Wyrok WSA w Łodzi z dnia 19 września 2012 r., sygn. II SA/Łd 696/12

Dnia 19 września 2012 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi - Wydział II w składzie następującym: Przewodnicząca Sędzia WSA: Joanna Sekunda - Lenczewska Sędziowie Sędzia WSA: Jolanta Rosińska (spr.) Sędzia WSA: Barbara Rymaszewska Protokolant Asystent sędziego Katarzyna Orzechowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 września 2012 roku przy udziale --- sprawy ze skargi A. P. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych z dnia [...] Nr [...] w przedmiocie odmowy przyznania uprawnień do świadczenia pieniężnego - oddala skargę.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] nr [...] Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych na podstawie art. 1 ust. 1, art. 2 pkt 2 lit. "a" i art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 31 maja 1996 r. o świadczeniu pieniężnym przysługującym osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (Dz.U. Nr 87, poz. 395 ze zm.) odmówił przyznania A. P. uprawnienia do świadczenia pieniężnego określonego w powołanej ustawie. Kierownik Urzędu podniósł w uzasadnieniu, że niezbędnym warunkiem uzyskania prawa do świadczenia pieniężnego określonego w ustawie jest udowodnienie, że deportacja (wywiezienie) z miejsca zamieszkania miała na celu skierowanie do pracy przymusowej na rzecz III Rzeszy Niemieckiej. Zgromadzony w sprawie materiał dowodowy jego zdaniem potwierdza wysiedlenie rodziny strony w okresie okupacji z miejsca stałego zamieszkania do miejscowości N. Celem tego wysiedlenia nie było jednakże wywiezienie do pracy przymusowej, lecz wywiezienie służące wyrugowaniu większości ludności narodowości polskiej z zachodnich terenów Rzeczypospolitej Polskiej wcielonych do III Rzeszy Niemieckiej i następnie kolonizacja tych ziem osadnikami narodowości niemieckiej. Obywatele polscy wysiedlani w ramach akcji okupanta germanizacji terenów przyłączonych do III Rzeszy ("poszerzania przestrzeni życiowej", tzw. Lebensraum) byli kierowani (bądź sami musieli o to zadbać) do nowych miejsc osiedlenia. Organ dalej wskazał, że warunki bytowe w nowych miejscach były bardzo złe, w wielu przypadkach wręcz tragiczne (magazyny i baraki, zrujnowane domy, przeludnione gospodarstwa chłopskie itp.). Osiedleńcy pozbawieni majątku zmuszeni byli organizować sobie nowe życie w warunkach powszechnych, okupacyjnych niedostatków. Podejmowali pracę dorywczą lub byli kierowani do niej przez miejscowy urząd pracy. Był to los wielu rodzin polskich wysiedlonych w ramach masowych akcji niemieckiego okupanta. Podjęcie pracy wynikało w zależności od okoliczności z konieczności przeżycia w trudnych warunkach okupacyjnej rzeczywistości (otrzymania wyżywienia i stancji, kartek na żywność, ewentualnie różnego rodzaju deputatów w naturze, wynagrodzenia na zaspokojenie minimalnych potrzeb życiowych, ubezpieczenia itp.) oraz z nakazu administracyjnego, którego niewykonanie groziło surowymi karami. W odniesieniu do sprawy A. P. organ podniósł, że przymus wykonywania pracy podyktowany był względami ekonomicznymi i bytowymi, nie stanowił zaś przejawu realizacji polityki gospodarczej III Rzeszy podczas II wojny światowej, polegającej na posługiwaniu się pracą niewolniczą wykonywaną przez ludność podbitych krajów, w tym obywateli polskich deportowanych do pracy przymusowej. Wobec strony zastosowano represję w postaci wysiedlenia z miejsca zamieszkania z pozbawieniem większości dorobku materialnego, ale przymusowa zmiana miejsca zamieszkania nie była represją polegającą na deportacji (przymusowym wywiezieniu) do pracy przymusowej w rozumieniu art. 2 pkt 2 ustawy z dnia 31 maja 1996 r., która nie przewiduje automatycznego przyznawania uprawnienia do świadczenia dla wszystkich poszkodowanych przez pracę przymusową na rzecz III Rzeszy Niemieckiej. W opinii organu ustawodawca zawęził krąg osób uprawnionych do świadczenia do osób wobec których okupant stosował represje pracy niewolniczej w zaostrzonej formie (deportacja/wywiezienie) w stosunku do obowiązujących powszechnie przepisów. Dotyczy to osób deportowanych na terytorium III Rzeszy Niemieckiej, jak i deportowanych przez okupanta w granicach terytorium państwa polskiego sprzed dnia 1 września 1939 r. Kierownik Urzędu musi zatem stosować jednolite dla wszystkich kryteria oceny stanu faktycznego i prawnego zgodnie z dyspozycją art. 2 pkt 2 powołanej ustawy.