Jak kompensować nadgodziny czasem pracy, zamiast wypłacać wynagrodzenie za ten czas?

Piotr Ciborski

Pracodawca może zrekompensować pracownikowi pracę w godzinach nadliczbowych albo dodatkowym wynagrodzeniem (art. 151¹ § 1 i 2 KP), albo czasem wolnym (art. 151² KP) na pisemny wniosek pracownika. Generalnie pracownicy preferują dodatkowe wynagrodzenie, a pracodawcy wolą oddawać czas wolny. Nie jest to jednak reguła bezwzględna, ponieważ w ostatnich latach, w dobie dynamicznie zmniejszającego się bezrobocia, pracodawcy nie zawsze mogli udzielać pracownikom czasu wolnego za pracę w godzinach nadliczbowych z uwagi na braki w zatrudnieniu. Od 2009 r. sytuacja zmienia się i to pracodawcom zależy, aby pracownicy wybierali czas wolny albo sami ich na wolne kierują, w zamian za pracę w godzinach nadliczbowych.

PODSTAWA PRAWNA

● Ustawa z 26.6.1974 r. Kodeks pracy, zwany dalej KP

● Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 28.5.1996 r. w sprawie zakresu prowadzenia przez pracodawców dokumentacji w sprawach związanych ze stosunkiem pracy oraz sposobu prowadzenia akt osobowych pracownika (Dz.U. Nr 62, poz. 286 ze zm.), zwane dalej rozporządzeniem w sprawie dokumentacji

SŁOWNIK POJĘĆ

Praca w godzinach nadliczbowych to praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy (np. ponad 8 godz., 7 godz. 35 min. - pracownicy w ZOZ), a także ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy (np. ponad 12 godz. - pracownik ochrony). Polskie prawo wyróżnia nadgodziny dobowe i średniotygodniowe, których szczególną postacią jest praca w dni wolne od pracy wynikające z rozkładu czasu pracy w średnio 5-dniowym tygodniu pracy, niedziele lub święta niezrekompensowane innym dniem wolnym od pracy (art. 151 § 1 KP).

Doba pracownicza to 24 kolejne godziny, rozpoczynające się od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy (art. 128 § 3 pkt 1 KP). Skoro pracą w godzinach nadliczbowych jest praca ponad normę czasu pracy lub ponad przedłużony wymiar dobowy, to pracą w godzinach nadliczbowych będzie kolejne rozpoczęcie pracy w ciągu 24 godz., jeżeli spowodowałoby to przekroczenie normy dobowej lub przedłużonego wymiaru dobowego. Najczęściej oznacza to po prostu zakaz rozpoczynania po raz kolejny pracy w ciągu danej doby.