Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 12 grudnia 2011 r., sygn. IV SA/Gl 750/10

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w składzie następującym : Przewodniczący Sędzia WSA Małgorzata Walentek Sędziowie Sędzia WSA Andrzej Matan Sędzia WSA Edyta Żarkiewicz - Kunicka (spr.) Protokolant Paulina Nowak po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 listopada 2011 r. sprawy ze skargi M. D. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w K. z dnia [...] r. nr [...] w przedmiocie zasiłku stałego uchyla zaskarżoną decyzję.

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...]r. Nr [...] Zastępca Dyrektora Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B., działający z upoważnienia Prezydenta Miasta, uchylił z dniem [...]r. decyzję z dnia [...]r. przyznającą M.D. zasiłek stały. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż zmianie uległa sytuacja finansowa wyżej wymienionego, bowiem w styczniu 2006 r. otrzymał prawo do renty wraz z wyrównaniem od lipca 2005 r. Wobec tego jego łączny dochód wraz z dodatkiem mieszkaniowym przekroczył kryterium ustawowe tj. 461 zł. Ponadto organ wskazał, iż w sprawie brak jest możliwości przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, a powyższe dane dotyczące zmiany sytuacji dochodowej od lipca 2005 r. ustalił w oparciu o posiadaną dokumentację.

Samorządowe Kolegium Odwoławcze w K., decyzją z dnia [...]r. Nr [...], na podstawie art. 2 ustawy z dnia 12.10.1994 r. o samorządowych kolegiach odwoławczych (tj. Dz. U. Nr 79, poz. 856 z 2001 r.) oraz art. 138 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego, po rozpoznaniu odwołania M.D., uchyliło powyższą decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi I instancji. W uzasadnieniu organ odwoławczy wskazał, że na podstawie dokumentacji organu I instancji ustalił, iż skarżący prowadzi jednoosobowe gospodarstwo domowe i jego dochodem jest dodatek mieszkaniowy w wysokości 116,52 zł., zasiłek pielęgnacyjny w kwocie 153 zł. miesięcznie. Ponadto w listopadzie 2005 r. wpłynęło do organu I instancji pismo ZUS informujące o uprawnieniach skarżącego do renty polskiej w kwocie 311,85 zł., natomiast wyżej wymieniony nie odbiera przyznanej mu renty [...]. Otrzymał w m-cu styczniu 2006 r. świadczenie z wyrównaniem od lipca 2005 r. Następnie organ podniósł, że zmiana decyzji bądź jej uchylenie ze względu na zmianę sytuacji dochodowej strony następuje nie od dnia uzyskania uprawnienia do świadczeń, ale od dnia, gdy dochód z tego tytułu strona rzeczywiście uzyskała. Wskazał, że zgodnie z art. 8 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej, pojęcie dochodu należy rozumieć jako faktycznie wypłacone świadczenie. Podkreślił, iż zasiłek stały przysługuje osobie pełnoletniej, samotnie gospodarującej, całkowicie niezdolnej do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, jeżeli jej dochód jest niższy od kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej. W związku z tym podkreślił, że zmiana sytuacji dochodowej strony daje podstawę do ewentualnego uchylenia decyzji przyznającej świadczenie w postaci zasiłku stałego. Następnie organ stwierdził, iż szczególnym rodzajem dowodu, przewidzianym w ustawie o pomocy społecznej, jest rodzinny wywiad środowiskowy. Składa się on na postępowanie wyjaśniające, poprzedzające rozstrzygnięcie każdej sprawy dotyczącej świadczeń, z wyjątkiem odmowy przyznania biletu kredytowanego i udzielenia pomocy cudzoziemcom będącym ofiarami handlu ludźmi. Podkreślił, że według orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego niezwykle istotna jest rola wywiadu środowiskowego w sprawach pomocowych. Jest on bowiem sposobem zbierania informacji, rozmową z osobą starającą się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej (i jej rodziną), swoistym trybem postępowania dowodowego. Dodał, że zgodnie z art. 107 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej, rodzinny wywiad środowiskowy przeprowadza się w celu ustalenia sytuacji osobistej, rodzinnej, dochodowej i majątkowej osób i rodzin ubiegających się o świadczenia. W przypadku kolejnego ubiegania się o pomoc przez ten sam podmiot nie przeprowadza się nowego wywiadu środowiskowego, a jedynie aktualizuje poprzedni. Analogicznie jest w przypadku zmiany danych zawartych w wywiadzie. W stosunku do osób korzystających ze stałych form pomocy społecznej aktualizacje wywiadu sporządza się co najmniej raz na 6 miesięcy, nawet jeżeli nie nastąpiła zmiana danych. Organ podniósł, że postępowanie w sprawach dotyczących świadczeń z pomocy społecznej, oprócz wywiadu środowiskowego odwołuje się również do innych dowodów, w dużej mierze opiera się na oświadczeniach stron oraz na dokumentach urzędowych. Podkreślił, że dokumentom urzędowym k.p.a. przyznaje zwiększoną moc dowodową. Dokumenty te stanowią dowód na to, co zostało w nich urzędowo stwierdzone, pod warunkiem, że zostały sporządzone w przepisanej formie, przez powołane do tego organy państwowe. Jeżeli zaś przepis nie wymaga urzędowego zaświadczenia określonych faktów lub stanu prawnego, organ prowadzący postępowanie odbiera od strony oświadczenie, złożone pod rygorem odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Organ dodał, że uznanie faktów lub stanu prawnego za udowodniony tylko na podstawie oświadczenia strony budzi wątpliwości zwłaszcza, że ustawa o pomocy społecznej łagodzi wymagania w tym zakresie, nie odwołuje się bowiem do odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań, zaś złożenie oświadczeń niezgodnych z prawdą, na podstawie których przyznano pomoc, skutkuje jedynie obowiązkiem zwrotu świadczenia nienależnie pobranego. Organ podkreślił, że rodzinny wywiad środowiskowy nie jest jedynym dowodem, choć niewątpliwie najważniejszym i w postępowaniu w sprawie świadczeń z pomocy społecznej należy dopuścić także inne dowody z odpowiednim zastosowaniem k.p.a., zwłaszcza gdy występują przeszkody w przeprowadzeniu wywiadu. Wskazał, że sytuacja taka może być spowodowana bierną lub negatywną postawą strony postępowania lub innymi przeszkodami (np. nieznane miejsce pobytu zainteresowanego). Wówczas, w miarę możliwości, należy przeprowadzić wywiad z rodziną osoby zainteresowanej, dokonać oględzin miejsca zamieszkania, zebrać dane posiadane z urzędu oraz dopuścić inne możliwe dowody. Następnie organ wskazał, że w przedmiotowej sprawie skarżący korzysta ze stałych form pomocy, a ponadto składając oświadczenie o odmowie przeprowadzenia wywiadu uniemożliwił wszechstronne ustalenie jego sytuacji dochodowej, rodzinnej i majątkowej - co skutkuje uchyleniem lub odmową świadczenia. Dodał, że z akt sprawy wynika, iż przeprowadzenie wywiadu środowiskowego jest niemożliwe, bowiem skarżący nie odbiera kolejnych pism procesowych. Wskazał, że w tej sytuacji organ I instancji w kwestii przeprowadzenia wywiadu powinien podjąć inne środki prawne w celu nawiązania kontaktu ze skarżącym, a nie ograniczać się jedynie do podstawowych czynności administracyjnoprawnych. Ponadto podniósł, że należy pouczyć stronę, iż brak zgody na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego będzie skutkować uchyleniem przyznanych świadczeń w postaci zasiłku stałego. Wskazał, że w konsekwencji decyzja organu I instancji musi zostać uchylona, a sprawa przekazana do ponownego rozpatrzenia, bowiem zgodnie z utrwalonym w tej mierze orzecznictwem sądowym, organ odwoławczy nie może zastąpić czynności właściwego organu pierwszoinstancyjnego, gdyż na podstawie art. 136 k.p.a. może on przeprowadzić tylko uzupełniające postępowanie dowodowe. Przeprowadzenie przez organ odwoławczy postępowania dowodowego w pełnym zakresie prowadziłoby do naruszenia zasady dwuinstancyjności, której istota polega na dwukrotnym rozpatrzeniu i rozstrzygnięciu sprawy. Wskazał, że w ramach ponownego rozpatrzenia sprawy organ I instancji przeprowadzi postępowanie dowodowe pozwalające na ustalenie sytuacji faktycznej skarżącego, zapewniając mu czynny udział w postępowaniu.