Wyrok SN z dnia 20 czerwca 2012 r., sygn. I PK 13/12

Pracownik, któremu zagwarantowano w umowie o pracę nadmiernie wygórowane i nieuzasadnione świadczenie powinien liczyć się z możliwością kwestionowania takiego postanowienia przez pracodawcę poprzez zarzut bezwzględnej nieważności tej czynności (art. 58 § 2 k.c. w związku z art. 300 k.p.). Zarzut ten będzie skuteczny w przypadku naruszenia zasad współżycia społecznego określonych w art. 8 k.p., czy art. 13 k.p. Tak więc choć możliwe jest umowne przyznanie świadczeń nieprzewidzianych w prawie pracy lub świadczeń w wyższej wysokości, to takie postanowienia umowne podlegają weryfikacji sądu pracy, który może uznać, że są one nieważne lub miarkować wysokość świadczenia.

Teza od Redakcji

Sąd Najwyższy w składzie :

SSN Bogusław Cudowski (przewodniczący, sprawozdawca)

SSN Zbigniew Myszka

SSN Romualda Spyt

w sprawie z powództwa A. G. przeciwko Wojewódzkiemu Szpitalowi Specjalistycznemu w C. o odprawę pieniężną, po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 20 czerwca 2012 r., skargi kasacyjnej powoda od wyroku Sądu Okręgowego - Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w C. z dnia 30 czerwca 2011 r.,

oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Powód domagał się od pozwanego 75.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od 11 czerwca 2009 r. tytułem odprawy pieniężnej. Wyrokiem z 26 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy w C. oddalił powództwo.

Sąd ustalił, że powód był zatrudniony na podstawie umowy na czas określony od 20 listopada 2006 r. do 31 grudnia 2012 r. Uchwałą Zarządu Województwa /…/ z 16 sierpnia 2007 r. dyrektorem Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w C. został A. K., który miał pełnić funkcję dyrektora przez okres roku, tj. do 16 sierpnia 2008 r. W tym okresie powód był zatrudniony na stanowisku kierownika działu zamówień publicznych. Dyrektor K. udzielił powodowi pełnomocnictwo do wykonywania obowiązków w zakresie restrukturyzacji finansowej szpitala. W zakresie udzielonego pełnomocnictwa głównym zadaniem powoda było znalezienie przyczyny tragicznej sytuacji finansowej szpitala i policzenie długu. Zarządzeniem z 11 grudnia 2007 r. dyrektor powołał komisję przetargową do przygotowania i przeprowadzenia przetargu o udzielenia zamówienia na usługę spłaty wierzytelności bezspornych dłużnika w wysokości 13.000.000 zł. Dyrektor konsultował tę decyzję między innymi z powodem. Przetarg na zamówienie został przeprowadzony 24 stycznia 2008 r. W konsekwencji umowa subrogacji została zawarta 4 lutego 2008 r. W wyniku zawartej umowy szpital osiągnął dwumilionowy dodatni wynik finansowy za 2008 r. Dyrektor K. uważał, że przewidywany dodatni wynik finansowy jest główną zasługą powoda. W rekompensacie aneksem nr 2 zawartym 14 listopada 2008 r., strony ustaliły, że w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy z przyczyn niedotyczących pracownika, pracodawca będzie zobowiązany do wypłaty powodowi 12-miesięcznego wynagrodzenia tytułem odprawy. Aneks nie zawierał klauzuli o możliwości wypowiedzenia porozumienia. Przy podpisywaniu porozumienia A. K. wskazał, że gwarantując powodowi tak wysoką odprawę, chce zapewnić mu zatrudnienie i tym samym kontynuację jego polityki finansowej, gdyby doszło do odwołania go ze stanowiska dyrektora szpitala. Uchwałą z 24 lipca 2008 r. Zarząd Województwa /…/ wszczął postępowanie konkursowe na stanowisko dyrektora szpitala. Powierzył również dyrektorowi K. pełnienie obowiązków na stanowisku dyrektora od 17 sierpnia 2008 r. do czasu rozstrzygnięcia postępowania konkursowego. Uchwałą z 11 grudnia 2008 r. na stanowisko dyrektora od 1 stycznia 2009 r. został powołany J. A. Dnia 14 stycznia 2009 r. pomiędzy nowym dyrektorem a powodem zawarte zostało porozumienie, na mocy którego strony postanowiły rozwiązać umowę o pracę z dniem 31 maja 2009 r. Jako podstawę rozwiązania umowy o pracę wskazano przyczyny nieleżące po stronie pracownika. Pracodawca zobowiązał się do wypłaty odprawy w wysokości 12-miesięcznego wynagrodzenia powoda wraz z wynagrodzeniem za maj 2009 r., zgodnie z aneksem z 14 listopada 2008 r. Nowy dyrektor nie widział możliwości współpracy z powodem bez podania konkretnych merytorycznych przyczyn. J. A. traktował powoda jako pracownika „poprzedniego dyrektora", z którym nie widzi możliwości współpracy. 5 maja 2009 r. pracodawca złożył powodowi pisemne oświadczenie o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Przyczynę rozwiązania umowy o pracę określono jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych. Wyrokiem z 9 listopada 2009 r. Sąd Rejonowy zasądził od Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w C. na rzecz A. G. odszkodowanie z tytułu rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia, uznając rozwiązanie umowy za niezgodne z prawem. Sąd Okręgowy wyrokiem z 8 lutego 2010 r. oddalił apelację pozwanej. Sąd Rejonowy w uzasadnieniu wyroku z 26 stycznia 2011 r. stwierdził przede wszystkim, że zawarcie aneksu do umowy o pracę, który przewidywał dla powoda 12-miesięczną odprawę pieniężną było nadużyciem prawa przez dyrektora K. Żaden pracownik nie otrzymał gwarancji otrzymania tak wysokiej odprawy. Strona powodowa nie wykazała, że odprawa w takiej wysokości jest uzasadniona, np. na skutek szczególnych osiągnięć na rzecz szpitala. Wprawdzie z zeznań świadków wynika, że w okresie kiedy dyrektorem był A. K., szpital osiągnął dodatni wynik finansowy, który był między innymi efektem pracy powoda (współautora planu restrukturyzacji finansowej szpitala), jednak ten sukces nie był wynikiem pracy jednej osoby, lecz co najmniej kilku/kilkunastu osób, których zadaniem było uzdrowienie sytuacji finansowej. Zamiarem dyrektora K. i powoda było przede wszystkim zagwarantowanie powodowi stabilizacji zatrudnienia. Takie działanie nie stanowi wykonywania prawa, nie korzysta z ochrony prawa i jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Zagwarantowanie powodowi 12-miesięcznej odprawy było od początku sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i ustawą. Żaden przepis nie przewiduje takiej premii i nie można kształtować w zupełnie dowolny sposób warunków umowy o pracę. Należy mieć na uwadze zasadę sprawiedliwości. Sąd Rejonowy wskazał również, że strony mogą dowolnie zawierać i kształtować treść umowy, jednak obiektywnie niekorzystna dla jednej strony treść umowy zasługuje na negatywną ocenę moralną, a w konsekwencji prowadzi do uznania umowy za sprzeczną z zasadami współżycia społecznego. Przy świadomym wykorzystaniu przez dyrektora swojej pozycji doszło do takiego ukształtowania stosunków umownych, który jest dla szpitala w sposób widoczny krzywdzące. Sąd Okręgowy wyrokiem z 30 czerwca 2011 r. oddalił apelację powoda. W uzasadnieniu stwierdzono przede wszystkim, że aneksem nr 2 do umowy o pracę strony ustaliły, iż w przypadku wcześniejszego rozwiązania umowy o pracę z przyczyn niedotyczących pracownika pracodawca będzie zobowiązany do zapłaty odprawy w wysokości 12-miesięcznego wynagrodzenia. Porozumieniem z 14 stycznia 2009 r. strony postanowiły rozwiązać umowę o pracę na mocy porozumienia stron z dniem 31 maja 2009 r. (§1) oraz ustaliły, że podstawą rozwiązania nie są przyczyny leżące po stronie pracownika. Wobec tego pracodawca zobowiązał się do zapłaty odprawy (§ 2 ust. 1). Wbrew twierdzeniom apelującego, porozumienia z 14 stycznia 2009 r. nie można oceniać samodzielnie. Jest ono związane z aneksem nr 2 do umowy o pracę. Wynika to z § 2 ust. 1 porozumienia z 14 stycznia 2009 r. Stosunek pracy został z powodem rozwiązany bez wypowiedzenia z jego winy. Zasądzenie przez sąd na rzecz powoda odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy w tym trybie nie powoduje, że stosunek pracy powoda został rozwiązany na mocy porozumienia stron w oparciu o porozumienie z 14 stycznia 2009 r. Skutkiem orzeczenia sądu pracy o zasądzeniu odszkodowania jest obowiązek zamieszczenia w świadectwie pracy informacji, że rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło za wypowiedzeniem.