Wyrok SN z dnia 17 lutego 2000 r. sygn. I PKN 538/99

Obowiązek przekazania na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych przychodów z tytułu sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych (art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jednolity tekst: Dz.U. 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.), dotyczy środków, które aktualnie służą działalności socjalnej, a nie tych, które służyły lub mogłyby jej służyć w przyszłości.

Przewodniczący SSN Walerian Sanetra (sprawozdawca)

Sędziowie SN: Katarzyna Gonera, Jerzy Kwaśniewski

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 17 lutego 2000 r. sprawy z powództwa Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Pracowników Przedsiębiorstwa Odzieżowego „M.” Spółki Akcyjnej w B. przeciwko Przedsiębiorstwu Odzieżowemu „M.” Spółce Akcyjnej w B. o przekazanie kwoty 750.000 zł na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, na skutek kasacji strony powodowej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 kwietnia 1999 r. [...]

oddalił kasację i nie obciążył strony powodowej kosztami postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

W imieniu Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Pracowników „M.” Przedsiębiorstwa Odzieżowego Spółki Akcyjnej w B. wniesiona została kasacja od wyroku Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 13 kwietnia 1999 r. [...], którym została oddalona jego apelacja od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bydgoszczy z dnia 29 grudnia 1998 r. [...]. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Pracowników „M.” wniósł o przekazanie przez Przedsiębiorstwo Odzieżowe „M.” S.A. w B. na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych kwoty 750 000 zł tytułem środków uzyskanych ze sprzedaży świetlicy zakładowej. W uzasadnieniu swego stanowiska strona powodowa podała, że w dniu 2 grudnia 1997 r. Zarząd Spółki dokonał sprzedaży za kwotę 750 000 zł budynku administracyjnego, w skład którego wchodziła między innymi świetlica zakładowa, a wobec tego zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz.U. Z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.) przychody z tej sprzedaży powinny zwiększyć środki tego funduszu. W ocenie strony powodowej sprzedany obiekt służył działalności kulturalnej przez wiele lat, co zgodnie z art. 2 pkt 4 ustawy z 4 marca 1994 r. oznaczało zaliczenie tego obiektu do obiektów służących działalności socjalnej i zobowiązywało stronę pozwaną do przekazania środków uzyskanych z jego sprzedaży na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych. W dniu 2 grudnia 1997 r. strona pozwana zawarła umowę z P. Towarzystwem Leasingowym Spółką z o.o. z siedzibą w B., na mocy której ustanowiono odrębną własność lokalu użytkowego, obejmującego położone: 1. w piwnicy, dwie toalety, dwa korytarze, magazyn, pomieszczenie gospodarcze, klatkę schodową i wentylatornię, 2. na parterze, - trzy pomieszczenia biurowe, schody, szatnie, hall, magazyn i przedsionek, 3. na pierwszym piętrze - pomieszczenie biurowe, schody, foyer i salę świetlicową. Strona pozwana sprzedała tak określony lokal użytkowy (wraz z przynależnymi do niego prawami) za kwotę 745 350 zł. Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. środki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych zwiększa się o przychody ze sprzedaży, dzierżawy i likwidacji środków trwałych, służących działalności socjalnej, w części nie przeznaczonej na utrzymanie lub odtworzenie zakładowych obiektów socjalnych. Istota sporu sprowadzała się zatem do rozstrzygnięcia, czy opisany lokal użytkowy należał do kategorii środków trwałych, służących działalności socjalnej, w rozumieniu art. 2 pkt 1 ustawy z 4 marca 1994 r., to jest nieodpłatnym lub częściowo odpłatnym usługom świadczonym przez pracodawcę na rzecz różnych form wypoczynku, działalności kulturalno-oświatowej, sportowo-rekreacyjnej oraz udzielania pomocy materialnej (rzeczowej lub finansowej), a także zwrotnej lub bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach określonych umową. Według Sądu pierwszej instancji odpowiedzi na tak przedstawione pytanie należy poszukiwać w szczególności w przepisie art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z 4 marca 1994 r., który przy klasyfikowaniu środków trwałych, których sprzedaż zobowiązuje podmiot gospodarczy do zwiększenia środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, posługuje się kryterium funkcjonalnym, odwołującym się do przeznaczenia (funkcji) konkretnego środka trwałego. W ocenie tego Sądu „właściwa wykładnia powyższego przepisu wymaga, aby przeznaczenie danego środka trwałego na potrzeby socjalne miało charakter stały oraz dominujący nad innymi celami, którym środek ten również miał służyć. Omawiane kryterium dla prawidłowego jego stosowania wymaga prowadzenia przez podmiot gospodarczy działalności socjalnej, o której mowa w art. 2 pkt 1 ustawy o z.f.ś.s. W sytuacji nie prowadzenia przez podmiot gospodarczy tak rozumianej działalności socjalnej, wyłączona zostaje możliwość ustalenia przeznaczenia środka trwałego na potrzeby tej działalności.” Ponadto wykładnia językowa użytego w art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z 4.03.1994 r. zwrotu „służących działalności socjalnej” wskazuje, iż powinien istnieć funkcjonalny związek między konkretnym środkiem trwałym, a działalnością socjalną pracodawcy, „rozumiany również jako związek czasowo-przestrzenny. Nie wystarczy zatem do stwierdzenia istnienia takiego związku wykorzystywanie środka trwałego na potrzeby socjalne w przeszłości”. Nie było sporu między stronami co do tego, że od lutego 1995 r. w lokalu, o który w sprawie chodzi, nie była prowadzona przez pracodawcę działalność socjalna (w rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z 4 marca 1994 r.). Co więcej, od wiosny 1995 r. sala świetlicowa przeznaczona została na ekspozycję produkowanej u pozwanego odzieży, zaś inne pomieszczenia przeznaczone zostały na biura obsługi rynku krajowego, w którym wykonywało obowiązki pracownicze 5-6 pracowników tego działu. Powyższa zmiana przeznaczenia tego lokalu znalazła odzwierciedlenie w strukturze organizacyjnej pozwanej Spółki. O ile bowiem w schemacie organizacyjnym Spółki, stanowiącym załącznik nr 3 zarządzenia Zarządu nr 2/95 z dnia 20 lutego 1995 r., uwidoczniona była świetlica i biblioteka, to w następnym schemacie organizacyjnym pozwanego (stanowiącym załącznik nr 1 do zarządzenia nr 15/95 z dnia 15 czerwca 1995 r.), brak było już wyodrębnienia organizacyjnego tych dwóch jednostek. Wynika z tego, że działalność socjalna nie była w lokalu stanowiącym podstawę sporu prowadzona od lutego 1995 r., a od wiosny lokal ten służył działalności handlowej strony pozwanej. Od początku lat dziewięćdziesiątych strona pozwana ograniczała swą działalność socjalną w spornym obiekcie, przy czym ustała ona w nim z końcem lutego 1995 r. W okresie bezpośrednio poprzedzającym sprzedaż tego obiektu, który wynosił prawie dwa lata i 10 miesięcy, działalność socjalna nie była w nim prowadzona przez pracodawcę. Przepis art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z 4 marca 1994 r. obejmuje swym zakresem tylko środki trwałe, służące działalności socjalnej. Lokal, o który w sprawie chodzi, do dnia 2 grudnia 1997 r. nie stanowił samodzielnego środka trwałego, lecz tylko część innego wyodrębnionego środka trwałego (budynku administracyjnego przy ul. L., położonego na działce [...] o powierzchni 2.19,80 ha, będącej własnością Skarbu Państwa i oddanej w użytkowanie wieczyste stronie pozwanej). Skoro sporny lokal nie był środkiem trwałym, lecz tylko częścią nieruchomości „budynkowej” o przeznaczeniu administracyjnym, to nie miał odrębnego bytu prawnego i nie stanowił rzeczy w rozumieniu przepisów prawa cywilnego (art. 44 i nast. Kodeksu cywilnego). Konsekwencją tego jest to, że do spornego lokalu nie może mieć zastosowania dyspozycja art. 7 ust. 1 pkt. 7 ustawy z 4 marca 1994 r.