Wyrok WSA w Opolu z dnia 22 stycznia 2013 r., sygn. II SA/Op 576/12

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Elżbieta Kmiecik Sędziowie WSA Teresa Cisyk WSA Daria Sachanbińska - spr. Protokolant St. inspektor sądowy Katarzyna Stec po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 22 stycznia 2013r. sprawy ze skargi K. W. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia 28 czerwca 2012r., nr [...] w przedmiocie odmowy umorzenia nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z 31 stycznia 2012 r., nr [...], Kierownik Referatu Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Opolu, działający z upoważnienia Marszałka Województwa Opolskiego, orzekł o odmowie umorzenia K. W. kwoty 5840 zł nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych wraz z ustawowymi odsetkami. Przedstawiając stan faktyczny sprawy organ podał, że decyzją z 28 września 2011 r., nr [...], ustalono, iż świadczenia rodzinne wypłacone K. W. na podstawie decyzji Prezydenta Miasta Opola z 28 listopada 2006 r., nr [...], w okresie od 1 października 2006 r. do 30 czerwca 2007 r. w łącznej kwocie 5840 zł są nienależnie pobranymi świadczeniami rodzinnymi. Następnie decyzją z 18 listopada 2011 r., nr [...], orzeczono o zwrocie kwoty 5840 zł wraz z ustawowymi odsetkami. Powyższe decyzje, wobec ich niezaskarżenia przez stronę, stały się ostateczne. Pismem z 17 października 2011 r. K. W. zwróciła się do Regionalnego Ośrodka Polityki Społecznej w Opolu o umorzenie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych wraz z ustawowymi odsetkami. W uzasadnieniu wnioskodawczyni podała m.in. że jest wdową, samotnie wychowuje dwoje dzieci i nie stać jej na spłatę tak wysokiej kwoty zobowiązania. Dalej, organ odwołując się do treści art. 30 ust. 9 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2006 r. Nr 139, poz. 992 ze zm.), zwanej ustawą o świadczeniach rodzinnych, wywiódł, że możliwość umorzenia nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych wraz z ustawowymi odsetkami jest uzależniona od szczególnych okoliczności występujących w sytuacji rodziny, przy czym ustawa nie zawiera obiektywnych kryteriów, w oparciu o które możliwym byłoby "zdiagnozowanie" takich okoliczności. W ocenie organu, szczególnymi okolicznościami uzasadniającymi zastosowanie ulgi w spłacie zobowiązania są: trudna sytuacja rodzinna, ciężka choroba w rodzinie bądź niepełnosprawność wymagająca znacznych nakładów finansowych, trudna sytuacja finansowa rodziny uniemożliwiająca spłatę zobowiązania, tj. sytuacja, w której realizacja obowiązku zwrotu należności (jednorazowa lub w ratach) może stwarzać zagrożenie dla egzystencji rodziny. Organ podkreślił, że strona, na wniosek której postępowanie w sprawie umorzenia nienależnie pobranych świadczeń zostało wszczęte, jest obowiązana współpracować z organem i przedłożyć taką dokumentację, która jednoznacznie potwierdziłaby występowanie szczególnych okoliczności w sytuacji jej rodziny. Ustalenie, że rodzina osiąga dochody poniżej granicy minimum egzystencji uzasadnia umorzenie kwoty nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych. Z kolei osiąganie dochodów powyżej tej granicy, uzasadniałoby - w przypadku wystąpienia innych okoliczności, takich jak np. choroba, niepełnosprawność - umorzenie częściowe lub rozłożenie należności na raty, bądź odroczenie terminu płatności, które w miesięcznym rozrachunku nie doprowadziłyby do obniżenia poziomu życia rodziny poniżej kryterium egzystencji. Na podstawie przedstawionej przez wnioskodawczynię dokumentacji organ ustalił, że w skład rodziny W. wchodzą: K. W., a także dwoje jej dzieci: K. lat 22 oraz Z. lat 18. K. jest studentem pierwszego roku Wydziału Budownictwa na [...], natomiast Z. uczęszcza do trzeciej klasy technikum w [...] w [...]. Wnioskodawczyni pracuje i z tego tytułu uzyskuje miesięczny dochód w wysokości 1127 zł netto. Ponadto otrzymuje rentę rodzinną po zmarłym mężu z ZUS na syna K. oraz córkę Z. w łącznej wysokości 560 zł miesięcznie, rentę rodzinną z [...] w łącznej wysokości 358,58 zł oraz świadczenia rodzinne na córkę Z. w miesięcznej wysokości 837,08 zł. Łączny dochód rodziny wynosi zatem 2882,66 zł, który w przeliczeniu na osobę stanowi kwotę 960,89 zł. Natomiast uwzględnione przez organ przeciętne miesięczne wydatki ponoszone przez rodzinę W. wynoszą łącznie 2425,25 zł., przy czym organ wyjaśnił, że nie uznał wskazanego przez K. W. wydatku na żywność w wysokości 1500 zł miesięcznie, gdyż jest on zbyt wysoki w stosunku do liczby członków rodziny. Zgodnie bowiem z wartościami określonymi w koszyku minimum socjalnego trzyosobowa rodzina wydaje na zakup żywności ok. 750 zł miesięcznie. Tak więc kwota, którą wskazano we wniosku odnośnie kosztów zakupu żywności dwukrotnie przekracza wartość minimum socjalnego. Organ przyjął więc kwotę, którą dyktuje minimum socjalne, tj. 750 zł miesięcznie. Ponadto uwzględnił podane przez K. W. w oświadczeniu wydatki na zakup leków, korepetycje syna K. oraz inne koszty związane z edukacją dzieci w łącznej miesięcznej wysokości 750 zł, chociaż nie zostały one udokumentowane przez wnioskodawczynię. Organ nie uwzględnił natomiast wydatku 25 zł związanego z kosztami tłumaczenia decyzji rentowej, ponieważ był to wydatek jednorazowy. W oparciu o powyższe ustalenia organ uznał, że w przypadku K. W. nie zachodzą szczególne okoliczności dotyczące sytuacji rodziny, które uzasadniałyby przychylenie się do prośby o umorzenie nienależnie pobranych świadczeń wraz z ustawowymi odsetkami. Uzyskiwany przez K. W. średni miesięczny dochód w wysokości 2882,66 zł ponad dwukrotnie przewyższa wartość minimum egzystencji, które dla trzyosobowej rodziny w 2010 r. wyniosło 1253,30 zł, tj. 417,77 zł na osobę. Jednocześnie dochody rodziny przekraczają wartość minimum socjalnego, które dla trzyosobowej rodziny w 2010 r. wyniosło 2427,31 zł, tj. 809,10 zł na osobę. Organ stwierdził również, że dochód wnioskodawczyni w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie uprawnia jej do pobierania świadczeń rodzinnych w Polsce, o czym orzeczono decyzją z 9 listopada 2011 r. (nr [...]). Zdaniem organu, wobec odmowy prawa do świadczeń rodzinnych z uwagi na przekroczone kryterium dochodowe, sytuacji rodzinnej K. W. nie można uznać za szczególną. Nadto strona nie podała, ani z akt sprawy nie wynika, że w rodzinie istnieje jakaś inna (poza dochodową) szczególna okoliczność przemawiająca za zastosowaniem ulgi w spłacie nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych, w tym: ciężka choroba, niepełnosprawność bądź inne zdarzenia losowe wymagające znacznych nakładów finansowych. Co prawda, strona legitymuje się orzeczeniem o niepełnosprawności w stopniu lekkim, jednak niepełnosprawność ta nie uniemożliwia jej normalnej egzystencji i wykonywania pracy zarobkowej. Oceny o braku zaktualizowania się przesłanki "szczególnie uzasadnionych okoliczności" nie może zmienić wskazywany przez K. W. fakt, że jej córka Z. spodziewa się dziecka, a planowany termin porodu przypada na 6 lipca 2012 r., ponieważ na chwilę obecną wnioskodawczyni nie ponosi w związku z tym żadnych wydatków. Jednocześnie dochód na członka rodziny przekracza kwotę 351 zł stanowiącą kryterium dochodowe uprawniające do korzystania ze świadczeń z pomocy społecznej, co dodatkowo uzasadnia odmowę umorzenia nienależnie pobranych świadczeń rodzinnych. Tym samym, przy uzyskiwanym dochodzie w wysokości 2882,66 zł, strona jest w stanie zapewnić wszystkie potrzeby bytowe swojej rodziny i ma możliwość spłaty zobowiązania.