Uchwała SN z dnia 7 czerwca 2011 r., sygn. II UZP 3/11

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Jerzy Kuźniar (przewodniczący, sprawozdawca) SSN Zbigniew Korzeniowski SSN Jolanta Strusińska-Żukowska

w sprawie z wniosku Marii H. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. o prawo do emerytury, po rozpoznaniu na rozprawie w Izbie Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych w dniu 7 czerwca 2011 r., zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem zawartym w protokole Sądu Apelacyjnego w W. z dnia 4 marca 2011 r.,

"Czy zasiłek chorobowy należny osobie mającej stałe miejsce zamieszkania poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej wypłacany z tytułu zatrudniania wykonywanego w kraju miejsca zamieszkania tej osoby, ma wpływ na datę powstania prawa do emerytury należnej z polskiego Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a zatem czy uregulowania wynikające z art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz.U. 2009, nr 153 poz. 1227 ze zm.) mają zastosowanie także do takiej osoby?"

podjął uchwałę:

Osoba mająca stałe miejsce zamieszkania za granicą, pobierająca zasiłek chorobowy z tytułu zatrudnienia wykonywanego w kraju miejsca zamieszkania, nabywa prawo do emerytury w Polsce z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku (art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ­jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Uzasadnienie

Przytoczone w sentencji uchwały zagadnienie prawne powstało na tle następującego stanu faktycznego: wnioskodawczyni Maria H., obywatelka Szwecji zamieszkała w Szwecji, urodzona 15 stycznia 1947 r., w dniu 20 czerwca 2007 r. złożyła w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych III Oddział w W. wniosek o emeryturę. Udokumentowała 25 lat okresów składkowych, na które złożyło się zatrudnienie w Zakładzie Mechaniki Precyzyjnej „I." W K., w okresie od dnia 2 listopada 1966 r. do dnia 31 marca 1972 r., w Wojskowej Administracji Koszar [...] Wydział Administracyjno - Gospodarczy nr [...] w W. w okresie od dnia 1 kwietnia 1972 r. do dnia 30 czerwca 1972 r. i w Powszechnej Kasie Oszczędności Bank Państwowy I Oddział w W. w okresie od dnia 1 lipca 1972 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. Decyzją z dnia 21 sierpnia 2007 r. organ rentowy przyznał wnioskodawczyni od dnia 1 czerwca 2007 r. emeryturę na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, p oz. 1227 ze zm.) i podjął wypłatę świadczenia. W styczniu 2009 r. organ rentowy otrzymał z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. Wydział Realizacji Umów Międzynarodowych informację, że wnioskodawczyni w dacie złożenia wniosku o emeryturę pozostawała w zatrudnieniu w miejscu swego zamieszkania w Szwecji, ten stosunek pracy trwa nadal, a wnioskodawczyni w okresie od dnia 19 stycznia 2007 r. do dnia 30 listopada 2008 r. pozostawała nieprzerwanie na zwolnieniu lekarskim i pobierała zasiłek chorobowy. Wobec powyższego organ rentowy w dniu 29 stycznia 2009 r. wydał decyzję o wstrzymaniu wypłaty emerytury od dnia 1 lutego 2009 r. Kolejną decyzją z dnia 3 lipca 2009 r. zobowiązał wnioskodawczynię do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń emerytalnych w okresie od 1 czerwca 2007 r. do 31 stycznia 2009 r. w kwocie 21858,57 zł wraz z odsetkami w kwocie 3351,01 zł. Decyzją z dnia 18 sierpnia 2009 r. (będącą przedmiotem odwołania) organ rentowy, po ponownym rozpatrzeniu wniosku o emeryturę z dnia 20 czerwca 2007 r., odmówił przyznania emerytury z uwagi na pozostawanie wnioskodawczyni w stosunku pracy oraz pobieranie w Szwecji świadczenia pieniężnego z ubezpieczenia społecznego, o których to faktach nie poinformowała ona organu rentowego w swoim wniosku. Organ rentowy powołał się na art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Na skutek odwołania wnioskodawczyni Sąd Okręgowy w W. wyrokiem z dnia 13 października 2010 r. zmienił zaskarżoną decyzję i uznał, że przyznane jej decyzją z dnia 21 sierpnia 2007 r. prawo do emerytury podlegało zawieszeniu od dnia 1 czerwca 2007 r. do dnia 8 stycznia 2009 r. Sąd Okręgowy uznał za niebudzące wątpliwości, że w dacie złożenia wniosku o emeryturę wnioskodawczyni spełniała wszystkie warunki do nabycia tego świadczenia na podstawie art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, bowiem osiągnęła wiek emerytalny (60 lat) i udowodniła ponad 20 lat okresów składkowych i nieskładkowych. Bezsporne jest, że w tej dacie tj. 20 czerwca 2007 r. i nadal pozostawała w stosunku pracy i w związku z tym jej prawo do emerytury podlegało zawieszeniu na podstawie art. 103 ust. 2a ustawy o emeryturach i rentach, zgodnie z którym prawo emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez emeryta z tytułu zatrudnienia kontynuowanego bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy z pracodawcą, na rzecz którego wykonywał je bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, ustalonym w decyzji organu rentowego. W dacie wydania zaskarżonej decyzji przepis ten już nie obowiązywał, został uchylony z dniem 8 stycznia 2009 r. przez art. 37 pkt 5 lit. b ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych (Dz.U. nr 228 poz. 1507 ze zm.). Z tych przyczyn Sąd Okręgowy stwierdził, że zachodzą podstawy do zmiany zaskarżonej decyzji i uznania, że nabyte przez wnioskodawczynię prawo do emerytury podlegało zawieszeniu w okresie od dnia 1 czerwca 2007 r. do dnia 8 stycznia 2009 r. Apelację od powyższego wyroku wniósł organ rentowy, wskazując na naruszenia prawa materialnego wobec niezastosowania do stanu faktycznego sprawy art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym jeżeli ubezpieczony pobiera zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty szkoleniowej powstaje z dniem zaprzestania pobierania tego zasiłku, świadczenia lub wynagrodzenia (wnioskodawczyni pobierała zasiłek chorobowy w dacie złożenia wniosku o emeryturę i nieprzerwanie do dnia 30 listopada 2008 r.). Organ rentowy wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i uznanie, że wnioskodawczyni nabyła prawo do emerytury od dnia 1 grudnia 2008 r., które podlegało zawieszeniu do dnia 8 stycznia 2009 r., ewentualnie o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Rozpoznając apelację organu rentowego Sąd Apelacyjny w W. powziął wątpliwości co do wykładni art. 100 ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, które sformułował jako zagadnienie prawne przedstawione Sądowi Najwyższemu. W ocenie Sądu rozstrzygnięcie tego zagadnienia jest w sprawie kluczowe z uwagi na podniesiony w apelacji zarzut nierozważenia przez Sąd Okręgowy tej okoliczności (podniesionej także w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji). Wnioskodawczyni objęta jest zabezpieczeniem społecznym i w Polsce i w Szwecji, stąd sprawa winna być oceniona także na podstawie Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz.U.UE.L. 2004.166.1. ze zm.). W art. 18a preambuły zawarta została ogólna dyrektywa, określająca jako zasadę, stosowanie ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego. Nie powinno to jednak oznaczać, że przyznanie świadczenia przez jedno państwo członkowskie powoduje, że ustawodawstwo tego państwa, staje się jedynym mającym zastosowanie do tej osoby. Według art. 4 Rozporządzenia, o ile nie stanowi ono inaczej, osoby, do których znajduje ono zastosowanie korzystają z tych samych świadczeń i podlegają tym samym obowiązkom co jego obywatele (zasada równego traktowania). Rozporządzenie stanowi, że wszystkie instytucje właściwe określają uprawnienia do świadczeń na podstawie ustawodawstwa tego państwa członkowskiego, któremu podlegał zainteresowany, w czasie złożenia wniosku o świadczenie, o ile w sposób wyraźny nie ubiega się on o odroczenie przyznania świadczeń z tytułu starości na podstawie ustawodawstwa jednego lub więcej państw członkowskich. Zgodnie z art. 52 Rozporządzenia właściwa instytucja ustala wysokość świadczeń, jakie byłyby należne tylko wówczas, gdy warunki określające uprawnienia do świadczeń zostały spełnione wyłącznie na podstawie prawa krajowego (świadczenie niezależne). Z kolei art. 53 Rozporządzenie regulujący zasady przeciwdziałania kumulacji świadczeń, stanowi, że instytucja właściwa bierze pod uwagę świadczenie lub dochody uzyskane w innym państwie członkowskim tylko wtedy, gdy stosowane przez nią przepisy przewidują uwzględnienie świadczeń lub dochodów uzyskanych za granicą (ust. 3a); jeżeli jedno państwo członkowskie stosuje zasady przeciwdziałania kumulacji, należne świadczenie może być obniżone wyłącznie o kwotę takich świadczeń lub takiego dochodu.