Wyrok SN z dnia 24 czerwca 2013 r., sygn. II UK 391/12

Naruszenie art. 328 § 2 k.p.c. może być zasadną podstawą zarzutu skargi kasacyjnej, gdy ze względu na wadliwość uzasadnienia wyrok nie poddaje się kontroli kasacyjnej, albowiem nie wiadomo jakie stanowisko zajął sąd apelacyjny lub gdy z uzasadniania wyroku wynika, że sąd nie rozpoznał istoty sprawy.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Zbigniew Korzeniowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Zbigniew Hajn

SSN Józef Iwulski
w

sprawie z wniosku I. F. i M. F. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych z udziałem zainteresowanych: J. F. i K. U. (z domu F.) o rentę rodzinną w związku z wypadkiem przy prowadzeniu działalności gospodarczej, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 24 czerwca 2013 r., skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w [...] z dnia 11 maja 2012 r.,

I. oddala skargę kasacyjną,

II. zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rzecz I. F., K. F. (obecnie U.), J. F. i M. F. 480 zł (czterysta osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Sąd Apelacyjny uwzględnił apelację I. F., M. F., J. F. i K. U. (z domu F.) i wyrokiem z 11 maja 2012 r. zmienił wyrok Sądu Okręgowego w W. z 4 września 2008 r. oraz wyrok uzupełniający tego Sądu z 30 maja 2011 r. i poprzedzającą je decyzję pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z 6 czerwca 2002 r. w ten sposób, że przyznał im od 1 sierpnia 1998 r. rentę rodzinną w związku ze śmiertelnym wypadkiem J. F. przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Pozwany odmawiał prawa do renty wypadkowej ze względu na wystąpienie wypadku po zerwaniu związku z prowadzeniem działalności gospodarczej. Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z 4 września 2010 r. oddalił odwołanie od decyzji pozwanego. Ustalił, że J. F. prowadził działalność gospodarczą (zakład usług leśnych). Miał umowę na wykonywanie w leśnictwie kierowanym przez R. K. prac polegających na czyszczeniu lasu i utrzymywaniu w należytym porządku oddziałów leśnych. Do prac porządkowych zatrudniał dodatkowych pracowników, którzy czyścili las w zamian za drewno z gałęzi drzew. Grafik prac sprzątania lasu J. F. otrzymywał od leśniczego. W dniu 22 lipca 1998 r. J. F. pracował w lesie. Z powodu upału zakończył prace około godziny 11.00 i miał je kontynuować od godziny 18.00 (jak zeznał św. R. K.). J. F. udał się swoim samochodem Fiat 126 do miejscowości B., gdzie spotkał S. R. i J. D., których zabrał do U. do sklepu po alkohol. R. i D. byli już w stanie nietrzeźwym. Na drodze do U. - F. stracił panowanie nad pojazdem, wjechał do rowu i samochód przewrócił się. Kierujący został przygnieciony i zmarł. Świadkowie nie wskazali żadnej osoby zamieszkałej w U., którą F. miałby zatrudniać przy sprzątaniu lasu. I. F. zeznała, że nie mieli żadnych krewnych w U. i nie zna celu podróży męża. Krew do analizy została pobrana 24 lipca 1998 r. i wykazała 0,7 promila alkoholu. Świadkowie R. i D. zeznali, że F. przyjechał po nich, lecz nie pamiętają po co przyjechał. Oni wybrali się do U. po alkohol i F. zabrał ich tam samochodem. Postępowanie karne dotyczące wypadku drogowego zostało umorzone na podstawie art. 11 pkt 1 k.p.k. J. F. w czasie wypadku był w stanie nietrzeźwości a rozbieżność zdań biegłych dotyczyła tego, czy stan ten powodował zerwanie związku z pracą w prowadzonej działalności gospodarczej. Sąd pierwszej instancji odwołanie od decyzji pozwanego uznał za bezzasadne na podstawie przepisów art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą (dalej także jako "ustawa z 1976 r."). J. F. kierował samochodem w stanie nietrzeźwości, podwożąc swoich znajomych do sklepu w U. po zakup alkoholu. Zerwanie związku z czynnościami prowadzonej działalności gospodarczej nastąpiło już wtedy, gdyż F. po porannym czyszczeniu lasu, odbiorze drewna opuścił miejsce pracy i wyjechał z lasu nie do domu lecz do miejscowości B., a następnie razem z R. i D., jechał w kierunku głównej drogi prowadzącej do U. po zakup alkoholu, którzy mieli nabyć ci świadkowie. Wypadek śmiertelny nie był wypadkiem związanym z wykonywaniem zwykłych czynności wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej ani w czasie drogi do miejsca lub z miejsca prowadzenia działalności gospodarczej. W dniu wypadku F. nie miał zamiaru szukać dodatkowych pracowników do sprzątania lasu. I. F. i świadkowie nic nie wiedzieli o takich planach. Sąd Okręgowy wyrokiem z 30 maja 2011 r. uzupełnił wyrok z 4 września 2008 r. w ten sposób, że w jego komparycji jako osoby zainteresowane wpisał J. F. i K. U. W apelacji I. F., M. F., K. U. i J. F. zarzuciły naruszenie przepisów ustawy z 1976 r., błąd w ustaleniach faktycznych i istotne uchybienia procesowe, niewyjaśnienie istoty sprawy, w tym nieuwzględnienie wskazań Sądu Apelacyjnego zawartych w wyroku z 19 marca 2002 r. Sąd Apelacyjny w wyroku objętym skargą, stwierdził, że apelacja zasadnie zakwestionowała prawidłowość ustaleń faktycznych dokonanych przez Sąd pierwszej instancji. Wobec znacznego upływu czasu kanwą rozstrzygnięcia powinny być zasadnicze ustalenia Sądu Okręgowego, poprzedzające wyrok tego Sądu z 10 lipca 2000 r. W szczególności dotyczące tego, że J. F. zatrudniał 2-4 osoby, a w miarę potrzeby wyszukiwał osoby do wykonywania określonej pracy. W dniu zdarzenia wraz z leśniczym R. K. wykonywał zwykłe czynności w godzinach rannych. Z uwagi na upał przerwali prace i F. odwiózł K. do leśniczówki, a około godziny 13.00 przyjechał do swojego pracownika S. R., który ten dzień miał wolny od pracy. Przyjechał aby zawiadomić go w jakim kwadracie lasu ma pracować następnego dnia. Spotkawszy go oraz J. D., którzy wybierali się do sklepu monopolowego i którzy byli już pod wpływem alkoholu F. zaproponował, że ich podwiezie, gdyż jedzie w tym samym kierunku - do U. Wcześniej tego dnia F. wraz z K. znakował numeracją ścięte drzewa i mierzył ich średnicę. F. mieszkał w odległości 6 km od leśniczówki. Chorował na serce i przyjmował lek Tramal, po którym nie wolno prowadzić samochodu. Sąd Apelacyjny krytycznie ocenił stwierdzenie, że miejsce wypadku nie znajdowało się na bezpośredniej drodze z pracy do domu i że w chwili zdarzenia J. F. był w stanie nietrzeźwości. Ustalenie o stanie nietrzeźwości nie ma wystarczającego, dowodowego potwierdzenia, ponieważ śmiertelny wypadek uniemożliwiał zbadanie kierowcy za pomocą alkomatu lub niezwłocznego pobrania krwi, natomiast pobranie krwi po dwóch dniach od śmierci, w połączeniu z omyłkowym wpisem badania nie daje podstaw do ustaleń w tym zakresie. Wypadek nastąpił w związku z wykonywaniem zwykłych czynności wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej. Usługi leśne nie polegały wyłącznie na własnej pracy ale także na pracy innych osób zatrudnianych na stałe lub dorywczo. Wiązało się to z organizowaniem i nadzorowaniem pracy tych osób, a w szczególności z informowaniem ich o terminie i miejscu planowanych robót, a to łączyło się z częstą jazdą samochodem. Taki był główny cel spotkania F. z R., a podwiezienie jego i D. do sklepu monopolowego odbyło się jedynie przy okazji jazdy w tym samym kierunku. F. przyjechał do R., aby zawiadomić go w jakim kwadracie lasu ma pracować następnego dnia. R. zeznał, że F. miał załatwić w U. jakieś swoje sprawy. Również K. stwierdził, że F. mógł w tym dniu mieć interes służbowy w U. Podjęcie działań organizacyjnych może wynikać z potrzeby chwili i nie musi być znane lub akceptowane przez osoby bliskie lub postronne. Żaden dowód (z wyjątkiem omówionego wyniku badania krwi) nie wskazuje na spożywanie przez F. alkoholu. Okoliczności zdarzenia nie wskazują na zakończenie pracy, które mogło być okazją do "świętowania", a ponadto panujący upał, choroba serca i prowadzenie samochodu były naturalnymi przeciwwskazaniami do picia alkoholu. Wypadek nastąpił więc w związku z wykonywaniem czynności wynikających z prowadzenia działalności gospodarczej i spełnia kryteria z art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy z 1976 r. I. F., K. F. (obecnie U.), J. F. i M. F. mają zatem prawo do renty rodzinnej wypadkowej od 1 sierpnia 1998 r.