Wyrok SN z dnia 10 maja 2013 r., sygn. I CSK 411/12

Według art. 396 k.c., jeżeli zostało zastrzeżone, że jednej lub obu stronom wolno od umowy odstąpić za zapłatą oznaczonej sumy (odstępne), oświadczenie o odstąpieniu jest skuteczne tylko wtedy, gdy zostało złożone jednocześnie z zapłatą odstępnego.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Krzysztof Pietrzykowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Józef Frąckowiak

SSN Marta Romańska

w sprawie z powództwa S. Spółki z o.o. w P. przeciwko K. D. o zapłatę, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Cywilnej w dniu 10 maja 2013 r., skargi kasacyjnej strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 16 lutego 2012 r.,

uchyla zaskarżony wyrok w zakresie punktu I, IV i V oraz przekazuje sprawę Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania, pozostawiając temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

"S." Spółka z o.o. w P. domagała się wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym nakazującego S. D. - który zmarł w toku postępowania 27 czerwca 2011 r. i do procesu wstąpił następca prawny K. D. - zapłatę kwoty 3 500 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 12 czerwca 2007 r. tytułem zwrotu świadczenia nienależnego.

Sąd Okręgowy w T. w dniu 30 czerwca 2010 r. wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym, od którego pozwany złożył sprzeciw. Wyrokiem z dnia 14 lutego 2011 r. Sąd Okręgowy zasądził od pozwanego na rzecz powódki kwotę 3 500 000 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 14 lutego 2011 r., nie obciążył pozwanego kosztami procesu i orzekł ściągnięcie na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Okręgowego w T. z zasądzonej kwoty brakującej opłaty sądowej od pozwu w kwocie 99 870 zł. Ustalił, że zgodnie z umową przedwstępną z dnia 17 maja 2007 r. S. D. zobowiązał się sprzedać powódce, a powódka zobowiązała się kupić prawo użytkowania wieczystego nieruchomości o obszarze 10 ha 20 a 45 m2, a także własność budynków i urządzeń znajdujących się na nieruchomości, za kwotę 14 000 000 zł. Zastrzeżono, że przyrzeczona umowa sprzedaży zostanie zawarta w terminie do dnia 11 czerwca 2007 r. (§ 2 ust. 1 i 3 umowy). Stosownie do § 3 ust. 1 umowy, powódka miała wpłacić pozwanemu do dnia 18 maja 2007 r. kwotę 2 500 000 zł tytułem zaliczki na poczet realizacji umowy i dnia 27 maja 2007 r. kwotę 1 000 000 zł jako dalszą zaliczkę, tj. razem kwotę 3 500 000 zł, przy czym w przypadku niewykonania umowy przyrzeczonej z winy sprzedającego był on zobowiązany do zwrócenia kupującemu uiszczonej przez niego zaliczki (§ 3 ust. 3 umowy). W przypadku zaś niewykonania umowy przez kupującego, uiszczona przez niego zaliczka nie podlegała zwrotowi, a sprzedający był zwolniony z obowiązku zawarcia umowy przyrzeczonej (§ 3 ust. 4 umowy). W § 8 umowy strony zastrzegły, że umowa ulega rozwiązaniu w przypadku niedokonania przez kupującego zapłaty zaliczki lub jej części w terminach wskazanych w § 3 ust. 1 lub niedokonania przez kupującego zapłaty reszty ceny w terminie najpóźniej w dniu zawarcia umowy przyrzeczonej, tj. do dnia 11 czerwca 2007 r. Powódka wywiązała się z umowy przedwstępnej co do obowiązku zapłaty zaliczki, bowiem w ustalonych terminach wpłaciła na rzecz sprzedającego 2 500 000 zł i 1 000 000 zł. Jednakże w wyznaczonym terminie do zawarcia umowy przyrzeczonej, tj. dnia 11 czerwca 2007 r., powódka nie stawiła się u notariusza ani też nie dokonała zapłaty przed tym terminem reszty ceny w kwocie 10 500 000 zł w odniesieniu do objętej pozwem nieruchomości. Pismem z dnia 11 lipca 2007 r. pozwany wezwał powódkę do złożenia wniosku do Sądu Rejonowego w O. o wykreślenie z ksiąg wieczystych nieruchomości wzmianek dotyczących wpisanego na rzecz powódki roszczenia o zawarcie przyrzeczonej umowy, zaś pismem z dnia 7 maja 2010 r. wysłanym do S. D. na niewłaściwy adres powódka wezwała pozwanego do zwrotu kwoty zaliczki z odsetkami, przy czym wezwania tego pozwany nie otrzymał.