Uchwała SN z dnia 22 lutego 2008 r., sygn. I PZP 12/07

Przewodniczący SSN Teresa Flemming-Kulesza, Sędziowie SN: Zbigniew Korzeniowski (sprawozdawca), Romualda Spyt.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 lutego 2008 r. sprawy z powództwa Teresy B., Danuty B., Stefana B., Krystyny B., Marka C., Jerzego G., Anny J., Jacentego K., Stefana K., Grzegorza K., Jadwigi N., Barbary N., Wojciecha O., Kazimierza O., Joanny P., Bożeny P., Urszuli R., Ewy Z., Jacka Z., Stanisława M. przeciwko Kopalniom Surowców Mineralnych K. Spółce z o.o. w W. o nagrodę z okazji Dnia Górnika, na skutek zagadnienia prawnego przekazanego postanowieniem Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Łodzi z dnia 29 października 2007 r. [...]

„Czy w razie zaistnienia przesłanki „niezadowalającej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa" pracodawca, na podstawie art. 23 ust. 7 Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy Kopalni Surowców Mineralnych „K." w W. jest uprawniony do jednostronnego wstrzymania pracownikom wypłaty nagrody z okazji Dnia Górnika, czy też konieczne jest wówczas zawarcie przez strony układu zbiorowego porozumienia zmieniającego - stosownie do treści art. 6 powołanego wyżej Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy i art. 241⁹ Kodeksu pracy ?”

podjął uchwałę:

Zmiana postanowień zakładowego układu zbiorowego pracy może nastąpić tylko w trybie przewidzianym w ustawie, nawet gdy układ ten przewiduje możliwość uchylenia zasad wypłacania świadczenia płacowego na skutek niezadowalającej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa.

Uzasadnienie

Przedstawione zagadnienie powstało w związku z powództwami o nagrodę z okazji Dnia Górnika za rok 2003, przewidzianą w Zakładowym Układzie Zbiorowym Pracy Kopalni Surowców Mineralnych „K.” Spółki z o.o. w W. (dalej: „układ”), których nie uznawał pracodawca zarzucając, iż zgodnie z układem (art. 23 ust. 7) mógł odstąpić od wypłaty nagród wobec wystąpienia „niezadowalającej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa”.

Sąd Rejonowy w Łodzi wyrokiem z dnia 22 maja 2007 r. oddalił powództwa. Ustalił, iż zgodnie z art. 12 ust. 2 układu pracownikom przysługiwały dodatki uzupełniające i świadczenia pieniężne na zasadach w nim określonych. Nagroda z okazji Święta Górnika (dalej jako: nagroda albo świadczenie) zależała zasadniczo od okresu zatrudnienia, a normy art. 23 ust. 1-6 układu określały również jej składniki oraz przypadki powodujące utratę prawa do świadczenia. Jednocześnie przepis art. 23 ust. 7 stwierdzał, że zasady wypłacania nagrody mogą ulec uchyleniu na skutek zmian przepisów wyższego rzędu lub na skutek niezadowalającej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Sąd Rejonowy uznał, że w tym przepisie strony układu uwzględniły mogące pojawić się trudności finansowe. Intencją stron było zagwarantowanie zarządzającemu zakładem możliwości odstąpienia od tworzenia funduszu na nagrody w razie niezadowalającej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa, tj. prowadzenia działalności ze stratą. W 1995 r. strona związkowa konsultowała treść tej regulacji z załogą. Prawo zarządu Spółki do wstrzymania wypłaty nagrody nie było nigdy kwestionowane przez organizacje związkowe. Decyzję w sprawie zaprzestania wypłat pozostawiono kierownictwu przedsiębiorstwa. W tej kwestii nie były przewidziane jakiekolwiek negocjacje ze związkami zawodowymi. Po przekształceniu przedsiębiorstwa Spółka prowadziła działalność ze stratą w wysokości: 30.399 tys. zł za okres od 14 września 2001 do 31 grudnia 2002 r., 1.814 tys. zł za okres od 1 stycznia do 31 października 2003 r., 2.084 tys. zł za okres od 1 stycznia do 30 listopada 2003 r. i 3.292 tys. zł za okres od 1 stycznia do 31 grudnia 2003 r. W dniu 14 listopada 2003 r. zarząd Spółki podjął uchwałę o niewypłacaniu nagrody za 2003 r. w związku z wystąpieniem niezadowalającej sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Zarząd rozmawiał z przedstawicielami związków zawodowych w kwestii wstrzymania wypłaty nagrody i związki nie kwestionowały złej sytuacji ekonomicznej zakładu. Decyzja o wstrzymaniu wypłaty nagrody była motywowana również potrzebą uniknięcia upadłości Spółki. Nie doszło przy tym do żadnych zmian przepisów regulujących wypłatę nagród. O oddaleniu żądań powodów, którzy w dniu 4 grudnia 2003 r. pozosta3 wali w stosunku pracy, decydowała treść art. 23 ust. 7 układu. Przepis ten dawał pracodawcy prawo odstąpienia od wypłaty świadczeń bez wypowiedzenia warunków pracy i płacy oraz bez konieczności zmiany układu w drodze protokołu dodatkowego.