Wyrok SN z dnia 8 lipca 2015 r., sygn. II PK 11/15

Art. 42 § 1-3 k.p. ma zastosowanie do zmiany warunków pracy nauczyciela zatrudnionego na podstawie umowy o pracę. Nie ma natomiast zastosowania do nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący)

SSN Jolanta Frańczak

SSN Zbigniew Hajn (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa E. O. przeciwko Zespołowi Szkół Ogólnokształcących [...] o przywrócenie do pracy na poprzednie warunki pracy i płacy, o odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania i dyskryminację w miejscu pracy, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 8 lipca 2015 r., skargi kasacyjnej powódki od wyroku Sądu Okręgowego w W. z dnia 10 grudnia 2013 r.,

uchyla zaskarżony wyrok w części dotyczącej żądania powódki zapłaty odszkodowania za naruszenie zasady równego traktowania i dyskryminację i w tej części przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Rejonowy w W. wyrokiem z dnia 7 marca 2013 r. oddalił powództwo E. K. przeciwko Zespołowi Szkół Ogólnokształcących [...] o uznanie za bezskuteczne wypowiedzenia warunków pracy i płacy, przywrócenie do pracy na poprzednie warunki pracy i płacy, odszkodowanie za naruszenie zasady równego traktowania i dyskryminację w miejscu pracy i zasądził od powódki na rzecz pozwanego 1.920 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

E. K. została zatrudniona w Zespole Szkół Ogólnokształcących [...] na podstawie umowy o pracę na czas określony od 1 września 2007 r. do 31 sierpnia 2008 r. na stanowisku nauczyciela biologii, chemii oraz techniki w wymiarze 8/18 etatu. 1 września 2008 r. strony podpisały kolejną umowę o pracę na czas nieokreślony na stanowisku nauczyciela biologii i chemii w wymiarze 13/18 etatu. Miejscem pracy powódki była szkoła przyszpitalna, tj. Zespół Szkół Ogólnokształcących [...]. W trakcie zatrudnienia powódka wielokrotnie podpisywała aneksy do umowy o pracę. Pierwszy aneks zmniejszający wymiar godzin pracy podpisany został 22 września 2008 r. i miał obowiązywać od 1 października 2008 r. Od tej daty powódka świadczyła pracę w wymiarze 10/18 etatu. We wrześniu 2009 r. ponownie nastąpiła zmiana wymiaru czasu pracy na 9/18 etatu. Powódka i w tym przypadku podpisała aneks do umowy o pracę, podobnie jak i wielokrotnie podpisywała aneksy dotyczące zmiany wynagrodzenia. Zmiany liczby godzin przydzielanych powódce i innym nauczycielom wiązały się ściśle z liczbą pacjentów - uczniów pozwanego Zespołu Szkół Ogólnokształcących, w którym funkcjonowała szkoła podstawowa i gimnazjum. Z uwagi na to, że liczba uczniów wahała się, różna była liczba klas i liczba godzin w ciągu kolejnych lat. W pozwanej placówce istniał przydział godzin nadliczbowych w ramach potrzeb placówki oraz przydział obowiązków wychowawcy w zakładzie opiekuńczo - leczniczym. Te godziny otrzymywali pracownicy pełnoetatowi z tym, że informacja m.in. o wolnych godzinach do objęcia oraz o możliwości objęcia godzin ponadwymiarowych i wychowawstwa była podawana przez pracodawcę do wiadomości pracowników. Powódka nigdy nie wyraziła chęci objęcia takich godzin, ani ustnie ani pisemnie nie zwracała się w tej sprawie do pracodawcy. 22 sierpnia 2011 r. powódka zdała egzamin państwowy i otrzymała tytuł nauczyciela mianowanego. Zanim to nastąpiło dyrektor M. K. wystawiła powódce 28 czerwca 2011 r. pozytywną ocenę dorobku zawodowego. W dniu zawarcia przez strony umowy o pracę powódka miała pełne kwalifikacje do pełnienia funkcji nauczyciela biologii i chemii, także z uwzględnieniem specyfiki placówki. W trakcie stosunku pracy powódka stale doskonaliła się zawodowo, wzięła udział w licznych formach doskonalenia zawodowego dla nauczycieli biologii (55 godzin uczestnictwa), dla nauczycieli chemii (ponad 60 godzin uczestnictwa) oraz ukończyła kurs doskonalący z pedagogiki specjalnej. Dyrektor szkoły 14 października 2010 r. przyznała powódce nagrodę w wysokości 650,00 zł za szczególne osiągnięcia w pracy dydaktyczno - wychowawczej. W pozwanej placówce istniała możliwość dofinansowania form doskonalenia zawodowego. Ogólne zasady podziału środków na ten cel i zasady ich wykorzystania były określone w uchwałach Zarządu Województwa [...] wydawanych na kolejne lata. W pierwszej kolejności dofinansowanie otrzymywały osoby, które kształciły się w ramach specjalizacji niezbędnej do pracy w pozwanej placówce oraz te, które rozpoczynały dokształcanie w ramach przedmiotu, do którego nauczania nie było specjalisty. Podział środków na dofinansowanie był omawiany przez dyrekcję na radach pedagogicznych. Pula przeznaczona na dofinansowanie dyrektora, z której M. K. korzystała w latach 2008 - 2011 była odrębna od puli przeznaczonej na dokształcanie nauczycieli. We wrześniu 2009 r. powódka złożyła podanie o dofinansowanie studiów doktoranckich z pedagogiki. Rok wcześniej powódka została objęta planem dofinansowania i częściowo otrzymała zwrot kosztów. Podanie powódki w roku 2009 zostało rozpatrzone negatywnie. Wówczas dofinansowanie otrzymali [...] oraz dodatkowo dyrektor M. K. w związku z rozpoczęciem studiów podyplomowych z biologii i ochrony środowiska. Zgodnie z arkuszem organizacyjnym, który powinien być przygotowany do dnia 30 kwietnia poprzedniego roku szkolnego, w roku szkolnym 2011/2012 planowano 5 klas gimnazjalnych co związane było z utworzeniem nowego oddziału przeniesionego z Z. do szpitala w J. W trakcie tworzenia arkusza organizacyjnego wiadome było, że biologii będzie uczyła dyrektor Szkoły M. K., gdyż uzupełniła kwalifikacje potrzebne do nauki tego przedmiotu i miała od 2001 r. stopień nauczyciela mianowanego. W kwietniu 2011 r. E. K. została wezwana do M. K. na rozmowę, podczas której dowiedziała się, że zostaną jej odebrane godziny nauczania z biologii, natomiast będzie uczyła wszystkie klasy gimnazjalne chemii i będzie miała 7 godzin tego przedmiotu. Powódka przeciw takim zmianom nie protestowała. W sierpniu 2011 r., po rozmowach z ordynatorami szpitala, okazało się jednak, że uczniowie, którzy zostali przeniesieni do szpitala w J. z placówki z Z. są w wieku licealnym, a w tej sytuacji nie mogło powstać 5 klas gimnazjalnym, jak planowano pierwotnie, lecz jedynie 3 klasy. W związku z tym zaistniała potrzeba stworzenia aneksu do arkusza organizacyjnego i poinformowania powódki o zmianach. Arkusz organizacyjny zatwierdzony przez Urząd Marszałkowski przewidywał zmniejszenie liczby godzin nauczycieli pełnoetatowych i niepełnoetatowych oraz ogółem liczby etatów w stosunku do okresu poprzedniego. W dniach 22-23 sierpnia 2011 r., kiedy tradycyjnie wszyscy nauczyciele stawili się w miejscu pracy, powódka nie była obecna w placówce. Obecnych nauczycieli poinformowano o zaistniałej sytuacji i zmniejszeniu godzin lekcyjnych w nadchodzącym roku. Wszyscy nauczyciele zrozumieli zaistniałe okoliczności i podpisali aneksy do umów. 31 sierpnia 2011 r. przed rozpoczęciem nowego roku szkolnego została zwołana rada pedagogiczna z udziałem wszystkich nauczycieli, podczas której dyrektor M. K. poinformowała nauczycieli o planowanym podziale godzinowym zajęć dydaktycznych w nadchodzącym roku szkolnym, harmonogramie pracy oraz zakresie obowiązków każdego z nich. W trakcie odczytywania informacji o zmianach przydziału godzin powódka E. K. zgłosiła, że nie zgadza się z zaproponowanym przydziałem godzin. W drodze do domu otrzymała telefon od dyrektor M. K. z pytaniem, dlaczego nie przyszła na umówioną rozmowę. Powódka oświadczyła, że jest w drodze do domu i przyjdzie porozmawiać w dniu następnym. 1 września 2011 r. powódka otrzymała wypowiedzenie warunków pracy sporządzone z datą 30 sierpnia 2011 r., w którym jako przyczyna wypowiedzenia dotychczasowych warunków zatrudnienia wskazana była zmiana organizacji pracy w placówce. Powódka była zaskoczona otrzymanym wypowiedzeniem, spodziewała się, że po radzie pedagogicznej zostaną dokonane zmiany w planie i dotychczasowy przydział godzin zostanie jej przywrócony. Od powyższej decyzji powódką odwołała się. 16 września 2011 r. otrzymała od pracodawcy kolejne pismo, z którego wynikało, że jest ono uzupełnieniem pierwszego wypowiedzenia. Określało ono, że wymiar zatrudnienia zostanie zmniejszony z 9/18 etatu na 4/18 etatu z upływem okresu wypowiedzenia, który zakończy się 31 grudnia 2011 r. Dodatkowo na nowo zostało określone wynagrodzenie powódki oraz zaproponowano jej możliwość realizacji zajęć w zespole pozalekcyjnym zamiast dotychczasowych 5 godzin biologii. Powódka pisemnie poinformowała pracodawcę, że nie wyraża zgody na cofnięcie ani zastąpienie żadnymi nowymi oświadczeniami wypowiedzenia warunków pracy i płacy wręczonego jej 1 września 2011 r. We wrześniu 2011 r. powódka po godzinach pracy zadzwoniła do kolegi z pracy T. K. Podczas rozmowy padło z ust powódki wiele zarzutów pod adresem dyrektorki szkoły. Dodatkowo powódka twierdziła, że jest dyskryminowana od pierwszego dnia pracy, a M. K. traktuje ją niesprawiedliwie. T. K. sporządził w tej sprawie pismo do dyrekcji i została przeprowadzona rozmowa z powódką. Powódka została upomniana za nieprzestrzeganie Kodeksu Etyki. Od momentu otrzymania przez powódkę wypowiedzenia warunków pracy i płacy zachowanie powódki w stosunku do M. K. oraz innych współpracowników placówki uległo radykalnej zmianie. Powódka nie nawiązywała kontaktu z innymi nauczycielami, w pracy z nikim nie rozmawiała, także z wychowawcami o problemach dotyczących uczniów. Z samą M. K. porozumiewała się głównie w formie pisemnej. Były też sporządzane notatki służbowe dotyczące zachowania powódki. Kilkukrotne rozmowy z M. K. o zaistniałym zdarzeniu nie przyniosły żadnych pozytywnych rezultatów. Powódka w związku z zaistniałą sytuacją wystosowała pismo do Departamentu Edukacji Publicznej i Sportu. Wówczas delegat Urzędu Marszałkowskiego przyjechał na kontrolę. Powódka poproszona na rozmowę w obecności członka Urzędu Marszałkowskiego nie chciała jednak rozmawiać z M. K. W sierpniu 2012 r. odbyło się zebranie rady pedagogicznej, podczas którego wszyscy pracownicy placówki opiniowali dyrektor M. K. Opinia była pozytywna, gdyż nauczyciele cenili zaangażowanie M. K., jej wysoką kulturę osobistą i pomoc, jakiej udzielała nauczycielom. Jedynie powódka nie zgodziła się ze słowami zawartymi w opinii i zgłosiła głos negatywny, jednakże nie uzasadniła go ani nie odnotowała w piśmie opiniującym. Pismo wysłano do Urzędu Marszałkowskiego. W październiku 2011 r. w związku z planami utworzenia liceum, pozwana placówka zamieściła w Internecie ogłoszenie o naborze na stanowisko nauczyciela biologii i chemii. Celem ogłoszenia nie był jednakże faktyczny nabór, lecz potrzeba orientacji, czy istnieją osoby zainteresowane zatrudnieniem. Ponadto, liceum ostatecznie nie zostało utworzone i naboru do nauczania w/w przedmiotów nie przeprowadzono.