Wartości nie będące przychodem

Stosownie do ogólnej zasady wyrażonej w art. 12 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (j.t. Dz.U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 ze zm.) przychodem podatnika są zawsze trwałe, bezzwrotne i definitywne przysporzenia majątkowe w postaci środków pieniężnych, dóbr materialnych oraz świadczeń w naturze, niezależnie od tytułu prawnego ich uzyskania przez podatnika. Za przychody związane z prowadzoną działalnością gospodarczą uważa się także przychody należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane. Zwróćmy tu uwagę na wyrok NSA z 16 marca 1998 r. (sygn. akt I SA/Ka 1414/96), w którym czytamy: „Gdy zamawiający, realizując uprawnienia z tytułu rękojmi, odstąpił od umowy, nie dochodzi do powstania wierzytelności (po stronie przyjmującego zamówienie) i długu (po stronie zamawiającego), a tym samym nie powstaje przychód należny”.

Artykuł 12 ust. 4 ustawy podatkowej przewiduje szereg wyłączeń z przychodów. Omówmy pokrótce każde z nich.

Mimo że - zgodnie z ogólną zasadą - przychodami wpływającymi na wysokość opodatkowania są otrzymane pieniądze i wartości pieniężne, nie uważa się za przychody podatkowe pobranych zaliczek i zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną zrealizowane w następnych okresach sprawozdawczych. Sposób rozliczenia za dostarczony towar powinien być wyraźnie ustalony w umowie. Datą uzyskania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej jest data wydania lub postawienia do dyspozycji towaru (przedmiotu transakcji). W przypadku świadczenia usług datą uzyskania przychodu jest data wykonania całej usługi; do czasu zakończenia usługi wszystkie wniesione wpłaty stanowią zaliczki, które nie są przychodem. Warto w tym miejscu przytoczyć wyrok NSA z 7 października 1998 r. (sygn. akt I SA/Lu 868/97), który zwraca uwagę na moment wykonania usługi jako przesłankę wykazania przychodu. W wyroku tym czytamy: „Kwota, wynikająca z wystawionej w 1995 r. faktury, w całości stanowi - jako kwota należna - przychód roku 1995, nawet gdyby inwestor nie uiścił żadnej części tej kwoty. Wprawdzie stosownie do art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy (z 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych) do przychodów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się między innymi pobranych wpłat lub zarachowanych należności na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych, jednak w stanie faktycznym niniejszej sprawy przepis ten nie ma zastosowania, skoro organy podatkowe ustaliły, iż faktura obejmowała należność za wykonane już i odebrane prace”. Mimo że wyrok zapadł na kanwie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, to z uwagi na ich analogię do regulacji w podatku dochodowym od osób prawnych nie traci nic z aktualności.