Wyrok SN z dnia 9 lipca 2014 r., sygn. I UK 444/13

Sąd orzekający w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma obowiązku dopuszczania dowodów, zwłaszcza z opinii biegłych lekarzy tak długo, aż strona uzyska opinię odpowiadająca jej oczekiwaniom.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Hajn (przewodniczący)

SSN Roman Kuczyński (sprawozdawca)

SSN Maciej Pacuda

w sprawie z odwołania D. A. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w T. o rentę socjalną, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 9 lipca 2014 r., skargi kasacyjnej ubezpieczonej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 17 lipca 2013 r.,

1. oddala skargę kasacyjną,

2. przyznaje adw. Ł. S. od Skarbu Państwa - Sądu Apelacyjnego kwotę 120 zł (sto dwadzieścia) powiększoną o kwotę podatku od towarów i usług tytułem nieopłaconej pomocy prawnej wykonywanej z urzędu w postępowaniu kasacyjnym.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 7 marca 2012 r. Sąd Okręgowy - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Ł. oddalił odwołanie D. A. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w T. z dnia 9 sierpnia 2011 r., którą to decyzją organ rentowy odmówił wnioskodawczyni prawa do renty socjalnej w oparciu o orzeczenie Komisji Lekarskiej z dnia 18 lipca 2011 r., nie stwierdzające u niej całkowitej niezdolności do pracy. Wydając powyższe rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji ustalił następujący stan faktyczny: D. A. urodziła się w dniu 24 stycznia 1988 r., uzyskała wykształcenie gimnazjalne specjalne, nie posiada zawodu, nigdy nie pracowała. W okresie od dnia 24 stycznia 2006 r. do dnia 28 lutego 2011 r. ubezpieczona pobierała rentę socjalną. W dniu 14 grudnia 2011 r. ubezpieczona złożyła wniosek o rentę socjalną. W dniu 6 czerwca 2011 r. wnioskodawczyni została zbadana przez Lekarza Orzecznika ZUS, który rozpoznał u badanej padaczkę z napadami częściowymi złożonymi, upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim i orzekł, że ubezpieczona nie jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej. Od powyższego orzeczenia wnioskodawczyni złożyła sprzeciw do Komisji Lekarskiej ZUS. Rozpatrując wniesiony sprzeciw Komisja Lekarska w dniu 18 lipca 2011 r. zbadała wnioskodawczynię rozpoznając u niej padaczkę z napadami częściowo - złożonymi u osoby z upośledzeniem umysłowym i wydała orzeczenie o braku całkowitej niezdolności do pracy. W toku postępowania Sąd Okręgowy dopuścił dowód z opinii biegłego neurologa oraz psychologa i psychiatry. Biegła neurolog zdiagnozowała u ubezpieczonej padaczkę z napadami częściowo złożonymi oraz napady rzekomo-padaczkowe oceniając, że z neurologicznego punktu widzenia stwierdzone objawy nie powodują całkowitej niezdolności do pracy zarobkowej. Biegły psycholog, po przeprowadzonym badaniu psychologicznym stwierdził, że u wnioskodawczyni ujawniło się obniżenie odporności na sytuacje stresowe z występowaniem stanów lękowych i znacznie nasilona skłonność do zachowań introwertywnych. Nadto stwierdził u badanej występowanie zaburzeń w zakresie pamięci bezpośredniej słuchowej i uczenia się werbalnego oraz znacznych zaburzeń w zakresie pamięci bezpośredniej wzrokowej i procesu uwagi na podłożu uszkodzenia centralnego układu nerwowego, nie stwierdził natomiast występowania zaburzeń w zakresie percepcji wzrokowej i zdolności grafomotorycznych na podłożu zmian w centralnym układzie nerwowym. Natomiast biegły psychiatra, po przeanalizowaniu dokumentacji medycznej, po przeprowadzonym bezpośrednim badaniu oraz po zapoznaniu się z wnioskami końcowymi opinii biegłego sądowego psychologa, zdiagnozował u skarżącej zaburzenia lękowo - histeroidalne u osoby z obniżona sprawnością intelektualną napadami padaczkowymi częściowo złożonymi i orzekł, że z punktu widzenia lekarza psychiatry D. A. jest aktualnie osobą częściowo niezdolną do pracy, tym samym podając, iż wnioskodawczym nie jest całkowicie niezdolna do pracy zarobkowej zgodnej z posiadanymi kwalifikacjami. W tak ustalonym stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy uznał odwołanie za nieuzasadnione, bowiem w jego ocenie całokształt materiału dowodowego zebranego w sprawie w szczególności załączone do akt sprawy akta rentowe ubezpieczonej i wydane w sprawie opinie biegłych sądowych: neurologa, psychologa, psychiatry, nie dały podstaw do uznania wnioskodawczym za osobę całkowicie niezdolną do pracy i przyznania jej rety socjalnej, o której mowa w art. 4 pkt l ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o renie socjalnej. Powyższe orzeczenie zaskarżyła apelacją D. A., zarzucając nierozpoznanie istoty sprawy, o której mowa w art. 384 § 4 poprzez nie zbadanie podstawy materialnej oraz naruszeni art. 12 ustawy i emeryturach i retach FUS poprzez błędną jego wykładnię. Wyrokiem z dnia 17 lipca 2013 r. Sąd Apelacyjny - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych oddalił apelację. W ocenie Sądu Apelacyjnego przeprowadzona przez Sąd pierwszej instancji ocena materiału dowodowego była prawidłowa i nie przekroczyła granic wyznaczonych art. 233 § 1 k.p.c. Przeprowadzony w toku postępowania pierwszoinstancyjnego dowód z opinii biegłych Sąd Okręgowy ocenił poprzez dyrektywy art. 233 § 1 k.p.c. tj. z uwzględnieniem kryteriów jej zgodności z zasadami logiki i wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłych, podstaw teoretycznych opinii, a także sposobu motywowania oraz stopnia stanowczości wyrażonych w niej wniosków. Trafność oceny Sądu Okręgowego potwierdziło także przeprowadzone przez Sąd Apelacyjny uzupełniające postępowanie dowodowe. Ubezpieczona w apelacji zgłosiła wniosek o przeprowadzenie dowodu z wyników badań EEG z 20 lutego 2012 r. Sąd Apelacyjny dopuścił dowód z opinii biegłego psychiatry, który po zapoznaniu się z całością dokumentacji lekarskiej oraz po osobistym zbadaniu ubezpieczonej uznał, że rozpoznane schorzenia z zakresu psychiatrii w postaci zaburzeń lękowych u osoby z obniżoną sprawnością intelektualną i padaczką nie powodują całkowitej niezdolności do pracy. W związku z tym w ocenie Sądu Apelacyjnego, Sąd pierwszej instancji prawidłowo wyjaśnił sporną przesłankę niezdolności do pracy wnioskodawczyni kierując się wynikiem postępowania dowodowego w tym w szczególności opiniami biegłych. Mając powyższe na uwadze Sąd stwierdził, że wnioskodawczyni nie spełnia wszystkich przesłanek z art. 4 ustawy o rencie socjalnej, bowiem nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Wnioskodawczyni zaskarżyła powyższy wyrok w całości skargą kasacyjną. Jako podstawę skargi kasacyjnej wskazała naruszenie prawa materialnego: - art. 4 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej poprzez jego niezastosowanie i nieprzyznanie wnioskodawczyni renty socjalnej w sytuacji utraty przez nią całkowitej zdolności do wykonywania pracy zarobkowej; oraz art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, poprzez jego niezastosowanie na skutek wadliwego przyjęcia, że wnioskodawczyni nie jest osobą całkowicie niezdolną do pracy - w sytuacji gdy stan zdrowia wnioskodawczyni nie pozwala jej na podjęcie jakiejkolwiek pracy zarobkowej, w szczególności z uwagi na dużą częstotliwość napadów padaczkowych, uniemożliwiającą uchronienie wnioskodawczyni przed ewentualnymi obrażeniami ciała, wskazującą na konieczność stałego korzystania z pomocy ze strony osób trzecich. Ponadto w skardze kasacyjnej została wskazana podstawa naruszenia przepisów postępowania, a mianowicie: - art. 232 k.p.c. poprzez bezkrytyczne uznanie Sądów obu instancji, że opinie biegłych dostatecznie wyjaśniają sporne okoliczności - w tym stopień niezdolności do pracy - a w konsekwencji zaniechanie dopuszczenia z urzędu dowodów z opinii innych biegłych tej samej specjalności, ewentualnie opinii Instytutu. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu wraz z rozstrzygnięciem o kosztach postępowania kasacyjnego oraz zasądzenie od Skarbu Państwa na rzecz pełnomocnika kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu.