Ustalenie kosztów wytworzenia produktu

Zgodnie z art. 28 ust. 2 pkt 2 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości w brzmieniu przed 1 stycznia 2002 r. wycena wyrobów gotowych, produkcji w toku i półproduktów obejmowała koszty bezpośrednie oraz przypadającą na okres ich wytworzenia uzasadnioną część kosztów pośrednich produkcji. Do kosztów wytworzenia nie zaliczało się kosztów ogólnych zarządu, to jest kosztów działania jednostki jako całości oraz zarządzania nią, kosztów sprzedaży produktów, towarów i innych rzeczowych składników majątku, jak też pozostałych kosztów operacyjnych i kosztów operacji finansowych. Brak sprecyzowania pojęcia uzasadnionej części kosztów pośrednich produkcji powodował, że w praktyce koszty wydziałowe obciążały w pełnej wysokości wartość zapasów. Oczywiście konsekwencją takiego podejścia przy występowaniu niepełnego wykorzystania mocy produkcyjnych było zawyżenie wartości zapasów w jednym roku, a nadmierne obciążenie kosztami działalności w okresie następnym.

Obecnie obowiązujący art. 28 ust. 3 ustawy definiuje bardziej szczegółowo to zagadnienie. Koszt wytworzenia produktu obejmuje koszty pozostające w bezpośrednim związku z danym produktem oraz uzasadnioną część kosztów pośrednio związanych z wytworzeniem tego produktu. Koszty bezpośrednie obejmują wartość użytych materiałów bezpośrednich, koszty pozyskania i przetworzenia związane bezpośrednio z produkcją i inne koszty poniesione w związku z doprowadzeniem produktu do postaci i miejsca, w jakich znajduje się w dniu wyceny. Do uzasadnionej, odpowiedniej do okresu wytwarzania produktu, części kosztów pośrednich zalicza się zmienne pośrednie koszty produkcji oraz tę część stałych, pośrednich kosztów produkcji, która odpowiada poziomowi tych kosztów przy normalnym wykorzystaniu zdolności produkcyjnych. Za normalny poziom wykorzystania zdolności produkcyjnych uznaje się przeciętną, zgodną z oczekiwaniami w typowych warunkach, wielkość produkcji za daną liczbę okresów lub sezonów, przy uwzględnieniu planowanych remontów. Jeżeli nie jest możliwe ustalenie kosztu wytworzenia produktu, jego wyceny dokonuje się według ceny sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia. Do kosztów wytworzenia produktu nie zalicza się kosztów: