Jak postępować, gdy kontrahent nie wykonuje umowy?

Spór pomiędzy stronami umowy związany z jej wykonaniem, którego nie udaje się rozwiązać poprzez negocjacje, można rozstrzygnąć w drodze mediacji, arbitrażu lub postępowania sądowego. Strony, zawierając umowę, powinny liczyć się z możliwością powstania takiego konfliktu i odpowiednio uregulować sposób jego rozstrzygnięcia.

Mediacja jest możliwa zawsze, jeżeli wyrażą na nią zgodę strony, nawet gdy taki sposób rozstrzygnięcia sporu nie był przewidziany w umowie. Umowa może jednak zobowiązywać strony do przeprowadzenia mediacji przed skierowaniem sprawy na drogę postępowania sądowego lub arbitrażowego. Mediacje mogą być prowadzone zarówno przed rozpoczęciem postępowania sądowego lub arbitrażowego, jak i równolegle z takim postępowaniem.

Możliwość rozstrzygnięcia sprawy w drodze arbitrażu zależy od istnienia tzw. zapisu na sąd polubowny, czyli pisemnej umowy stron co do poddania określonego sporu lub sporów, mogących wyniknąć z danego stosunku prawnego, rozstrzygnięciu sądu polubownego (art. 698 k.p.c.). Zapisu na sąd polubowny zazwyczaj dokonuje się, umieszczając odpowiednią klauzulę arbitrażową w umowie. Możliwe jest również dokonanie zapisu na sąd polubowny już po powstaniu sporu w drodze pisemnego porozumienia stron.

Klauzula arbitrażowa ustalająca właściwość stałego sądu polubownego dla rozstrzygania sporów wynikłych z danej umowy może mieć następującą treść, np. „Strony poddają wszelkie spory, które mogą wyniknąć w związku z zawarciem i wykonaniem niniejszej umowy rozstrzygnięciu sądu polubownego X (nazwa sądu polubownego) w Y (siedziba sądu polubownego)”. Jeżeli strony wiąże umowa o zapis na sąd polubowny, żadna z nich nie może żądać rozstrzygnięcia sporu przez sąd powszechny (art. 697 § 2 k.p.c.).

Sąd powszechny może rozstrzygnąć spór, jeżeli strony nie dokonały zapisu na sąd polubowny, a niekiedy również w razie istnienia takiego zapisu.

Mediacja jest sposobem rozstrzygania sporów mało jeszcze znanym w polskiej praktyce gospodarczej, jednak z uwagi na swoje zalety godnym szerszego rozpropagowania.