w postępowaniu wywłaszczeniowym. Operatem nr [...] - [...] z dnia [...] marca 1976 r. działka nr [...] podzieliła się na działki nr [...], nr [...] i nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...]. Decyzją z dnia 26 lutego 1976 r. Urząd Dzielnicowy [...] Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Skupu odmówił J.S. wydania aktu własności ziemi na nieruchomość położoną w os. [...] o pow. 0,1698 ha z uwagi na brak przesłanek materialnych określonych w ustawie uwłaszczeniowej. Również decyzją z dnia 26 lutego 1976 r. Urząd Dzielnicowy [...] odmówił H. B. wydania aktu własności ziemi w stosunku do nieruchomości położonej w gm. kat.- [...] o pow. 0,1454 ha oznaczonej jako działka nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] z uwagi na fakt, iż nieruchomość o wskazanym obszarze nie może być przedmiotem uwłaszczenia. Następnie decyzją z dnia 28 czerwca 1978 r. Urząd Dzielnicowy [...] orzekł o przyznaniu na rzecz S. F. odszkodowania za nieruchomość wywłaszczoną decyzją z dnia 1 lipca 1975 r. oznaczoną m.in. jako działka nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] wydzieloną z wywłaszczonej działki nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...]. Postanowieniem z dnia 25 września 2000 r., Sąd Rejonowy dla [...] w K. stwierdził, iż J.S. z dniem 1 stycznia 1966 r. nabyła przez zasiedzenie własność nieruchomości składającej się z działki nr [...] o pow. 0,0061 ha. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego postanowieniem Prezydenta Miasta K. z dnia 28 września 2012 r., odmówił podjęcia na wniosek S. C. postępowania o odszkodowanie za wywłaszczoną działkę nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...]. Wojewoda postanowieniem z dnia 7 lutego 2013 r., utrzymał w mocy postanowienie Prezydenta Miasta K. z dnia 28 września 2012 r. Natomiast Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie uchylił zaskarżone postanowienie oraz poprzedzające je postanowienie organu I instancji. W uzasadnieniu wyroku sąd wskazał na konieczność ustalenia, czy odpadła przyczyna zawieszenia o której mowa w art. 97 § 1 pkt. 4 K.p.a. oraz czy na chwilę orzekania nadal będzie istniała pośrednio wskazywana, rzeczywista przyczyna dalszego zawieszenia postępowania tj. przyczyna o której mowa w art. 97 § 1 pkt. 1 K.p.a. Postanowieniem Prezydenta Miasta K. z dnia 24 grudnia 2013 r. podjęto zawieszone postępowanie. Organ I instancji stwierdził, że wniosek złożony przez S. C. dotyczy żądania ustalenia i wypłaty odszkodowania za nieruchomość oznaczoną jako działka nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] stanowiącą część działki nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] wywłaszczonej na rzecz Skarbu Państwa na cele budowy osiedla mieszkaniowego [...] decyzją Urzędu Dzielnicowego [...] z dnia 1 lipca 1975 r. Wywłaszczenie na rzecz Skarbu Państwa nieruchomości oznaczonej jako działka nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] (z której powstała działka nr [...]) nastąpiło na podstawie przepisów ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości w brzmieniu obowiązującym w chwili wydania decyzji z dnia 1 lipca 1975 r. Ustalenia poczynione w wyniku analizy zgromadzonego w niniejszej sprawy materiału dowodowego wskazują jednak, iż odszkodowanie za wywłaszczoną działkę nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...] zostało ustalone i wypłacone na rzecz uprawnionych. Należy mieć przede wszystkim na uwadze, iż J.S. brała czynny udział w postępowaniu prowadzonym po wznowieniu postępowania wywłaszczeniowego. Pismem z dnia 20 października 1975 r. J.S. złożyła wniosek o wstrzymanie wypłaty odszkodowania przyznanego w związku z wywłaszczeniem działki nr [...] objętej Iwh [...]. Ponadto uzyskała zaświadczenie z października 1975 r., o prowadzonym względem części działki nr [...] obr. [...] postępowaniu uwłaszczeniowym. Była również adresatem decyzji z dnia 12 grudnia 1975 r., o odmowie wznowienia postępowania zakończonego decyzją z dnia 1 lipca 1975 r. Pismem z dnia 9 stycznia 1976 r. J.S. złożyła odwołanie od ww. decyzji. Do niej skierowana została decyzja z dnia 26 kwietnia 1976 r., o wznowieniu postępowania w sprawie nr [...]. Była także adresatem postanowienia ż dnia 4 maja 1976 r., nr o zawieszeniu wznowionego postępowania w sprawie odszkodowania za część wywłaszczonej działki nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...]. Ponadto należy mieć na uwadze, iż z powództwa J.S. i H. B. przeciwko J.Z. i S. F. prowadzone było przed Sądem Rejonowym dla [...] w K. pod sygn. akt [...] postępowanie o ustalenie prawa do należności za wywłaszczoną nieruchomości. Wyrokiem z dnia 23 kwietnia 1977 r., sygn. akt [...] Sąd ustalił, iż "z kwoty 323.248 zł stanowiącej odszkodowanie obliczone i ustalone na mocy decyzji Urzędu dzielnicowego [...] z dnia 1 lipca 1975 r. powód J.S. ma prawo do kwoty 270.207 zł. Powód H. B. ma prawo do kwoty 26.172 zł tytułem odszkodowania za wywłaszczenie, części parceli nr [...] i składników budowlanych objętych księgą wieczystą Iwh [...] gm. kat. [...]. Ponadto Sąd nakazał ściągnięcie od J.S. kwoty 17.517 zł, od H. B. 1.657 zł z zasądzonego im roszczenia na rzecz Skarbu Państwa. Zgodnie z protokołem z dnia [...] listopada 1977 r. w Dzielnicowym Zarządzie Gospodarki Terenami [...] stawiły się J.S. i H. B. zgodnie oświadczyły, że kwota ustalona -wyrokiem Sądu Rejonowego dla [...], a przypadająca na rzecz H. B. winna być w całości wypłaconą do jej rąk. Natomiast pozostała suma do wypłaty z tytułu odszkodowania za wywłaszczoną nieruchomość dz nr [...] o pow 5192 m2 winna zostać wypłacona J.S.. Suma odszkodowania dla J.S. obejmuje odszkodowanie za część wywłaszczonego gruntu, a także odszkodowanie za całość składników budowlanych. Ponadto J.S. otrzymała zaświadczenie z dnia 14 grudnia 1977 r. wydane przez Urząd Dzielnicowy [...], iż " zgodnie z aneksem do elaboratu szacunkowego z sierpnia 1977 r. odszkodowanie za grunt i składniki budowlane za nieruchomość obj. Iwh [...] obr. [...] położonej przy ulL. wynosi: 517.378 zł (...) ". Jak wynika z informacji uzyskanych w Archiwum Sądu Okręgowego i Sądów Rejonowych w K. (pismo z dnia 8.10.2014 r.,) oraz w Wydziale [...] Sądu Rejonowego dla [...] w K. (pismo z dnia 5.12.2014 r.), w dniu 6 stycznia 1978 r. wpłynął wniosek J.S. i H. B. o wypłatę z depozytu kwoty 517 378,00 zł. Ww. sprawę zarejestrowano pod sygn. [...]. Następnie zarządzeniem z dnia 21 marca 1978 r. zarządzono zwrot ww. wniosku. Akta ww. sprawy zostały wybrakowane i zniszczone. W tym stanie rzeczy nie jest możliwe ustalenie, z jakich przyczyn ww. wniosek o wypłatę z depozytu został zwrócony. Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 30 października 2003 r., sygn. akt I SA/3087/2001 wskazał, że jeżeli postępowanie o stwierdzenie nieważności decyzji prowadzi się po upływie ponad 50 lat od jej wydania to nie można przyjąć założenia, iż dokument, którego nie udało się odnaleźć nie istniał. Konieczna jest wówczas kompleksowa ocena materiału dowodowego i wnioskowanie pośrednie w oparciu o te dowody w sprawie, które udało się zgromadzić. Organ stwierdził, że na podstawie zgromadzonych dokumentów stwierdzić można, że odszkodowanie za wywłaszczoną na rzecz Skarbu Państwa nieruchomość oznaczoną jako działka nr [...] zostało ustalone i wypłacone na rzecz uprawnionej J.S.. Brak dokumentacji potwierdzającej fakt wypłaty odszkodowania przyznanego J.S. związany jest z krótkim okresem przechowywania dokumentacji bankowej (księgowej, finansowej). Istotna dla rozstrzygnięcia wniosku S. C. o odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość jest kwestia zakresu zastosowania regulacji przewidzianej w art. 129 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, zgodnie z którą starosta (prezydent miasta na prawach powiatu) wykonujący zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, wydaje odrębną decyzję o odszkodowaniu w przypadku gdy nastąpiło pozbawienie praw do nieruchomości bez ustalenia odszkodowania, a obowiązujące przepisy przewidują jego ustalenie. Ww. ustawa, która reguluje instytucję wywłaszczania nieruchomości oraz odszkodowania za wywłaszczone nieruchomości weszła w życie z dniem 1 stycznia 1998 r. Aktualnie zakres zastosowania regulacji zawartej w przepisie art. 129 ust. 5 pkt 3 ustawy o gospodarce nieruchomościami budzi wątpliwości sądów administracyjnych odnośnie dopuszczalności zastosowania przepisu do stanów prawnych ukształtowanych przed wejściem w życie ww. ustawy, tj. przed 1 stycznia 1998 r. Orzeczenie Prezydium Rady Narodowej m. K. z dnia 1 lipca 1975 r. o wywłaszczeniu i odszkodowaniu wydane zostało w trybie przepisów ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości. Stosownie do postanowień art. 7 ww. ustawy z dnia 12 marca 1958 r. wywłaszczenie następowało za odszkodowaniem. Ustawa ta utraciła moc prawną z dniem 1 sierpnia 1985 r. Wobec powyższego, zdaniem organu orzekającego należy podzielić pogląd wyrażony w orzecznictwie sądów administracyjnych, iż art. 129 ust. 5 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami nie ma zastosowania do zdarzeń sprzed wejścia w życie ww. ustawy, a tym samym brak jest obecnie podstaw prawnych do wydania decyzji o odszkodowaniu w sprawach, w których przed 1 stycznia 1998 r. z mocy prawa nieruchomość przeszła na własność Skarbu Państwa, bez ustalenia odszkodowania. W konsekwencji organ administracji publicznej nie może orzekać co do istoty, gdyż nie ma ku temu podstawy materialnoprawnej. Z powyższego wynika, iż organ administracji publicznej posiadający ustawowe umocowanie do działania w konkretnej sprawie, rozpatruje ją co do istoty, tylko wtedy gdy w obowiązujących przepisach prawa istnieje podstawa materialnoprawna pozwalająca mu orzekać. Brak wśród obowiązujących przepisów prawa podstawy materialnoprawnej stanowi przesłankę do umorzenia postępowania administracyjnego. Mając, zatem na uwadze przedstawiony wyżej stan faktyczny oraz wyjaśnienia w zakresie stanu prawnego, z uwagi na dokonane ustalenia i brak podstawy materialnoprawnej do orzekania w przedmiotowej sprawie co do jej istoty, nie jest możliwe zadośćuczynienie żądaniu S. C. o ustalenie i wypłatę odszkodowania za nieruchomość oznaczoną jako działka nr [...] obr. [...] jedn. ewid. [...].