Umowy cywilnoprawne w praktyce

Decydując się na taki krok, przedsiębiorcy muszą pamiętać, że wykonywanie pracy określonego rodzaju osobiście na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym jest charakterystyczne dla stosunku pracy. Oznacza to, że bez względu na nazwę nadaną umowie, przy spełnieniu powyższych przesłanek dany stosunek prawny łączący strony zostanie potraktowany jako umowa o pracę. Sądy uwzględniają powództwo o ustalenie stosunku pracy, jeśli stwierdzą, że strony, które zawarły umowę cywilnoprawną, faktycznie pozostawały lub pozostają w stosunku pracy.

Samo ustalenie, że umowa cywilnoprawna spełnia warunki właściwe dla umowy o pracę, jest najczęściej tylko początkiem do innych roszczeń, z którymi może wystąpić pracownik. Będzie on bowiem miał prawo do urlopu wypoczynkowego za okres, gdy pracował na podstawie umowy cywilnoprawnej, do ewentualnych roszczeń za pracę w godzinach nadliczbowych i porze nocnej czy do wyrównania wynagrodzenia, jeżeli zarabiał poniżej minimalnego wynagrodzenia.

Mimo tych zagrożeń umowy cywilnoprawne są interesującą alternatywą, dzięki której przedsiębiorcy mogą w trudnych czasach kryzysu zmniejszyć koszty prowadzenia działalności gospodarczej i utrzymać zatrudnienie w firmie na dotychczasowym poziomie.

Kiedy korzystne jest zawarcie umowy cywilnoprawnej

Decyzje z zakresu polityki zatrudniania dotyczą nie tylko osób świadczących pracę na podstawie umów o pracę. W niektórych sytuacjach korzystniejsze będzie zawarcie umowy cywilnoprawnej, np. zlecenia, umowy o dzieło, agencyjnej czy kontraktu menedżerskiego.

Świadczenie pracy nie musi mieć charakteru pracowniczego, a zatem dopuszcza się jej wykonywanie na podstawie umowy cywilnej. Zwrócił na to uwagę również Sąd Najwyższy w wyroku z 9 grudnia 1999 r. (I PKN 432/99, OSNP 2001/9/310). W tym zakresie liczy się wola stron, którą należy rozważyć w pierwszej kolejności. Cechy stosunku pracy zostały wskazane w art. 22 k.p. i został on scharakteryzowany jako zobowiązanie pracownika do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę w zamian za obowiązek pracodawcy zatrudniania za wynagrodzeniem. Oznacza to, że bez względu na nadaną przez strony umowie nazwę, przy spełnieniu tych przesłanek dany stosunek łączący strony zostanie potraktowany jako umowa o pracę. Ponadto nie jest również dopuszczalne zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy wykonywaniu pracy w tych warunkach. Przepis ten ma zapobiegać zawieraniu umów cywilnoprawnych. Jeżeli zawarta umowa wykazywałaby wspólne cechy dla umowy o pracę i umowy cywilnoprawnej o świadczenie usług z jednakowym ich nasileniem, o jej typie (rodzaju) będzie decydować ostatecznie zgodny zamiar stron i cel umowy, który może być wyrażony także w przyjętej przez strony nazwie umowy (wyrok Sądu Najwyższego z 18 czerwca 1998 r., I PKN 191/98, OSNP 1999/14/449).