UMOWY CYWILNOPRAWNE A STOSUNEK PRACY

Renata Szelhaus

sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie

w umowa o współpracę

w umowa agencyjna

Pozorność umowy o pracę ma miejsce nie tylko wówczas, gdy mimo jej zawarcia praca w ogóle nie jest świadczona, ale również wtedy, gdy jest faktycznie świadczona, lecz na innej podstawie niż umowa o pracę.

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 Kodeksu pracy). Na tle tego uregulowania Sąd Najwyższy w wyroku z 23 października 2006 r. wyjaśnił, że "konstytutywne cechy stosunku pracy odróżniające go od innych stosunków prawnych to: dobrowolność, osobiste świadczenie pracy w sposób ciągły, podporządkowanie, wykonywanie pracy na rzecz pracodawcy ponoszącego ryzyko związane z zatrudnieniem i odpłatny charakter zatrudnienia" (I PK 110/06, M.P.Pr. 2007/1/43). Zdefiniowanie istotnych cech stosunku pracy ma niezwykle istotne znaczenie, gdy się zważy na regulację paragrafu 1¹ i 1² ww. przepisu: "zatrudnienie w warunkach określonych w § 1 jest zatrudnieniem na podstawie stosunku pracy, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy" (§ 1¹) oraz "nie jest dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, określonych w § 1" (§ 1²).

Na tle powyższych uregulowań toczą się bowiem liczne procesy sądowe, w których strony żądają ustalenia istnienia stosunku pracy pomimo zawartych cywilnoprawnych umów nazwanych lub ustalenia nieistnienia stosunku pracy wobec zawarcia go dla pozoru. W warunkach rozwijającej się gospodarki rynkowej poszukuje się nowych, elastycznych form zarządzania i zatrudniania. Coraz częściej spotyka się więc w praktyce umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem zwane też kontraktami menedżerskimi. Kontraktów dotyczy m.in. wyrok Sądu Najwyższego z 4 kwietnia 2002 r., w którym przyjęto, że "zawarcie umowy o zarządzanie przedsiębiorstwem (kontraktu menedżerskiego) powoduje przeniesienie przez właścicieli tego przedsiębiorstwa na osobę zarządzającą (menedżera) uprawnień do samodzielnego podejmowania czynności faktycznych i prawnych dotyczących zarządzania przedsiębiorstwem, co oznacza samodzielność w zakresie kierowania nim, swobodę w wyborze sposobu (stylu) zarządzania, możliwość wykorzystania dotychczasowych kontaktów handlowych, doświadczenia zawodowego, umiejętności organizacyjnych, reputacji, własnego wizerunku. Tych cech nie wykazuje stosunek pracy, w którym podmiot zatrudniający jest uprawniony do wydawania pracownikowi wiążących poleceń" (I PKN 776/00, OSNP 2004/6/94).