Wyrok NSA z dnia 7 listopada 2017 r., sygn. II FSK 2738/15

Uniknięcie negatywnych skutków dokonania czynności postępowania po upływie ustawowego terminu zakreślonego dla jej wykonania w przepisach ustawy Ord. pod. wymaga uprawdopodobnienia nie tylko braku winy umyślnej (w rozumieniu zamierzonego działania sprzecznego z regułami postępowania), ale także lżejszej jej postaci - niedbalstwa (rozumianego jako niedołożenie należytej staranności do załatwiania własnych spraw). O braku winy w niedopełnieniu obowiązku można mówić tylko w przypadku stwierdzenia, że dopełnienie obowiązku stało się niemożliwe z powodu przeszkody nie do przezwyciężenia.

Teza od Redakcji

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący - Sędzia NSA Krzysztof Winiarski, Sędzia NSA Andrzej Jagiełło (sprawozdawca), Sędzia WSA del. Alicja Polańska, Protokolant Justyna Nawrocka, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2017 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej G.G. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 27 maja 2015 r. sygn. akt I SA/Gd 578/15 w sprawie ze skargi G.G. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 27 października 2014 r. nr [...] w przedmiocie uchybienia terminu do wniesienia odwołania 1) oddala skargę kasacyjną, 2) zasądza od G.G. na rzecz Dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Gdańsku kwotę 180 (sto osiemdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

1.1 Wyrokiem z dnia 27 maja 2015 r., sygn. akt I SA/Gd 578/15 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku oddalił skargę G.G. na postanowienie Dyrektora Izby Skarbowej w Gdańsku z dnia 27 maja 2015 r. w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania. 1.2 Przedstawiając stan faktyczny sprawy Sąd pierwszej instancji wskazał, że zaskarżonym postanowieniem organ odmówił skarżącemu przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji z dnia 31 października 2013 r. Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. ustalającej mu zobowiązanie w zryczałtowanym podatku dochodowym od dochodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych za 2007 r. Przesyłka zawierająca decyzję nie została podjęta z placówki pocztowej mimo dwukrotnego awizowania w dniach 8 listopada 2013 r. i 18 listopada 2013 r., i została zwrócona do nadawcy z adnotacją "zwrot nie podjęto w terminie" i organ uznał ją za doręczoną w trybie art.150 Ordynacji podatkowej - dalej: O.p. Pismami z 22 maja 2014 r. pełnomocnik skarżącego wystąpił do Naczelnika Pierwszego Urzędu Skarbowego w G. o doręczenie "decyzji z roku 2013 (...) w przedmiocie podatku od dochodów uzyskanych z nieujawnionych źródeł lub przychodów nie znajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach" oraz do Dyrektora Izby Skarbowej z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia odwołania od tej decyzji. W uzasadnieniu wniosku wyjaśnił, że G.G. od ponad 20 lat zamieszkuje na stałe w Niemczech, ma tam kartę stałego pobytu a pod adresem w G. jest wyłącznie zameldowany. Podniósł nadto że podatnik nie otrzymał żadnego pisma w sprawie i dołączył dokumenty potwierdzające zameldowanie wystawione przez urzędy niemieckie. Rozstrzygając o przywróceniu terminu organ przeprowadził dodatkowe postępowanie min. przesłuchał skarżącego, który oświadczył, że wyjechał z Polski w 1981 r. a przed wyjazdem był zameldowany i mieszkał pod adresem G. ul. [...]. Do tej pory jest tam zameldowany, ponieważ mieszkanie to należy do niego i siostry i korzysta z niego przyjeżdżając do kraju a nadto upoważnił siostrę do odbioru korespondencji. Od 1982 r. pracował w różnych firmach na terenie Niemiec z przerwami do dzisiaj, bądź prowadził własne firmy. Jest zarejestrowany i znany niemieckiej administracji, w tym urzędowi podatkowemu. Przesłuchana w charakterze świadka jego siostra H.P. potwierdziła, że mieszkanie należy do niej i do brata, ale nikt w nim na stałe nie mieszka. Brat upoważnił ją do odbioru korespondencji ale odbiera tylko korespondencją prywatną, ponieważ jej zdaniem upoważnienie nie obejmuje pism urzędowych. Przyznała, że o postępowaniu podatkowym wobec brata dowiedziała się gdy listonosz wręczył jej przesyłkę urzędową kierowaną do brata. Stwierdziła, że to się zdarzyło tylko jeden raz, bo akurat listonosz zastał ją w mieszkaniu, było to na przełomie lipca i sierpnia poprzedniego roku (2013) przesyłkę przywiozła do siebie do domu i leżała tam aż brat się odezwie, ponieważ nigdy nie dzwoniła do niego. Przesyłkę tę przekazała bratu kiedy przyjechał po dłuższym okresie do G. w maju następnego roku. Z informacji udzielonej przez Pocztę Polską S.A. Centrum Rachunkowości, Ośrodek Rozliczeń Publiczno-Prawnych, w piśmie z 5 września 2014 r. wynika, że H.P. została upoważniona do odbioru korespondencji kierowanej do G.G.. Pełnomocnictwo [...] zostało złożone w dniu 22 lutego 2011 r., obowiązuje od tej daty do odwołania i obejmuje odbiór min. przesyłek listowych poleconych. Z kolei z akt rejestracyjnych podatnika wynika, że 16 kwietnia 2008 r. G.G. złożył w Pierwszym Urzędzie Skarbowym w G. zgłoszenie identyfikacyjne osoby fizycznej nieprowadzącej samodzielnie działalności gospodarczej (NIP-3) w celu nadania Numeru Identyfikacji Podatkowej. W części B.4 (adres zamieszkania) wskazał adres: G., ul. [...] z datą zamieszkania od 1 stycznia 1955 r. Ten sam adres podatnik wskazał jako adres zameldowania. Decyzja w sprawie nadania NIP została wydana przez organ 29 kwietnia 2008 r. i wysłana do podatnika za pośrednictwem poczty na adres wskazany w zgłoszeniu a przesyłka została odebrana 16 maja 2008 r., po jej pierwszym awizowaniu. Natomiast zgłoszenia swojego aktualnego adresu zamieszkania, tj. H., [...], Niemcy, jak również adresu do korespondencji, skarżący dokonał dopiero 22 lipca 2014 r. na formularzu ZAP-3 (tj.po złożeniu wniosku o przywrócenie terminu). Ponadto 16 kwietnia 2008 r. skarżący złożył w Urzędzie Skarbowym zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych [...] z tytułu dziedziczenia i również w tym formularzu jako adres zamieszkania wskazał: G., ul. [...]. Tym samym adresem posłużył się także przed notariuszem sporządzającym akt notarialny umowy sprzedaży nieruchomości Rep. A nr [...] z dnia 31 sierpnia 2007 r., na mocy którego nabył w połowie zabudowaną nieruchomość położoną w L. W tych okolicznościach nie można mówić o wystąpieniu obiektywnych przeszkód, nie do przezwyciężenia, które przy dołożeniu największych starań uniemożliwiały podjęcie korespondencji. Podatnik przebywając stale od ponad 20 lat poza terytorium Polski, nie powiadomił o zmianie adresu zamieszkania organów państwowych, w tym organu podatkowego, nie dopełniając tym samym obowiązku, wynikającego z ustawy z dnia 10 kwietnia 1974 r. o ewidencji ludności i dowodach osobistych (t.j. Dz. U. Z 2006 r. nr 139, poz. 993 ze zm.) - dalej: ustawa o NIP , a następnie w toku postępowania podatkowego obowiązku, o którym mowa w art. 146 O.p. Jednocześnie wielokrotnie posługiwał się kwestionowanym przez siebie w niniejszym postępowaniu adresem - jako miejscem zamieszkania. Braku winy podatnika w dokonaniu czynności procesowej w ustawowym terminie nie uprawdopodabniają zeznania H.P., której skarżący udzielił pocztowego pełnomocnictwa do odbioru korespondencji (obejmujące m.in. odbiór przesyłek poleconych), a która twierdziła, że pełnomocnictwo to nie obejmowało odbioru przesyłek urzędowych. Zeznaniom tym przeczą adnotacje dokonane przez pracowników poczty dokonujących doręczenia na potwierdzeniu odbioru. Z adnotacji tych wynika bowiem, że 29 lipca 2013 r. doręczyciel próbował doręczyć przesyłkę listową, zawierającą zawiadomienie o wyznaczeniu terminu do wypowiedzenia się w sprawie materiału dowodowego zebranego w toku prowadzonego w stosunku do G.G. wspomnianego postępowania podatkowego. Z powodu niemożności doręczenia przesyłki adresatowi lub pełnoletniemu domownikowi, przesyłkę pozostawiono na okres 14 dni do dyspozycji adresata w Urzędzie Pocztowym G., pozostawiając stosowne zawiadomienie (awizo) w oddawczej skrzynce pocztowej adresata. Przesyłka została odebrana przez H.P. w dniu następnym, tj. 30 lipca 2013 r., w placówce pocztowej. Okoliczności te, w tym fakt nieprzebywania pod adresem podanym jako adres zamieszkania, zdaniem organu, nie może stanowić przesłanek uzasadniających przywrócenie uchybionego terminu. Tym bardziej, że zgodnie art. 146 i art. 147 O.p. strona miała obowiązek zawiadomić organ podatkowy o zmianie swojego adresu. Zaniedbanie obowiązku powiadomienia w stosownym czasie o zmianie adresu, niewskazanie adresu do korespondencji czy też niewskazanie pełnomocnika do doręczeń, w sytuacji gdy faktycznie nie przebywa pod wskazanym adresem zamieszkania obciąża podatnika, podobnie jak ryzyko nieodebrania korespondencji kierowanej na niezmieniony adres. Takie samo ryzyko obciąża podatnika przy udzieleniu pełnomocnictwa do odbioru korespondencji osobie, która następnie z tego obowiązku się nie wywiązuje. W związku z tym Dyrektor Izby Skarbowej stwierdził, że nie został spełniony podstawowy warunek określony w art. 162 § 1 O.p., uzasadniający przywrócenie terminu do wniesienia odwołania.