Wyrok WSA w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. I SA/Wa 1950/10

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Mirosław Gdesz Sędziowie: WSA Dorota Apostolidis (spr.) WSA Emilia Lewandowska Protokolant specjalista Joanna Pleszczyńska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 12 kwietnia 2011 r. sprawy ze skargi P. S.A. w W. na decyzję Krajowej Komisji Uwłaszczeniowej z dnia [...] lipca 2010 r. nr [...] w przedmiocie nabycia mienia państwowego z mocy prawa przez gminę oddala skargę.

Uzasadnienie

Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa decyzją z dnia [...] lipca 2010 r., nr [...], po rozparzeniu odwołania P. S.A. Oddział [...] w K. (dalej P. S.A.), utrzymała w mocy decyzję Wojewody [...] z dnia [...] marca 2010 r., nr [...] stwierdzającą nabycie z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. przez Gminę Miasta O., prawa własności nieruchomości położonej w jednostce ewidencyjnej [...], obręb [...], oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr [...], objętej księgą wieczystą nr [...].

Decyzja wydana została w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Decyzją z dnia [...] marca 2010 r. Wojewoda [...], działając na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32, poz. 191 ze zm., powoływana dalej jako "ustawa komunalizacyjna"), stwierdził nabycie z mocy prawa z dniem 27 maja 1990 r. przez Gminę Miasta O., prawa własności przedmiotowej nieruchomości.

Na skutek odwołania P. S.A., Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa decyzją z dnia [...] lipca 2010 r. utrzymała w mocy zaskarżoną decyzję. W uzasadnieniu wskazała, że materialnoprawną podstawę kwestionowanej decyzji Wojewody [...] stanowił art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy komunalizacyjnej. Komunalizacja na skutek tego przepisu zobowiązuje do potwierdzenia właściwej gminie nabycia prawa własności danego mienia, jeśli spełnione zostały następujące warunki: uwzględniono stan faktyczny i prawny mienia z dnia wejścia tego przepisu w życie, mienie wnioskowane do skomunalizowania stanowiło wówczas własność Skarbu Państwa i należało (w rozumieniu tego przepisu) do jednego z podmiotów w tym przepisie wymienionych oraz nie podlegało wyłączeniu z komunalizacji na podstawie dalszych przepisów tej ustawy. Odmowa stwierdzenia wymaga natomiast wykazania przesłanki lub przesłanek wyłączających dane mienie z komunalizacji. Organ podkreślił, że z zebranego w sprawie materiału dowodowego, w tym z wypisu z rejestru gruntów spornego mienia według jego stanu z dnia 27 maja 1990 r., arkusza posiadłości gruntowej tej nieruchomości oraz odpisu z księgi wieczystej nr [...], wynika, iż w dniu wejścia w życie ustawy komunalizacyjnej działka nr [...] stanowiła własność Skarbu Państwa i pozostawała we władaniu przedsiębiorstwa państwowego P. Jednocześnie w treści art. 16 ustawy z dnia 27 kwietnia 1989 r. o przedsiębiorstwie państwowym Polskie Koleje Państwowe, ustawodawca ustalił, że "PKP gospodarując wydzielonym mu i nabytym mieniem zapewnia jego ochronę". Krajowa Komisja Uwłaszczeniowa zaznaczyła ponadto, że zarówno wydzielanie jak i obejmowanie przez państwowe osoby prawne (w tym przedsiębiorstwa państwowe takie jak P.), przekazywanych im przez właściwy organ państwa, państwowych nieruchomości gruntowych w zarząd, następowało przed dniem 27 maja 1990 r. w trybie określonym art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości, a wcześniej w użytkowanie, na podstawie ustawy z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, które przeszło potem w zarząd, czy jeszcze wcześniej decyzjami władz państwowych wydawanymi na podstawie art. 2 dekretu z dnia 26 kwietnia 1949 r. o nabywaniu i przekazywaniu nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych oraz rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 1949 r. w sprawie nabywania i przekazywania nieruchomości niezbędnych dla realizacji narodowych planów gospodarczych, a także rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1958 r. w sprawie przekazywania w ramach administracji państwowej przedsiębiorstw, instytucji oraz zakładów, nieruchomości i innych obiektów majątkowych. Z przepisu art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości wyraźnie wynika, że zarząd nieruchomości był ustanawiany w drodze decyzji terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego albo za zezwoleniem tego organu na podstawie umowy o przekazanie nieruchomości między państwowymi jednostkami organizacyjnymi, bądź umowy o nabycie nieruchomości - i wszystkie państwowe jednostki miały wynikający z art. 38 i nast. obowiązek uregulowania stanu prawnego gruntów faktycznie przez nie wówczas użytkowanych niezależnie od tego kiedy i od kogo przejętych. Organ podkreślił, że od samego początku istnienia P. miało nadto obowiązek ewidencjonowania wydzielonych temu Przedsiębiorstwu, ściśle oznaczonych nieruchomości w trybie określonym w rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 25 września 1932 r. o wpisywaniu do ksiąg hipotecznych na rzecz Skarbu Państwa prawa własności nieruchomości będących w zarządzie przedsiębiorstwa PKP (Dz. U. Nr 81, poz. 714). Przed sporządzeniem wniosku o wpis mienie takie winno być zinwentaryzowane i oszacowane (art. 6 ust. 3 rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 24 września 1926 r.). Udokumentowanie dopełnienia tego obowiązku należało zatem do odwołującego. Mimo wezwań odwołujący tych okoliczności nie udokumentował. Orzekając w podobnej sprawie Naczelny Sąd Administracyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 20 lutego 2008 r., sygn. akt I OSK 187/07 stwierdził, że "to P. kwestionują możliwość komunalizacji nieruchomości i to one winny wykazać, że nieruchomość należała do P. W sytuacji, gdy nie przedstawią stosownego dokumentu, ani też w inny sposób nie wykazują tej okoliczności to trudno zarzucić organowi naruszenie art. 7 i 77 kpa". Przekazywanie przedsiębiorstwom państwowym prawnorzeczowego tytułu do składników mienia ogólnonarodowego stanowiących nieruchomości zawsze było sformalizowane z uwagi na charakter tego rodzaju mienia, niezależnie kiedy i od kogo faktycznie przez przedsiębiorstwo P. objętego. W ocenie organu niezasadne byłoby również zastosowanie art. 11 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r., wyłączającego spod komunalizacji mienie służące organowi administracji rządowej do wykonywania jego zadań publicznych, w tym z zakresu obronności i bezpieczeństwa państwa, przede wszystkim z tej przyczyny, że przedsiębiorstwo państwowe P. nigdy takim organem nie było. Podobnie, brak byłoby podstaw do stosowania art. 11 ust. 1 pkt 2 tej ustawy, wyłączającego z komunalizacji składniki należące do przedsiębiorstw państwowych wykonujących zadania o charakterze ogólnokrajowym z dwóch względów: po pierwsze określenie "należące" do przedsiębiorstw państwowych oznaczało należenie mienia do tych podmiotów w sensie prawnym, a nie tylko faktycznym, to jest posiadanie określonego tytułu prawnego oraz po drugie - przedsiębiorstwo takie winno być umieszczone w wykazie ustalonym przez Radę Ministrów zgodnie z art. 11 ust. 2 ustawy komunalizacyjnej. Takie stanowisko, w odniesieniu do mienia pozostającego jedynie w faktycznym władaniu P., prezentował Naczelny Sąd Administracyjny stwierdzając, że dla P. prawnorzeczowy tytuł do nieruchomości będącej przez dniem 27 maja 1990 r. tylko w faktycznym jego władaniu nie wynika ani z mających charakter ogólny aktów normatywnych dotyczących przedsiębiorstwa państwowego P. ani z decyzji organów administracji ustalających opłaty z tytułu zarządu (użytkowania) takich nieruchomości. Organ zaznaczył jednocześnie, że jeżeli chodzi o przesłankę komunalizacji mienia w postaci "należenia" (w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r.), to mieniem należącym do rad narodowych i terenowych organów administracji państwowej stopnia podstawowego były te prawa majątkowe Skarbu Państwa, które nie znajdowały się wówczas pod zarządem innych niż państwo, państwowych osób prawnych. Do komunalizacji mienia z mocy prawa nie mogą mieć również zastosowania powołane w odwołaniu i nieobowiązujące w dniu 27 maja 1990 r., przepisy dotyczące uwłaszczania przedsiębiorstw państwowych mieniem, skutkujące na dzień 5 grudnia 1990 r., w tym ustawa z dnia 8 września 2000 r. o komercjalizacji, restrukturyzacji i prywatyzacji PKP oraz przepisy ustawy z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym. Organ podkreślił, że skoro sporne mienie było w dniu 27 maja 1990 r. mieniem ogólnonarodowym (państwowym), należało - w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy komunalizacyjnej - do terenowego organu administracji państwowej stopnia podstawowego i jednocześnie nie podlegało wyłączeniu z komunalizacji następującej z mocy prawa, to Wojewoda [...] miał obowiązek potwierdzenia nabycia prawa własności spornej nieruchomości przez Gminę miejską O. z dniem wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r.