Wyrok NSA z dnia 8 lipca 2015 r., sygn. II OSK 2943/13

W literaturze wskazuje się, że o istnieniu wartości zabytkowej decyduje zachowanie substancji, która inkorporuje rdzeń wartości zabytkowej; zniszczenie elementów zabytku, których zachowanie nie miało wpływu na istotę tego zabytku, powoduje uszczerbek w wartości zabytkowej, choć nie może powodować skreślenia.

Teza od Redakcji

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Barbara Adamiak Sędziowie: Sędzia NSA Robert Sawuła Sędzia WSA del. Wanda Zielińska-Baran /spr./ Protokolant: starszy inspektor sądowy Agnieszka Majewska po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 2015 r. na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej P. w W. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 30 lipca 2013 r. sygn. akt VII SA/Wa 875/13 w sprawie ze skargi P. w W. na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] lutego 2013 r. nr [...] w przedmiocie wpisu do rejestru zabytków oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 30 lipca 2013 r., sygn. akt VII SA/Wa875/13, oddalił skargę P. w W. na decyzję Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia [...] lutego 2013 r., znak [...] w przedmiocie wpisu do rejestru zabytków. W uzasadnieniu wyroku podano, że Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego decyzją z dnia [...] lutego 2013 r., po rozpatrzeniu odwołania P. - utrzymał w mocy decyzję Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków z dnia [...] czerwca 2012 r. o wpisaniu do rejestru zabytków domu murowanego z początku XX w., przy ul. [...] w Strzelnie (działka nr [...]). Organ powołał art. 3 pkt 1 ustawy o ochronie zabytków i zaznaczył, że wpis ww. nieruchomości, jako dzieła urbanistyki i architektury oznacza objęcie ochroną konserwatorską elementów zewnętrznych i wewnętrznych obiektu. Minister nie podzielił stanowiska prof. J. L., że "budynek jest bardzo typowym świadectwem architektury swoich czasów" i "prezentuje przeciętną wartość architektoniczną". Organ stwierdził, że o wartości obiektu świadczy jego niepowtarzalność na tle lokalnej zabudowy przedmieścia Strzelna i podobnie należy oceniać wartość artystyczną fasady i wystroju wnętrzarskiego. Obiekt ten posiada także wartości urbanistyczne i przestrzenne decydujące o jego znaczeniu w tej części miasta. Fakt, że lokalizacja akcentująca skrzyżowanie dróg jest typową regułą projektową stosowaną w Prusach i Niemczech do 1945 r., nie deprecjonuje znaczenia jej zastosowania. Obiekt będący reprezentatywnym przykładem zastosowania określonej reguły, również posiada wartość zabytkową, jako egzemplifikacja danego trendu. Budynek winien zatem podlegać ochronie konserwatorskiej dla zachowania wartości historycznych i artystycznych, których utrzymanie leży w interesie społecznym, rozumianym szerzej niż interes właściciela. Interes społeczny przejawia się w zachowaniu dla przyszłych pokoleń obiektu stanowiącego przykład charakterystycznych rozwiązań architektonicznych, pochodzących z początku XX w. Organ stwierdził, iż słuszny interes strony, wynikający z prawa własności, nie może mieć więc decydującego wpływu na rozstrzygnięcie sprawy. W myśl art. 5 pkt 2, 3 i 4 ustawy na właścicielu obiektu ciąży obowiązek właściwego zabezpieczenia zabytku przed zniszczeniem, przy czym stan techniczny budynku nie wpływa na ocenę wartości zabytkowych. Z Konstytucji RP jak i z protokołu pierwszego Europejskiej Konwencji Praw Człowieka wynika, iż w związku z wpisem do rejestru zabytków dopuszczalne jest ograniczenie prawa własności. Zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy ochronie i opiece podlegają m.in. dzieła architektury i budownictwa bez względu na stan zachowania, a zatem zły stan zachowania nie jest przesłanką uniemożliwiającą wpisanie obiektu do rejestru zabytków. W skardze P. wnosząc o uchylenie decyzji organów obu instancji, zarzuciło naruszenie: art. 7 pkt 1 w zw. z art. 3 pkt 1, art. 6 ust. 1 pkt 1 lit. c, art. 9 i art. 13 ust. 1 ustawy o ochronie zabytków oraz art. 89 § 2 k.p.a., 80 k.p.a., art. 84 § 1 w zw. z art. 80 k.p.a. i art. 7, 77 i 107 k.p.a., art. 6 k.p.a., art. 10 k.p.a . W ocenie skarżącej obie decyzje w zakresie wartości zabytkowych budynku są sprzeczne z opinią prof. J. L., który wskazał, że w aktach nie ma dokumentów potwierdzających wysoką wartość historyczną oraz informacji o związku ze znaczącymi osobami regionu lub wydarzeniami historycznymi; z akt nie wynika, że budynek miał ponadprzeciętną wartość artystyczną, poza rozbudowanym opisem elewacji, z błędnymi atrybucjami stylowymi. Odnośnie wartości naukowej autor opinii stwierdził, że budynek nie ma żadnych wyróżniających się rozwiązań technicznych ani architektonicznych, dekoracja fasad jest typowa, a lokalne formy świadczą o nieznajomości traktatów i wzorników architektury eklektycznej, budynek jest typowym domem mieszkalnym reprodukowanym w wydawanych niemal corocznie niemieckich katalogach domów podmiejskich budowanych na obrzeżach miast. W świetle ekspertyzy i opinii, można mówić zatem o śmierci technicznej budynku, a remont wymagałby jego całkowitej rekonstrukcji. Utrata wartości historycznych, artystycznych i naukowych budynku, nawet jeśli wartości te kiedykolwiek posiadał powoduje, że w dniu wpisania do rejestru zachodziły jednocześnie przesłanki wykreślenia budynku z rejestru, a zatem wpisanie do rejestru nie było dopuszczalne w świetle art. 13 ustawy.