Wyrok WSA w Białymstoku z dnia 13 listopada 2012 r., sygn. II SA/Bk 744/12

Wyrażona przez Trybunał Konstytucyjny ocena oczywistej niekonstytucyjności przepisu art. 24 ustawy z dnia 8 lipca 2005 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (Dz. U. Nr 169, poz. 1419 z późn. zm.), nie pozwala sądowi uchylającemu in concreto decyzje oparte na niekonstytucyjnej normie, na uznanie że skutek prawny wyroku Trybunału w odniesieniu do wymienionego wyżej przepisu wystąpi dopiero po 18 miesiącach od dnia ogłoszenia tego wyroku. Przepis powyższy ze względu na charakter i wagę naruszeń Konstytucji, nie powinien być stosowany ab initio.

Teza urzędowa

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w składzie następującym: Przewodniczący sędzia WSA Małgorzata Roleder, Sędziowie sędzia NSA Grażyna Gryglaszewska,, sędzia NSA Elżbieta Trykoszko (spr.), Protokolant Anna Makal, po rozpoznaniu w Wydziale II na rozprawie w dniu 13 listopada 2012 r. sprawy ze skargi Polskiego Związku Działkowców Okręgowego Zarządu P. w B. na decyzję Wojewody P. z dnia [...] listopada 2009 r. nr [...] w przedmiocie przekazania do ponownego rozpatrzenia sprawy dotyczącej zwrotu wywłaszczonej nieruchomości 1. uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą jej wydanie decyzję Starosty B. z dnia [...] sierpnia 2009 r., nr [...]; 2. stwierdza, że zaskarżone decyzje nie mogą być wykonane w całości do czasu uprawomocnienia się niniejszego wyroku.

Uzasadnienie

Skarga została wywiedziona na tle następujących okoliczności.

W roku 1976 miało miejsce wywłaszczenie kompleksu nieruchomości położonych w K., należących do różnych osób, z przeznaczeniem pod potrzeby budowy bazy P. R. I. - M. B. R. w B. (decyzją Naczelnika Gminy w Z. z dnia [...].02.1976r.) Po wywłaszczeniu przejęte nieruchomości zostały decyzyjnie przekazane w/w przedsiębiorstwu w użytkowanie. Na potrzeby budowy bazy przedsiębiorstwa, wywłaszczone grunty nie zostały jednak w całości wykorzystane. W niewykorzystanym na cele wywłaszczenia zakresie, grunty o powierzchni 3,7689 ha, stanowiące wówczas działkę o numerze a, zostały decyzją Naczelnika Gminy z dnia [...].11.1984r. nieodpłatnie przekazane w użytkowanie W. Z. Polskiego Związku Działkowców w B. (zwanym dalej WZ PZD) pod urządzenie pracowniczego ogrodu działkowego. Ogród taki został urządzony i funkcjonuje do dziś. Decyzją z [...].07.1996r. (Nr [...]) Samorządowe Kolegium Odwoławcze w S. stwierdziło nieważność decyzji z 1984r. o przekazaniu nieruchomości o numerze a w użytkowanie WZ PZD w B. Ostateczna decyzja w tym przedmiocie była przedmiotem kontroli NSA Ośrodka Zamiejscowego w Białymstoku, który wyrokiem z dnia 18.11.1998r. w sprawie SA/Bk 1263/97 oddalił skargę złożoną przez WZ PZD na decyzję o stwierdzeniu nieważności decyzji o przekazaniu gruntu w użytkowanie Polskiemu Związkowi Działkowców. Spadkobiercy byłych właścicieli rozpoczęli starania o odzyskanie wywłaszczonych a niewykorzystanych na cel wywłaszczenia gruntów. Między innymi także spadkobiercy S. W., któremu decyzją wywłaszczeniową odebrano działki oznaczone wówczas numerami [...]. Pierwsze postępowanie o zwrot toczyło się jeszcze na podstawie ustawy z 29.04.1985r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości. Ostateczną odmowę zwrotu uchylił NSA wyrokiem z dnia 14.11.1994r. w sprawie o sygnaturze IVSA 1234/93. Ponownie prowadzone postępowanie było zawieszone w okresie od 9.05.1995r. do 26.04.1999r. z uwagi na toczące się postępowanie w sprawie wygaśnięcia użytkowania WZ PZD. Postępowanie o wygaśnięcie użytkowania ostatecznie zostało umorzone jako bezprzedmiotowe z racji dokonanego w międzyczasie stwierdzenia nieważności decyzji o przekazaniu w użytkowanie. Po podjęciu postępowania o zwrot wywłaszczonych nieruchomości organ je prowadzący zlecił geodecie dokonanie geodezyjnego wydzielenia działek, objętych wnioskami o zwrot. Decyzją z dnia [...].05.2002r. wydaną z powołaniem się na ustawę z 21.08.1997r. o gospodarce nieruchomościami, Starosta B. orzekł o zwrocie na rzecz spadkobierców S. W. działki o numerze b o powierzchni 0,5114 ha za jednoczesnym zwrotem przez nich odszkodowania w kwocie 273 267 złotych. Na skutek uwzględnienia przez wojewodę odwołania K. W., który kwestionował rozliczenie odszkodowania przypisanego do zwrotu, sprawa wróciła do ponownego rozpatrzenia. W wyniku ponownie zakończonego postępowania Starosta B. decyzją z [...].10.2005r. odmówił zwrotu działki o numerze b powołując się na zmienione brzmienie przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami tj. jej art. 137 ust. 2 wprowadzający ograniczenia możliwości zwrotu części nieruchomości niewykorzystanej na cele wywłaszczenia. Uznając, iż niewykorzystana na cele wywłaszczenia działka o numerze b ani nie przylega do nieruchomości wnioskodawców, ani też nie istnieją możliwości jej zagospodarowania przez wnioskodawców zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego, który przeznacza obszar działki pod projektowane pracownicze ogrody działkowe, nie ma podstaw do zwrotu, gdyż działka nie będzie mogła być samodzielnie zagospodarowana. Decyzja starosty została utrzymana w mocy przez wojewodę decyzją z dnia [...].11.2005r. K. W. wywiódł wówczas skargę do WSA w Białymstoku, który wyrokiem z dnia 12.06.2008r. wydanym pod sygnaturą IISA/Bk 299/08 orzekł o uchyleniu decyzji odmawiających zwrotu działki o numerze b. U podstaw rozstrzygnięcia sądu legł wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 3.04.2008r. sygn. K 6/05, który podważył konstytucyjność przepisu art. 137 ust. 2 ustawy o gospodarce nieruchomościami, stanowiącego podstawę prawną odmowy zwrotu nieruchomości. Sprawa ponownie wróciła do rozpoznania przez organ I instancji. Ponownie rozpoznając sprawę doszło do wyodrębnienia dwóch postępowań administracyjnych. Spadkobiercy S. W. wnieśli bowiem o zwrot działki c, też wchodzącej w skład wywłaszczonego od S. W. gruntu, który znalazł się w granicach pracowniczego ogrodu działkowego, a o czym spadkobiercy wywłaszczonego nie wiedzieli wcześniej. Sprawę tę oznaczono numerem [...]. W odniesieniu do działki o numerze geodezyjnym b o powierzchni 5114 metrów kwadratowych, której dotyczyło pierwsze postępowanie i wyrok WSA w Białymstoku z 12.06.2008r. sygn. IISA/Bk 299/08, spadkobiercy S. W. wnieśli o ustalenie odszkodowania w formie pieniężnej.