Wyrok NSA z dnia 21 kwietnia 2004 r., sygn. GSK 63/04

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie następującym: Przewodniczący sędzia NSA - Józef Waksmundzki (spr.) Sędziowie NSA - Maria Myślińska - Urszula Raczkiewicz Protokolant - Justyna Chindelewicz po rozpoznaniu w dniu 21 kwietnia 2004 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej Dyrektora Izby Celnej w Białej Podlaskiej od wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego Ośrodka Zamiejscowego w Lublinie z dnia 5 lipca 2002 r. sygn. akt I SA/Lu 865/01 w sprawie ze skargi PHU "[...]" - P. H. na 11 decyzji Prezesa Głównego Urzędu Ceł z dnia 8 czerwca 2001 r. Nr [...] w przedmiocie wymiaru cła 1. Zaskarżony wyrok uchyla. 2. Zasądza od PHU "[...]" - P. H. na rzecz Dyrektora Izby Celnej w Białej Podlaskiej kwotę 4600 zł (cztery tysiące sześćset) tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego. U Z A S A D N I E N I E W 1998 r. oraz w styczniu 1999 r. P. H. zgłosił do odprawy celnej na podstawie 11 dokumentów SAD importowaną z Niemiec odzież używaną, klasyfikując ją do kodu PCN Taryfy celnej 6309 00 00 0 ze stawką celną obniżoną Unii Europejskiej. Jako podstawę zastosowania takiej stawki celnej, organ celny uwzględniał deklaracje importera o preferencyjnym pochodzeniu towaru z Unii Europejskiej zawarte na rachunkach załączonych przez niego do zgłoszeń celnych. Pismem z dnia 2 lutego 2000 r. polskie władze celne zwróciły się do niemieckich władz celnych, będących władzami kraju eksportu, z prośbą o przeprowadzenie weryfikacji deklaracji niemieckiego eksportera na rachunkach o pochodzeniu towaru (odzieży) z Unii Europejskiej. W pismach z dnia 27 marca 2000 r. i z dnia 4 kwietnia 2000 r. niemieckie władze celne poinformowały, że towary opisane na fakturach nie mogą być uznane za pochodzące z krajów Unii Europejskiej, w rozumieniu obowiązującej umowy międzynarodowej Układ Europejski, a deklaracje zostały wystawione niesłusznie. Na tej podstawie Dyrektor Urzędu Celnego w Białej Podlaskiej decyzjami z dnia l września 2000 r. o numerach: [...] uznał zgłoszenia celne SAD, o numerach wymienionych w tych decyzjach, za nieprawidłowe i określił kwotę długu celnego z zastosowaniem autonomicznych stawek celnych. Od decyzji tych P. H. odwołał się zarzucając, że polskie organy celne nie zapoznały się z metodami pracy władz niemieckich i nie kwestionowały ogólnikowości ich pisma i wniósł o uchylenie decyzji. Decyzjami z dnia 8 czerwca 2001 r. o numerach [...], Prezes Głównego Urzędu Ceł utrzymał w mocy zaskarżone decyzje organu I instancji. W uzasadnieniu tych decyzji podano, że weryfikacji dokumentów zgodnie z art. 32 pkt 3 Protokołu 4 Unii Europejskiej dokonują władze celne kraju eksportu, a przepisy tego Protokołu nie wymagają uzasadnienia wyniku weryfikacji, ani wyjaśnienia w oparciu o jakie zasady władze celne kraju eksportu przeprowadziły weryfikację, co oznacza, że polskie władze celne nie mają podstaw prawnych do żądania szczegółowych informacji w tych kwestiach. Podniesiono, że wynik weryfikacji przeprowadzonej przez władze celne kraju eksportu jest wiążący dla polskich organów celnych. W tej sytuacji uznano, że towary sprowadzone przez P. H. nie mają preferencyjnego unijnego pochodzenia, nie mogą więc korzystać w obrocie handlowym pomiędzy Polską i Unią Europejską z postanowień Układu Europejskiego o uprzywilejowanym traktowaniu i powinny zostać dopuszczone do obrotu na zasadach ogólnych, co skutkuje podwyższoną stawką celną. Na powyższe decyzje skarżący wniósł skargę do Naczelnego Sądu Administracyjnego, podnosząc, że są one niezgodne z prawem. W odpowiedzi na skargę Prezes Głównego Urzędu Ceł wniósł o jej oddalenie, obszernie uzasadniając swoje stanowisko, w którym podtrzymał twierdzenie, że ocena materialna dowodu pochodzenia towaru może być przeprowadzona wyłącznie w trybie art. 32 Protokołu 4 Układu Europejskiego, a wynik takiej weryfikacji jest wiążący dla władz celnych kraju importu i nie może być przez nie podważany. Wyrokiem z dnia 5 lipca 2002 r., sygn. akt I SA/Lu 865/01, Naczelny Sąd Administracyjny Ośrodek Zamiejscowy w Lublinie uchylił zaskarżone decyzje. W uzasadnieniu swojego rozstrzygnięcia Sąd ustosunkował się przede wszystkim do problemów natury ogólnej związanych z rangą umowy międzynarodowej mającej zastosowanie w tej sprawie. Sąd stwierdził, że z uwagi na to, iż Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednaj strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzony w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r. został ratyfikowany bez uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, nie można mu przypisać rangi mocy prawnej równej ustawie. W ocenie Sądu, Protokół 4 dotyczący Definicji Pojęcia "Produkty pochodzące" i Metod Współpracy Administracyjnej, będący między innymi podstawą prawną zaskarżonych decyzji, ma rangę aktu podustawowego, zatem wobec zaistnienia w sprawie sporu między stroną a organami celnymi zasadnym było stosowanie prawa polskiego, w tym również zasad postępowania wynikających z art. 121, 122, 123, 187 i 191 Ordynacji podatkowej. Z uwagi zaś na lakoniczność informacji niemieckich władz celnych należało zastosować ustalenia zawarte w Protokole 6 Układu Europejskiego. Ponadto, zdaniem Sądu, organy celne nie dokonały ustaleń czy nie istnieją "wyjątkowe okoliczności, które umożliwiłyby skarżącemu skorzystanie z preferencji celnych pomimo negatywnej weryfikacji. Od powyższego wyroku Prokurator Generalny wniósł rewizję nadzwyczajną do Sądu Najwyższego. Postanowieniem z dnia 7 stycznia 2004 r. Sąd Najwyższy na podstawie art. 102 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Przepisy wprowadzające ustawę - Prawo o ustroju sądów administracyjnych i ustawę - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1271 ze zm.) umorzył postępowanie sądowego w sprawie. Dyrektor Izby Celnej w Białej Podlaskiej od wymienionego wyżej wyroku złożył skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Wymienionemu wyrokowi zarzucił rażące naruszenie art. 22 ust. l pkt l w zw. z ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.) i art. 32 ust. 3 i 6 Protokołu 4 Układu Europejskiego ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzonego w Brukseli dnia 16 grudnia 1991 r., ratyfikowanego przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej dnia 20 października 1992 r. (Dz.U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38), zmienionego Porozumieniem między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi podpisanym w Brukseli dnia 24 czerwca 1997 r. (załącznik do Dz.U. z 1997 r. Nr 104, poz. 662) w zw. z art. 241 ust. l, art. 87 ust. l, art. 89 ust. l i art. 91 Konstytucji RP poprzez przyjęcie, że powołany przepis ratyfikowanej umowy międzynarodowej jest aktem podustawowym, nie mającym pierwszeństwa w stosowaniu przed ustawami: Kodeks celny i Ordynacja podatkowa, a nadto naruszenie art. 80 Kodeksu postępowania administracyjnego przez przekroczenie wyrażonej w tym przepisie zasady swobodnej oceny dowodów i na podstawie art. 57 ust. 2 powołanej ustawy o Naczelnym Sądzie Administracyjnym wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i oddalenie skargi. W odpowiedzi na skargę kasacyjną P. H. wniósł o jej oddalenie. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje. Skarga kasacyjna zasługuje na uwzględnienie. Sąd orzekający przyjął, że Układ Europejski ustanawiający stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską, z jednej strony, a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z drugiej strony, sporządzony w Brukseli, z dnia 16.12.1991 r. został ratyfikowany bez uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie i w związku z tym powyższy akt nie ma mocy prawnej równej ustawie. W ocenie tego Sądu oznacza to, że Protokół 4 dotyczący definicji pojęcia "produkty pochodzące" i metod współpracy administracyjnej, ma rangę aktu podstawowego, podobnie jak Protokół 6 o Wzajemnej Pomocy w Sprawach Celnych Układu Europejskiego. Wobec powyższego w sprawie nie mogły mieć zastosowania akty podustawowe, natomiast podstawą jej rozstrzygnięcia powinny być przepisy ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (Dz.U. Nr 23, poz. 117 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz.U. Nr 137, poz. 926 z późn. zm.). Tymczasem uszło uwadze Sądu to, że na ratyfikowanie Układu Europejskiego była zgoda ustawowa - ustawa z dnia 4 lipca 1992 r. o ratyfikacji Układu Europejskiego, ustanawiającego stowarzyszenie między Rzecząpospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, sporządzonego w Brukseli, z dnia 16.12.1991 r. (Dz.U. z 1992 r. Nr 60, poz. 302). Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Błędny jest więc pogląd, zawarty w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, iż postanowienia Układu Europejskiego wraz ze stanowiącymi jego integralną część załącznikami i protokołami, posiadają w systemie prawa rangę odpowiadającą aktom podustawowym. Również charakteru aktu podustawowego nie ma porozumienie w formie wymiany listów między Rzeczypospolitą Polską a Wspólnotami Europejskimi w sprawie zmiany Protokołu nr 4 do Układu Europejskiego dotyczącego definicji pojęcia "produkty pochodzące" i metod współpracy administracyjnej, podpisane w Brukseli dnia 24 czerwca 1997r. (Dz.U. 1997r., Nr 104, poz. 662). Podstawę prawną Porozumienia stanowiły przepisy Układu Europejskiego. Mianowicie, na podstawie art. 104 Układu Europejskiego w związku z art. 32 Protokołu Nr 4, Rada Stowarzyszenia między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi, z jednej strony, a Rzeczypospolitą, z drugiej strony, w dniu 16 lipca 1996r. wydała Decyzję 4/96, zmieniającą Protokół 4 do Układu Europejskiego, dotyczący definicji pojęcia "produkty pochodzące" i metod współpracy administracyjnej (M.P. 1997r., Nr 10, poz. 74). Następnie Rada Ministrów Uchwałą Nr 6 z dnia 13 stycznia 1997r. (M.P. Nr 10, poz. 74, z 1997r.), przyjęła do realizacji powyższą decyzję Rady Stowarzyszenia. Brak więc zgody ustawowej na Porozumienie z dnia 24 czerwca 1997r. w sprawie zmiany Protokołu 4 Układu Europejskiego nie oznacza, że ten akt ma charakter podstawowy. Ratyfikowany, za uprzednią zgodą ustawową, Układ Europejski zawiera bowiem przepisy, na podstawie których umawiające się strony umocowane były do zmiany Protokołu 4, dotyczącego definicji "produkty pochodzące". Brak było więc podstaw do uznania, że Protokoły 4 i 6 Układu Europejskiego nie miały mocy prawnej równej ustawie (akty podustawowe), a w konsekwencji tego do stwierdzenia, że w sprawie należy stosować przepisy polskiego prawa celnego. Zgodnie bowiem z art. 2 § 2 ustawy z dnia 9 stycznia 1997 r. Kodeks celny (Dz.U. Nr 32, poz. 117 z późn. zm.) wprowadzenie towaru na polski obszar celny powoduje z mocy prawa powstanie obowiązków, jeżeli umowy międzynarodowe nie stanowią inaczej. Mając na uwadze powyższe, Naczelny Sąd Administracyjny doszedł do przekonania, że zaskarżony wyrok został wydany z naruszeniem art. 22 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz.U. Nr 74, poz. 368 ze zm.), co z mocy art. 185 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270) powoduje konieczność jego uchylenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Lublinie. Należy również się zgodzić z poglądem zaprezentowanym w uzasadnieniu skargi kasacyjnej, że przesłanki weryfikacji deklaracji na fakturze, określone zostały w art. 32 Protokołu 4 Układu Europejskiego. Weryfikacji dokonują władze celne kraju eksportu na wniosek władz celnych importu, a wynik weryfikacji pochodzenia towarów jest wiążący dla władz kraju importu. W rozpoznawanej sprawie wynik weryfikacji, sporządzony przez uprawnione władze holenderskie, zgodnie z uprawnieniami określonymi w art. 32 pkt 3 Protokołu 4 Układu Europejskiego, był wiążący dla polskich organów celnych. Dlatego też nie jest do przyjęcia pogląd Sądu orzekającego, że informacje holenderskiego organu celnego były niewystarczające dla ustalenia, czy sprowadzona z Holandii odzież jest towarem "pochodzącym" z Unii Europejskiej w rozumieniu Protokołu 4 Układu Europejskiego. Zgodnie z hierarchią źródeł prawa ustanowioną przez Konstytucję RP (art. 91 ust. 2), przepisy Układu Europejskiego mają pierwszeństwo w stosowaniu przed ustawami wymienionymi przez Sąd orzekający, tj. Kodeksem celnym i Ordynacją podatkową. Brak jest zatem podstaw prawnych do weryfikacji dokumentów potwierdzających lub nie potwierdzających preferencyjne pochodzenie towarów, prowadzonych w trybie Protokołu 4 Układu Europejskiego. Odnosząc się do drugiego zarzutu podnoszonego w skardze kasacyjnej, dotyczącego naruszenia art. 191 Ordynacji podatkowej, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że powyższy zarzut jest bezzasadny, gdyż wymieniony przepis odnosi się do postępowania administracyjnego, a nie sądowego. Z tych wszystkich względów Naczelny Sąd Administracyjny zaskarżony wyrok uchylił. Orzeczenie o kosztach zostało wydane na podstawie art. 203 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. Nr 153, poz. 1270).