Wyrok SN z dnia 24 kwietnia 2014 r., sygn. III CSK 173/13

1. Dokument prywatny jest jednym z dowodów wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego i podlega ocenie jak inne dowody; może też stanowić podstawę ustaleń faktycznych i wyrokowania.

2. Regulowana przepisem art. 417 § 1 k.c. odpowiedzialność Skarbu Państwa nie ma charakteru kwalifikowanego, ograniczonego do przypadków rażącego naruszenia prawa.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Irena Gromska-Szuster (przewodniczący)

SSN Krzysztof Pietrzykowski

SSA Katarzyna Polańska-Farion (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa M. sp. z o.o. w K. przeciwko Skarbowi Państwa - Prokuratorowi Okręgowemu w K. i Izbie Celnej w K. o odszkodowanie, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 24 kwietnia 2014 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia 7 listopada 2012 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

M. spółka z o.o. w K. wnosiła o zasądzenie od Skarbu Państwa - Prokuratury Rejonowej w K. i Naczelnika Urzędu Celnego w K. kwoty 50 960 zł z ustawowymi odsetkami od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

Wyrokiem z dnia 26 marca 2012 r. Sąd Rejonowy w K. oddalił powództwo, a wyrokiem z dnia 7 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w K. oddalił apelację powoda.

Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia:

M. z o.o. prowadziła działalność gospodarczą, m.in. w zakresie gier na automatach o niskich wygranych. Po przeprowadzonej kontroli w dniu 17 grudnia 2009 r. funkcjonariusze Urzędu Celnego w K. zatrzymali trzy automaty. W dniu 21 grudnia 2009 r. Prokurator Rejonowy w K. zatwierdził powyższą czynność, jednak postanowienie to zostało uchylone postanowieniem Sądu Rejonowego w K. z dnia 2 marca 2010 r., ponieważ nie zawierało uzasadnienia, które pozwalałoby na dokonanie jego kontroli instancyjnej. W dniu 8 stycznia 2010 r. Urząd Celny wszczął postępowanie w sprawie o przestępstwo skarbowe i uznał w/w automaty za dowody rzeczowe. W dniu 8 kwietnia 2010 r. automaty zostały zwrócone powodowej spółce. Postanowieniem z dnia 19 lipca 2010 r. Prokuratur Apelacyjny zażądał ponownego wydania automatów w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa z art. 107 § 1 k.k.s. Postanowienie to zostało utrzymane w mocy przez Sąd Rejonowy w B. Przeprowadzony w ramach postępowania przygotowawczego dowód z opinii biegłego potwierdził, że na zatrzymanych automatach możliwe było wybranie stawki o wartości przekraczającej dopuszczalną granicę i uzyskanie większych wygranych. W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Okręgowy podzielił ocenę sądu pierwszej instancji, iż czynności związane z zatrzymaniem automatów stanowiły zachowania w ramach władztwa publicznego i uzasadniały rozważenie odpowiedzialności pozwanego na podstawie art. 417 k.c. Wyłączało tę odpowiedzialność stwierdzenie braku bezprawności funkcjonariuszy Izby Celnej. Materialnoprawną podstawą zainicjowanej przez nich kontroli był art. 107 § 1 k.k.s. oraz art. art. 2 ust. 2b ustawy z dnia 29 lipca 1992 r. o grach i zakładach wzajemnych, zaś podstawa formalna tkwiła w art. 30 ust. 1 i ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o służbie celnej i wydanych na tej podstawie przepisach rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 5 listopada 2009 r. w sprawie kontroli wykonywanych przez Służbę Celną w zakresie urządzania i prowadzenia gier i zakładów wzajemnych. Skoro funkcjonariusze Izby Celnej nabrali obiektywnie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, to byli uprawnieni do żądania wydania automatów jako mogących stanowić dowód w sprawie lub - w razie odmowy dobrowolnego ich wydania - mogli przeprowadzić ich odebranie. W tym ostatnim przypadku mieli obowiązek niezwłocznego zwrócenia się do prokuratora o zatwierdzenie przeszukania i zatrzymania, co nastąpiło. Uchylenie przez Sąd Rejonowy postanowienia prokuratora jedynie z przyczyny formalnej nie mogło skutkować oceną bezprawności dotychczas podjętych działań. Sąd podkreślił, że dopuszczony w postępowaniu karnym dowód z opinii biegłego pozytywnie weryfikował tezę o podejrzeniu popełnienia przestępstwa i dla postępowania cywilnego stanowił dokument urzędowy w rozumieniu art. 244 k.p.c. Jego znaczenia nie przekreślała opinia prywatna opracowana na zlecenie powoda, ponieważ było to jedynie umotywowane stanowisko strony. Od wyroku Sądu Okręgowego strona powodowa wniosła skargę kasacyjną, którą oparła na podstawie naruszenia art. 417 k.c. oraz naruszenia przepisów postępowania: art. 232 k.p.c., art. 244 § 1 k.p.c., art. 278 § 1 k.p.c. W konkluzji skarżąca domagała się uchylenia wyroku i przekazania sprawy Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie zmianę wyroku poprzez uwzględnienie powództwa. W odpowiedzi na skargę kasacyjną pozwany wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej oraz zasądzenie od powoda na rzecz Skarbu Państwa - Prokuratorii Generalnej Skarbu Państwa kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.