Klauzule generalne w stosunkach pracy

Klauzule generalne - zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa kojarzą się głównie z prawem poprzedniego ustroju, jednostkami gospodarki uspołecznionej, nacjonalizacją itp. Można jednak zaryzykować stwierdzenie, że w świetle dość sztywnych przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz wyprzedzających je w rosnącym tempie przemian gospodarczych są one potrzebne i coraz częściej stosowane. Oczywiście nie można ich nadużywać - trzeba odwoływać się do nich tylko w wyjątkowych przypadkach, gdy uzasadniają to okoliczności konkretnej sprawy. Warto jednak pamiętać, że z ich dobrodziejstwa może skorzystać zarówno pracownik, jak i pracodawca. Warto zaś wiedzieć, że mogą oni się na nie powołać w obronie, ale także czasem w ataku - dla wzmocnienia uzasadnienia powództwa.

Przepisy prawa pracy z reguły przewidują konkretne przesłanki, w których mogą być zastosowane klauzule generalne. Dotyczy to zarówno uprawnień, jak i obowiązków określonego w przepisie podmiotu. Mogą się jednak zdarzyć sytuacje, gdy wykonanie tego obowiązku jest, ogólnie rzecz ujmując, niesprawiedliwe. Dotyczy to konkretnych, indywidualnych okoliczności, w których wydaje się np., że mimo iż skorzystanie z danego przepisu jest zgodne z prawem, zastosowanie tego przepisu w odczuciu społecznym mogłoby być uznane właśnie za niesprawiedliwe. Klauzule generalne, tj. zasady współżycia społecznego i społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa, wychodzą naprzeciw możliwości orzeczenia zgodnie z tym odczuciem społecznym. Nie należy oczywiście mylić stosowania klauzul generalnych z działaniem pod presją opinii publicznej. Dlatego przepis art. 8 k.p. stanowi, iż nie można czynić ze swojego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.