Wyrok SN z dnia 9 marca 2011 r., sygn. II KK 259/10

1. Uchybienie w sposobie udokumentowania swojego niestawiennictwa na rozprawę, zaistniało wyłącznie po stronie obrońcy oskarżonej, a jego skutki, polegające na braku obecności obrońcy na ostatniej rozprawie w tej sprawie i niemożności przedstawienia stanowiska także w fazie głosów stron (art. 406 § 1 k.p.k.), obciążyły wyłącznie oskarżoną, pozbawiając ją możliwości korzystania z pomocy obrońcy, którego sama ustanowiła. Prawo oskarżonego do korzystania z pomocy obrońcy (art. 6 k.p.k.) nie może być wyłączone na skutek zaniedbań i uchybień w wykonywaniu obowiązków przez obrońcę. W sytuacji zaistniałej w niniejszej sprawie rzeczą sądu meriti było takie postąpienie, aby oskarżona nie ponosiła negatywnych konsekwencji niedopełnienia przez ustanowionego obrońcę wymagań określonych w art. 117 § 2 a k.p.k.

2. Prawo do korzystania z pomocy obrońcy unormowane w art. 6 k.p.k. nie jest przecież warunkowane stawiennictwem oskarżonego na rozprawie, a skoro ustawa procesowa takich ograniczeń nie wprowadza, to nie mogą być one wprowadzane w inny sposób.

Z uzasadnienia:

„Niezasadność zarzutu obrazy art. 439 § 1 pkt 11 k.p.k. pozwala odnieść się do kolejnego zarzutu, tj. zarzutu obrazy art. 6 k.p.k. Taka kolejność nie jest oczywiście przypadkowa. Przepis ten określa bowiem jedno z fundamentalnych praw oskarżonego w procesie karnym, przy czym prawo to gwarantowane jest także Konstytucją RP (art. 42 ust. 2) oraz umowami międzynarodowymi (art. 6 ust. 3 lit. c w zw. z art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.; art. 14 ust. 3 lit. d Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych z 1966 r.), a sposób jego realizacji ma wpływ na ocenę procesu karnego i wydanego orzeczenia. Jest zatem zrozumiałe, że ewentualne naruszenie tej normy procesowej, także w aspekcie korzystania z pomocy obrońcy rodzi poważne konsekwencje procesowe, poddając w wątpliwość rzetelność procesu karnego. Naruszenie przepisu art. 6 k.p.k. skarżąca wiąże z prowadzeniem w dniu 7 maja 2009 r. rozprawy pod nieobecność obrońcy oskarżonej adw. J. K. oraz zamknięciem przewodu sądowego i wydaniem tego dnia wyroku. Zanim jednak zostanie dokonana ocena tej sytuacji procesowej zaistniałej w dniu 7 maja 2009 r., przypomnieć należy niektóre fakty. Oskarżona od początku rozpoczęcia ponownego procesu w tej sprawie (od 19 marca 2008 r.), po uchyleniu poprzedniego wyroku i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania, korzystała z pomocy dwóch obrońców, tj. adw. G. B. i adw. E. A. Obu tym obrońcom oskarżona wypowiedziała ze skutkiem natychmiastowym pełnomocnictwa w czasie rozprawy w dniu 26 września 2008 r. (k. 225 v). W trakcie rozprawy w dniu 21 października 2008 r. złożyła wniosek o obrońcę z urzędu lub o wyznaczenie dłuższego czasu na ustanowienie obrońcy z wyboru. Już następnego dnia oskarżona udzieliła pełnomocnictwa do obrony dwóm adwokatom (k. 300 - A. K. i S. W.-P.), ale ci po kilku dniach je wypowiedzieli, z uwagi na konflikt interesów (k. 308, 311). O czynionych przez oskarżoną próbach ustanowienia obrońców przekonuje udzielenie pełnomocnictwa do czytania akt - adw. W. S. (k. 479 - 23 marca 2009 r.) i adw. J. K. (k. 437 i k. 439). W dniu 29 kwietnia 2009 r. oskarżona udzieliła pełnomocnictwa do obrony w tej sprawie adw. J. K. (k. 550) i tego dnia pełnomocnictwo to zostało wysłane do Sądu Rejonowego w W. (k. 551), do którego dotarło w dniu 4 maja 2009 r. (k. 549). Zgodnie z zarządzeniem sędziego, adw. J. K. został o terminie rozprawy w dniu 7 maja 2009 r. powiadomiony za pomocą faksu w dniu 4 maja 2009 r. W dniu 7 maja 2009 r. także tą drogą do Sądu Rejonowego w W. wpłynęło pismo procesowe adw. J. K. zatytułowane „wniosek”, w którym poinformował on, że przebywa na zwolnieniu lekarskim, którego druk załączył. W dalszej części wniosku obrońca oskarżonej podał, że z uwagi na krótki termin nie mógł ustanowić substytuta, a w końcowej części pisma wniósł o poinformowanie go w dłuższym terminie o terminach rozpraw, aby umożliwić mu przygotowanie do wyjazdu na rozprawę w W. (k. 559). Do wniosku załączone zostało zaświadczenie lekarskie z dnia 5 maja 2009 r., wydane na druku właściwym dla potrzeb ZUS-u, dokumentujące niezdolność do pracy w okresie od 5 maja do 8 maja 2009 r., przy czym zaznaczono w nim rubrykę „może chodzić”. Pomimo braku we wniosku wyraźnego żądania odroczenia rozprawy, Sąd pierwszej instancji trafnie odczytując treść tego wniosku uznał, że jest to wniosek o odroczenie rozprawy, ale wniosek ten oddalił, podnosząc w postanowieniu, iż nieobecność obrońcy jest nieusprawiedliwiona, a to z tej przyczyny, że zwolnienie nie jest wystawione we właściwej formie i przez lekarza sądowego (k. 570). Zauważył także, że obrońca jest „podmiotem profesjonalnym” i brak jest podstaw do wzywania go do przedłożenia właściwego zaświadczenia, a sam wniosek nie zawiera jasno sprecyzowanego żądania odroczenia. Następnie, jak już wcześniej wskazano, ujawniono pozostałe dowody, udzielono głosów obecnym stronom (oskarżonej także nie było) i wydano wyrok.