Ubezpieczenie społeczne adwokatów

Ubezpieczenie społeczne adwokatów

Jedną z zasad obowiązujących w polskim systemie ubezpieczeń społecznych jest zasada, zgodnie z którą obowiązek ubezpieczenia społecznego rozpatrywany jest w oparciu o podstawę prawną świadczenia pracy. Zależnie od podstawy prawnej, na podstawie której praca jest wykonywana, następuje określenie obowiązku ubezpieczenia społecznego.

Do czasu reformy systemu ubezpieczeń społecznych osoby świadczące pracę na podstawie zawartej umowy o pracę podlegały zasadom ubezpieczenia społecznego przewidzianym w ustawie z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (DzU z 1989 r. nr 25, poz. 137 ze zm.). Natomiast osoby wykonujące pracę na podstawie posiadanego wpisu do ewidencji działalności gospodarczej podlegały zasadom przewidzianym w ustawie z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (DzU z 1989 r. nr 46, poz. 250).

Wyjątkiem od powyższej zasady była grupa zawodowa adwokatów. Adwokaci bowiem w zakresie ubezpieczenia społecznego w każdym przypadku traktowani byli jak pracownicy, także wówczas gdy na prowadzenie indywidualnej kancelarii adwokackiej adwokat, jako podmiot gospodarczy, uzyskał wpis do ewidencji działalności gospodarczej. Zapis art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze (DzU nr 16, poz. 124 ze zm.) stwierdzał, że adwokaci – członkowie zespołów adwokackich i ich rodziny mają na równi z pracownikami prawo do świadczeń z ubezpieczenia społecznego na wypadek choroby, macierzyństwa i ubezpieczenia rodzinnego oraz z tytułu powszechnego zaopatrzenia emerytalnego pracowników i ich rodzin, przy czym przy ustalaniu prawa do świadczeń i ich wysokości pracę w zespołach traktuje się jako zatrudnienie, a otrzymywane wynagrodzenie jako wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia. Powyższa regulacja powołanej ustawy – na mocy art. 37 tej ustawy – miała zastosowanie również do adwokatów wykonujących zawód indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem. W konsekwencji adwokaci w zakresie ubezpieczenia społecznego traktowani byli jak pracownicy, szczególnie że w myśl art. 4 ust. 3 ustawy Prawo o adwokaturze, tytułem prawnym wykonywania przez adwokata zawodu indywidualnie lub wspólnie z innym adwokatem jest wyrażona na wniosek okręgowej rady adwokackiej zgoda Ministra Sprawiedliwości, nie zaś uzyskany wpis do ewidencji działalności gospodarczej. A zatem wykonywanie zawodu adwokata indywidualnie oraz w zespołach adwokackich traktowane było w zakresie ubezpieczenia społecznego na zasadach zatrudnienia, a uzyskiwany z tego tytułu dochód – jak wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia. Oznacza to, że zasady ubezpieczenia adwokatów regulowały zapisy ustawy z dnia 25 listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych. Taki stan prawny wywoływał kontrowersje, szczególnie w środowisku samych zainteresowanych. Zasady ubezpieczenia obowiązujące pracowników nie przystawały do sytuacji zawodowej osób wykonujących zawód adwokata w formach indywidualnych zbliżonych raczej do sytuacji osób prowadzących działalność na własny rachunek. Wydawał się słuszny pogląd, iż adwokatów wykonujących zawód w indywidualnych kancelariach i spółkach należy objąć systemem ubezpieczenia społecznego przewidzianym dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Pogląd ten miał swoje odzwierciedlenie również w niektórych orzeczeniach Sądu Najwyższego, w których to orzeczeniach sąd uzależniał zakres zastosowania przepisów właściwych dla ubezpieczenia pracowniczego do adwokatów od tego, czy wykonują oni zawód w zespołach adwokackich czy w formach indywidualnych. W efekcie w zakresie niektórych świadczeń Sąd Najwyższy wyłączał obowiązywanie przepisów pracowniczego systemu ubezpieczeń społecznych w odniesieniu do adwokatów wykonujących zawód w formach indywidualnych.