Żeby głosować, trzeba mieć wiedzę

Ustawodawca przewiduje różne tryby, w których radni mogą uzyskać informacje na temat działalności organu wykonawczego oraz jednostki samorządu terytorialnego. Trudno jednak uznać te przepisy za w pełni skuteczne

Mijająca kadencja organów samorządu terytorialnego była pierwszą, w której radnym przysługiwały dodatkowe uprawnienia kontrolne na podstawie ustrojowych ustaw samorządowych. Zostały one wprowadzone ustawą z 11 stycznia 2018 r. o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 130).

Tryby szczególne

Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 609), analogicznie jak dwie pozostałe samorządowe ustawy ustrojowe (o samorządzie powiatowym i wojewódzkim), przewiduje, że w wykonywaniu mandatu radnego radny ma prawo, jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały, oraz wglądu w działalność urzędu gminy, a także spółek z udziałem gminy, spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych, gminnych osób prawnych, oraz zakładów, przedsiębiorstw i innych gminnych jednostek organizacyjnych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej (art. 24 ust. 2). Przepis ten wzorowany był na art. 19 ust. 1 ustawy z 9 maja 1996 r. o wykonywaniu mandatu posła i senatora (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1339; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1234).