Współuczestnictwo konieczne

Uchwała SN z dnia 21 kwietnia 2004 r. sygn. III CZP 15/04

Sędzia SN Jacek Gudowski (przewodniczący)

Sędzia SN Marian Kocon

Sędzia SN Henryk Pietrzkowski (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy w sprawie z powództwa Mariana D. i Marianny D. przeciwko Grzegorzowi D. i Dorocie D. o rozwiązanie umowy dożywocia, po rozstrzygnięciu w Izbie Cywilnej na posiedzeniu jawnym w dniu 21 kwietnia 2004 r., przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Piotra Wiśniewskiego, zagadnienia prawnego przedstawionego przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku postanowieniem z dnia 20 stycznia 2004 r.:

"Czy w sprawie o rozwiązanie umowy dożywocia wytoczonej przez dożywotników przeciwko zobowiązanym z umowy małżonkom po stronie pozwanych zachodzi współuczestnictwo konieczne ?"

podjął uchwałę:

W sprawie z powództwa dożywotników o rozwiązanie umowy dożywocia po stronie pozwanych małżonków nie zachodzi współuczestnictwo konieczne.

Uzasadnienie

Przedstawione przez Sąd Apelacyjny w Białymstoku do rozstrzygnięcia na podstawie art. 390 § 1 k.p.c. zagadnienie prawne powstało w sprawie, w której małżonkowie Marian i Marianna D., jako dożywotnicy, w pozwie skierowanym przeciwko zobowiązanym z umowy dożywocia małżonkom Grzegorzowi i Dorocie D. żądali na podstawie art. 913 § 2 k.c. rozwiązania tej umowy. Nieruchomości będące przedmiotem umowy dożywocia weszły w skład majątku wspólnego pozwanych małżonków.

Sąd Apelacyjny, rozpoznając sprawę na skutek apelacji wniesionej tylko przez pozwaną od wyroku uwzględniającego powództwo, który w stosunku do pozwanego był zaoczny, powziął wątpliwości co do charakteru współuczestnictwa łączącego pozwanych. Podniósł, że jeśli jest to tylko współuczestnictwo formalne, to pozwanego należy pominąć w postępowaniu apelacyjnym, wyrok bowiem w stosunku do niego uprawomocnił się, jeśli natomiast jest to współuczestnictwo materialne, zachodzi podstawa do rozpoznania sprawy także na rzecz pozwanego, mimo że wyroku nie zaskarżył (art. 378 § 2 k.p.c.). Sąd Apelacyjny, przedstawiając argumenty, które mogłyby przemawiać za pierwszym, jak i drugim rozwiązaniem, wskazał także na prezentowane w literaturze prawniczej stanowisko, według którego w procesie o rozwiązanie umowy dożywocia pozwanych małżonków łączy współuczestnictwo materialne konieczne. Skłaniając się do tego poglądu Sąd Apelacyjny zwrócił jednak uwagę na postanowienie z dnia 11 marca 1968 r., II CZ 67/68 (OSNCP 1968, nr 11, poz. 197), w którym Sąd Najwyższy uznał - co prawda w odniesieniu do powodów dożywotników - że nie łączy ich współuczestnictwo konieczne.