Negocjacje w prawie pracy. Inne porozumienia zbiorowe

W wyroku z 26 maja 2000 r. (I PKN 674/99, OSNP 2001/22/664) Sąd Najwyższy przyjął, że postanowienia zbiorowego porozumienia prawa pracy nie opartego na ustawie stanowią dla zatrudnionych pracowników źródło zobowiązań pracodawcy, które jako postanowienia korzystniejsze niż przepisy prawa pracy zostają objęte treścią indywidualnych stosunków pracy.

Zawieranie porozumień socjalnych, nazywanych też paktami lub pakietami socjalnymi albo porozumieniami okołoprywatyzacyjnymi, towarzyszy najczęściej umowom prywatyzacyjnym. Niestety poważnym szeroko dyskutowanym w doktrynie prawa pracy problemem jest ustalenie charakteru takiego porozumienia, w szczególności wiele kontrowersji wywołuje uznanie wszystkich porozumień socjalnych za źródło prawa pracy.

Uznanie pakietu socjalnego za źródło prawa pracy oznacza, że wynikające z pakietu prawa mogą być przez objętych nim pracowników dochodzone przed sądem pracy, bezpośrednio na podstawie art. 9 k.p., a ponadto pakiet taki będzie zgodnie z art. 9 § 3 k.p. nadrzędnym źródłem prawa, mającym pierwszeństwo przed regulaminami, określającymi prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Natomiast uznanie, że pakiet socjalny nie jest źródłem prawa pracy, a jedynie źródłem zobowiązań, skutkuje koniecznością dochodzenia wynikających z niego uprawnień zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego.

Pakiet gwarancji pracowniczych jest porozumieniem zbiorowym związanym z:

• procesem przekształceń własnościowych (prywatyzacja i komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych),

• ograniczaniem zwolnień grupowych,

• przekształceń organizacyjno-prawnych zakładów pracy.

Pakiety socjalne regulują szeroko rozumiane prawa i obowiązki stron stosunku pracy, a w szczególności zbiorowe interesy pracowników.

Stronami tego porozumienia mogą być:

• związki zawodowe,

• pracodawca obecny lub przyszły,

• inwestor,

• organy państwowe.