Wyrok SN z dnia 14 lutego 2014 r., sygn. II CSK 305/13

W świetle art. 740 k.c. dający zlecenie mógł dochodzić od przyjmującego zlecenie jedynie złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na niego udziału we własności nabytej nieruchomości.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Józef Frąckowiak (przewodniczący)

SSN Hubert Wrzeszcz

SSN Dariusz Zawistowski (sprawozdawca)

Protokolant Anna Wasiak

w sprawie z powództwa J. P. przeciwko M. M. z udziałem interwenienta ubocznego po stronie powodowej - A. K. o zapłatę i nakazanie złożenia oświadczenia woli, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 14 lutego 2014 r. skargi kasacyjnej pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 23 stycznia 2013 r.,

uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

J. P. domagał się nakazania pozwanej M. M. złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na jego rzecz własności: udziału do 1/2 części nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr 515/5, dla której Sąd Rejonowy w S. prowadzi księgę wieczystą Kw nr [...] oraz udziału do 1/2 części nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr 867/46, dla której Sąd Rejonowy w S. prowadzi księgę wieczystą Kw nr [...]; a ponadto zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kwoty 225.875 zł z odsetkami ustawowymi od 30 kwietnia 2004 r.; kwoty 93.000 zł z odsetkami ustawowymi od 4 maja 2004 r. oraz kwoty 67.000 zł z odsetkami ustawowymi od 31 sierpnia 2005 r. Ponadto wniósł o nakazanie pozwanej złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz powoda przysługującego pozwanej wobec E. S. i J. B. prawa żądania do powrotnego przeniesienia na jej rzecz własności udziału do 1/2 części nieruchomości stanowiących działki gruntu o numerach: 867/1, 867/2 od 867/5 do 867/45, od 867/47 do 867/82, dla których Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą Kw nr [...] - wynikającego z § 4 umowy przeniesienia własności nieruchomości w celu zabezpieczenia spłaty wierzytelności zawartej w dniu 1 czerwca 2006 r. w Kancelarii Notarialnej w S. przed notariuszem D. W. Wyrokiem z dnia 22 listopada 2011 r. Sąd Okręgowy w S. uwzględnił w większości powództwo, oddalając jedynie żądanie złożenia oświadczenia woli o przeniesieniu na rzecz powoda przysługującego pozwanej wobec E. S. i J. B. prawa żądania do powrotnego przeniesienia na jej rzecz własności udziału w nieruchomościach stanowiących działki gruntu o numerach wskazanych w pozwie. Sąd ten ustalił, że J. P. upoważnił A. K. do zawarcia w jego imieniu z M. M. oraz jej mężem J. M. umowy zlecenia na nabycie dla niego nieruchomości opisanych w umowie. Umowa została podpisana w dniu 1 marca 1997 r. a M. M. i J.M. oświadczyli, że będą działać na rzecz powoda ale w imieniu własnym. Na poczet tej umowy J. P. przekazał zleceniobiorcom kwotę 100 000 zł. W dniu zawarcia tej umowy J. P. nie miał obywatelstwa polskiego. M. M. i J. M. nabyli nieruchomości objęte umową zlecenia, a następnie - na skutek dokonania częściowego podziału majątku dorobkowego - nabyte działki nr 512, 511/1 i 513 przeszły na wyłączną własność M. M. Następnie działki te uległy podziałowi, tj.: działka nr 511/1 na działki 511/3, 511/4 i 511/5; działka 511/3 na działki nr 511/6, 511/7, 511/8, 511/9, 511/10, 511/11, 511/12, 511/13, 511/14. Wszystkie nowopowstałe działki zostały kolejno sprzedane. Działka nr 511/5 została obciążana hipoteką zwykłą w wysokości 525 000,00 zł. Działki nr 512 i 513 zostały scalone w działkę nr 867, a następnie podzielone na 82 działki o numerach od 867/1 do 867/82. Działki nr 867/3 i 867/4 zostały sprzedane, natomiast działka nr 867/46 stanowi własność pozwanej i jest obciążona hipoteką w kwocie 525000,00 zł. Pozostałe działki powstałe w wyniku podziału działki nr 867 zostały 1 czerwca 2006 r. przeniesione na J. B. i E. S. w celu zabezpieczenia spłaty pożyczki. Pismem z 19 stycznia 2008 r. powód wypowiedział umowę zlecenia z 1 marca 1997 r. oraz wezwał pozwaną i J. M. do natychmiastowego wydania udziałów do 1/2 części wszystkich nieruchomości powstałych w wyniku podziału działki nr 511/1 oraz scalenia i podziału działek nr 512 i 513. Sąd uznał roszczenie powoda za uzasadnione w świetle art. 734 w zw. z art. 740 oraz art. 481 k.c. Stwierdził, że łącząca strony umowa zlecenia jest ważna a powód w należyty sposób wykazał okoliczności stanowiące podstawę faktyczną żądania. Nie uwzględnił zarzutu przedawnienia podniesionego przez pozwaną stwierdzając, że strony nie oznaczyły wymagalności roszczenia w taki sposób, aby mógł on nastąpić przed dniem wytoczenia powództwa, tj. 3 czerwca 2008 r. Nie uwzględnił także zarzutu potrącenia strony pozwanej z uwagi na niewykazanie istnienia wierzytelności przedstawionej do potrącenia. Apelację od wyroku Sądu Okręgowego wniosła pozwana. Sąd Apelacyjny wyrokiem z dnia 23 stycznia 2013 r. zmienił częściowo zaskarżony wyrok w zakresie roszczenia o zapłatę odsetek. Stwierdził, że Sąd Okręgowy błędnie ustalił datę wymagalności świadczenia. Uznał, że termin ten należy liczyć od dnia wezwania strony pozwanej do spełnienia świadczenia, z którym strona powodowa wystąpiła dopiero w toku procesu. Strona pozwana otrzymała wezwanie w dniu 14 maja 2009 r., a zatem odsetki należą się powodowi od dnia następnego. Sąd Apelacyjny podzielił ustalenia faktyczne i ocenę prawną Sądu pierwszej instancji w pozostałym zakresie. Odnosząc się do zarzutu, że zawarta przez strony umowa zlecenia jest nieważna, uznał go za nieuzasadniony, rozważając kwestię ewentualnej pozorności czynności prawnej, sprzeczność umowy z ustawą oraz pierwotną niemożliwość świadczenia. Uznał, że żadna z powyższych przyczyn nieważności nie miała w sprawie miejsca. Skargę kasacyjną od wyroku Sądu Apelacyjnego wniosła pozwana. Skarga kasacyjna została oparta na obu podstawach określonych art. 398 § 1 k.p.c. W ramach podstawy naruszenia przepisów postępowania skarżąca zarzuciła obrazę art. 378 § 1 k.p.c. w zw. z art. 1 ust. 1 i art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców i art. 58 § 1 k.c., a w ramach podstawy naruszenia prawa materialnego zarzuciła obrazę art. 387 § 1 w zw. z art. 56 i art. 740 zd. 2 k.c., art. 65 § 2 k.c., art. 740 zd. 2 k.c., art. 64 w zw. z art. 740 zd. 2 k.c., art. 117 § 1 i 2 w zw. z art. 120 § 1 i art. 455 k.c. oraz art. 498 § 1 i 2 k.c. W oparciu o te zarzuty wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości, ewentualnie o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania.