Wyrok SN z dnia 1 lipca 2020 r., sygn. I UK 306/19

Art. 58 § 2 k.c. ma na uwadze nieważność czynności prawnej ze względu na jej sprzeczność z zasadami współżycia społecznego a nie sprzeczność działalności gospodarczej z zasadami współżycia społecznego.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Leszek Bielecki

SSN Krzysztof Staryk

w sprawie z odwołania A. T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych [...] Oddziałowi w Ł. o ustalenie podlegania ubezpieczeniu, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w dniu 1 lipca 2020 r., skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 29 listopada 2017 r., sygn. akt III AUa (...) oraz skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku uzupełniającego Sądu Apelacyjnego w (...) z dnia 25 lutego 2019 r., sygn. akt III AUa (...)

oddala skargi kasacyjne.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny w (...) wyrokiem z 29 listopada 2017 r. uwzględnił apelację wnioskodawczyni A. T. i zmienił wyrok Sądu Okręgowego w Ł. oraz poprzedzającą go decyzję pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych [...] Oddziału w Ł. w ten sposób, iż stwierdził, że wnioskodawczyni, jako osoba prowadząca działalność gospodarczą, podlega obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu od 16 lutego 2015 r. Sąd Okręgowy ustalił, że wnioskodawczyni była zgłoszona do ewidencji jako osoba prowadząca działalność w okresie od 5 lipca 2011 r. do 31 grudnia 2014 r. (z zawieszeniem wykonywania działalności od 3 stycznia 2013 r. do 30 grudnia 2013 r.). Jako przedmiot działalności wskazano "działalność usługową związaną z przygotowaniem do druku". Wnioskodawczyni ponownie zgłosiła prowadzenie tej samej działalności 16 lutego 2015 r., wskazując jako pełnomocnika J. M.. Jednocześnie zgłosiła się jako osoba prowadząca działalność gospodarczą do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego w okresie od 16 lutego do 17 marca 2015 r. Odprowadziła składki od zadeklarowanej podstawy 1.102,86 zł za luty i 1.302,64 zł za marzec. Wnioskodawczyni 18 marca 2015 r. urodziła dziecko. Po wniosku o zasiłek macierzyński pozwany wezwał ją do złożenia dokumentów potwierdzających wykonywanie pozarolniczej działalności gospodarczej oraz osiągniętych przychodów i wyjaśnień co było przedmiotem prowadzonej działalności, wskazania wysokości dochodów oraz osób mogących poświadczyć prowadzenie tej działalności. Wobec niezajęcia stanowiska pozwany zakończył postępowanie i decyzją z 3 lipca 2015 r. stwierdził, że wnioskodawczyni nie podlega ubezpieczeniom społecznym, w tym dobrowolnemu chorobowemu od 16 lutego 2015 r. W sądowym postępowaniu odwoławczym ustalono, że wnioskodawczyni wykazała z tytułu działalności gospodarczej następujące przychody: - w marcu 16.883,16 zł, w kwietniu 91.705,65 zł i w maju 2015 r. 7.860 zł. Sąd Okręgowy w uzasadnieniu oddalenia odwołania decyzję pozwanego uznał za prawidłową. Stwierdził, iż zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych zostało dokonane jedynie celem umożliwienia skorzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego przysługujących w związku z ciążą. Wnioskodawczyni nie wykazała faktycznego prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej. Podjęte czynności legalizujące prowadzenie działalności gospodarczej od 16 lutego 2015 r. i zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych z tego tytułu zostały dokonane jedynie w celu umożliwienia skorzystania z zasiłku macierzyńskiego, do których nie miałaby prawa bez podlegania ubezpieczeniu chorobowemu przez określony czas. Prowadzenie działalności zgłosiła na bardzo krótko przed planowanym terminem porodu, a przed zgłoszeniem do ubezpieczeń społecznych jako osoba prowadząca działalność nie miała żadnego tytułu do ubezpieczenia chorobowego. Ze złożonych przez wnioskodawczynię dokumentów - sporadycznej korespondencji e-mail z okresu od 16 lutego do 17 marca 2015 r. oraz z zestawienia przychodów i rozchodów nie wynika kto faktycznie zajmował się prowadzeniem zarejestrowanej działalności, zwłaszcza wobec ustanowienia przez skarżącą pełnomocnika. Nie wykazała tego w postępowaniu, mimo zobowiązania do przedstawienia wszelkich dowodów. Nie złożyła też żadnych dokumentów (medycznych), uniemożliwiając zbadanie przez Sąd stanu zdrowia w spornym okresie i ustalenie czy faktycznie działalność gospodarcza mogła być wykonywana. Nie podnosiła żadnych argumentów pozwalających na zakwestionowanie stanowiska organu rentowego. Nie stawiła się na rozprawę. Nie wykazała okoliczności uzasadniających przyjęcie, że działalność gospodarczą prowadziła. W konkluzji Sąd uznał, że wnioskodawczyni, ze względu na spodziewaną niezdolność do pracy i związane z tym prawo do świadczeń, była zainteresowana objęciem jej tytułem do ubezpieczeń społecznych. Wnioskodawczyni chodziło jedynie o uzyskanie świadczeń z ubezpieczenia społecznego z tytułu porodu i temu celowi podporządkowała skonstruowanie określonej sytuacji prawnej, a zgłoszenie prowadzenia działalności gospodarczej, której faktycznie nie prowadziła, miało być narzędziem do realizacji tego celu. Zachowanie wnioskodawczyni jako zmierzające do obejścia prawa i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 58 § 1 i 2 k.c. nie podlega ochronie i skutkuje nieważnością czynności prawnych w postaci zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia chorobowego.