Wyrok SN z dnia 3 lutego 2016 r., sygn. I PK 233/15

Dyrektor szkoły, który wbrew organizacji związkowej zwolnił nauczyciela, tłumacząc to niżem demograficznym, nie może w trakcie procesu używać dodatkowych argumentów, że nauczyciel ubierał się ekstrawagancko i był wobec uczniów zbyt wymagający.

Gazeta Prawna nr 23/2016

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)

SSN Halina Kiryło (sprawozdawca)

SSN Zbigniew Myszka

w sprawie z powództwa L.M. przeciwko Szkole Podstawowej Nr [...] w [...] o przywrócenie do pracy i wynagrodzenie, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 3 lutego 2016 r., skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w [...] z dnia 23 stycznia 2014 r., sygn. akt IX Pa [... ]

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w [...] do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powódka L.M. po ostatecznym sprecyzowaniu roszczeń wniosła o przywrócenie do pracy w pozwanej Szkole Podstawowej nr [...] w [...] na dotychczasowych warunkach oraz zasądzenie wynagrodzenia za cały czas pozostawania bez pracy.

Sąd Rejonowy w [...] wyrokiem z dnia 26 czerwca 2013 r. przywrócił powódkę do pracy w pozwanej Szkole Podstawowej nr [...] w [...] na warunkach pracy i płacy obowiązujących dniu 31 sierpnia 2012 r. i zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 14.028,19 zł tytułem wynagrodzenia za okres pozostawania bez pracy (pod warunkiem podjęcia pracy) oraz oddalił powództwo w pozostałym zakresie i nakazał pobrać od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa kwotę 2.502 zł tytułem opłaty sądowej. Natomiast Sąd Okręgowy w [...] wyrokiem z dnia 23 stycznia 2014 r. zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo oraz zasądził od powódki na rzecz pozwanej kwotę 150 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu odwoławczym.

W sprawie ustalono, że powódka była zatrudniona w pozwanej szkole od 1980 r., jako nauczyciel języka polskiego, przy czym od 1985 r. jako nauczyciel mianowany, a od 2001 r. jako nauczyciel dyplomowany. Z uwagi na zmiany organizacyjne spowodowane niżem demograficznym, w pozwanej doszło do zmniejszenia etatu pedagoga szkolnego, logopedy, wychowawców świetlicy, zmniejszeniem liczby godzin dyrektorskich. Szkoła zatrudniała razem z powódką trzy nauczycielki języka polskiego, wszystkie mające stopień nauczyciela dyplomowanego. Ponieważ liczba godzin języka polskiego nie zapewniała żadnej z nich pełnego etatu, każda nauczycielka uzupełniała etat godzinami wychowawczymi, godzinami w świetlicy i zajęciami wyrównawczymi. Powódka przebywała na zwolnieniu lekarskim od 28 marca 2011 r., a następnie korzystała z urlopu dla poratowania zdrowia od 11 lipca 2011 r. do 10 lipca 2012 r. Pod jej nieobecność w pracy w roku szkolnym 2011/2012 godziny języka polskiego zostały podzielone pomiędzy dwie nauczycielki tego przedmiotu, odpowiednio po 15 i 17 godzin, natomiast pozostałe 5 godzin tego przedmiotu nauczał dyrektor szkoły. Niż demograficzny i nowe zasady parametryzacji szkoły spowodowały, że w roku szkolnym 2012/2013 pozwany nie był w stanie zapewnić wszystkim trzem nauczycielkom języka polskiego całego etatu, gdyż nie było już możliwości uzupełniania go godzinami niepedagogicznymi. Pozwana dokonała zatem wyboru nauczyciela do zwolnienia typując powódkę. Powódka była nauczycielem języka polskiego z najdłuższym stażem, miała liczne osiągnięcia zawodowe i wiele razy była za nie nagradzana, aczkolwiek pozostałe nauczycielki tego przedmiotu również posiadały duży staż pracy i były wysoko cenione, a w okresie poprzedzającym zachorowanie powódki bardziej angażowały się w swoją pracę. Powódka uważana była za wymagającego nauczyciela, na którego lekcjach zawsze jest dyscyplina. Od dyrektorów szkoły otrzymywała oceny wyróżniające i szczególnie wyróżniające, nigdy nie była karana dyscyplinarnie. Pozwana podejmując decyzje o wytypowania powódki do zwolnienia kierowała się zdarzeniami, jakie miały miejsce w 2011 r. przed zachorowaniem powódki. Powódka w tym okresie była wychowawca klasy IVa, do której uczęszczał uczeń O. S. Uczeń ten podczas lekcji wf w dniu 17 marca 2011 r. pobił się z kolegą i po powrocie do domu podjął próbę samobójczą, zakończoną hospitalizacją i leczeniem dziecka. Powódki tego dnia nie było już w szkole, a o całym zdarzeniu dowiedziała się nazajutrz. Rodzice dziecka powiadomili dyrektora szkoły o próbie samobójczej syna i oświadczyli, że powodem próby był lęk chłopca przed spotkaniem z powódką. Zawiadomili też o zdarzeniu Policję. W klasie została przeprowadzona ankieta i rozmowa pedagoga z dziećmi wskazująca, że część dzieci odczuwa lęk przed wychowawcą. Dyrektor pozwanej szkoły przekazał informacje o zdarzeniu do Delegatury Kuratorium Oświaty w [...] i do Wydziału Edukacji Urzędu Miejskiego, a w dniu 25 marca 2011 r. zawiesił powódkę w czynnościach na podstawie art. 83 ust. 1 Karty Nauczyciela i skierował pismo do Kuratora Oświaty o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego wobec powódki. W tym dniu rodzice uczniów klasy IVa złożyli pismo z prośbą o natychmiastową zmianę wychowawcy klasy i nauczyciela języka polskiego. Postanowieniem z dnia [...] czerwca 2011 r. Komisja dyscyplinarna na wniosek Rzecznika dyscyplinarnego wszczęła przeciwko powódce postępowanie dyscyplinarne. Postępowanie dyscyplinarne zawieszono do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w toczącym się postępowaniu karnym. Postępowanie karne zostało prawomocnie zakończone postanowieniem z dnia 25 sierpnia 2011 r. o umorzeniu śledztwa w sprawie psychicznego znęcania się powódki nad małoletnim O. S. w okresie od września 2010 r. do 17 marca 2011 r., czego następstwem było targnięcie się małoletniego na własne życie w dniu 17 marca 2011 r., wobec braku znamion czynu zabronionego. W toku postępowania ustalono, że powódka nie zadawała uczniowi cierpień moralnych i psychicznych celem udręczenia go. Na próbę samobójczą chłopca złożyło się kilka przesłanek, takich jak świadomość swojego nagannego zachowania, fakt, iż zawiódł on rodziców i powódkę, obawa przed reakcją rodziców i powódki a także konsekwencjami, jakie powódka wyciągnie wobec niego. Ustalono nadto, że niektóre metody wychowawcze powódki w postaci używania podniesionego głosu, częstego pytania uczniów, nawiązywania w rozmowach do policji, czytania kodeksów, były nieadekwatne do poziomu rozwoju emocjonalnego dzieci, w konsekwencji czego część dzieci odczuwała lęk przed lekcjami z powódką obawiając się ponownego pytania i komentarzy powódki, że się nie uczą. Postępowanie wykazało także, iż powódka traktowała O. tak jak inne dzieci, a rodzice tego ucznia przed jego próba samobójcza nigdy nie zgłaszali zastrzeżeń do pracy powódki, choć syn już wcześniej informował ich o obawach przed lekcjami z powódką. Postępowanie nie potwierdziło także szeregu twierdzeń O. i jego rodziców pod adresem powódki. Natomiast z uwagi na metody wychowawcze powódki powodujące u części uczniów strach i stres, Prokurator zdecydował się wystąpić do Kuratorium Oświaty z wnioskiem o podjęcie czasowej wzmożonej kontroli wykonywania przez powódkę obowiązków nauczyciela. Orzeczeniem z dnia 12 grudnia 2012 r. Komisja Dyscyplinarna dla nauczycieli przy Wojewodzie [... ] umorzyła postępowanie dyscyplinarne wobec powódki, gdyż Rzecznik dyscyplinarny odstąpił od wniosku o wszczęcie postępowania. Jednocześnie Kuratorium Oświaty w [... ] zobowiązało dyrektora pozwanej szkoły do objęcia powódki wzmożonym nadzorem pedagogicznym w przypadku powrotu powódki do pracy. Powódka złożyła skargę na dyrektora pozwanej szkoły do Rady Miejskiej w [...], zarzucając bezprawne zawieszenie jej w czynnościach wykonywania zawodu nauczyciela, zniszczenie reputacji nauczyciela, zwłokę w przywróceniu powódki do pracy po wydaniu postanowienia Odwoławczej Komisji Dyscyplinarnej dla nauczycieli przy Ministrze Edukacji Narodowej z dnia 2 czerwca 2011 r. Uchwałą Rady Miejskiej w [...] z dnia 29 września 2011 r. skarga powódki w całości uznana została za zasadną. Przed zdarzeniem z dnia 17 marca 2011 r. relacje powódki i dyrektora szkoły układały się poprawnie, nie było pomiędzy nimi żadnego konfliktu. Natomiast po zawieszeniu powódki w czynnościach relacje te uległy zmianie.