Postępowania regresowe w jednostce samorządu terytorialnego, czyli kiedy i jak dochodzić zwrotu należności

W razie konieczności wypłacenia odszkodowania, np. za mobbing pracownika, gmina może, a nawet powinna, domagać się zwrotu poniesionych kosztów od osoby, która była sprawcą. To jedna z wielu sytuacji, w których przysługuje jej tzw. roszczenie regresowe, czyli prawo do żądania zwrotu świadczeń spełnionych za inną osobę. Zakres spraw objętych regresem jest bardzo szeroki i może dotyczyć każdego z aspektów działalności jednostki samorządu terytorialnego w sferze prawa prywatnego. [tabela] Poniżej podajemy przykłady sytuacji, w których gmina powinna wszcząć postępowanie regresowe. Przypominamy też, że włodarz, który takich działań zaniecha, naraża się na odpowiedzialność z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych. ©℗

W rozumieniu prawa cywilnego regres to roszczenie wyrównawcze, które wiąże się z sytuacją, kiedy dłużnik, po zaspokojeniu wierzyciela, ma prawo do odzyskania części należności od osoby odpowiedzialnej za czyn, który tę należność spowodował. Mówimy wówczas o odpowiedzialności solidarnej. Zgodnie z art. 376 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), gdy jeden z dłużników solidarnych spełnił świadczenie, treść istniejącego między współdłużnikami stosunku prawnego rozstrzyga o tym, czy i w jakich częściach może on żądać zwrotu środków od pozostałych. Jeżeli z treści tego stosunku nie wynika nic innego, to dłużnik, który świadczenie spełnił, może żądać zwrotu w częściach równych. Oznacza to, że gdy jeden lub kilku dłużników solidarnych spełniło świadczenie wobec wierzyciela, to pozostali zwolnieni są ze zobowiązania, ale powinno dojść do wzajemnych rozliczeń między nimi. Dłużnik, który spełnił świadczenie, może więc żądać jego części, jaka przypada na pozostałych współdłużników. Służy mu w stosunku do nich roszczenie regresowe. [przykład 1]

Przykład 1

Powierzenie obowiązków nie usprawiedliwia

Gmina zawarła ze spółką z ograniczoną odpowiedzialnością umowę, z której wynikał obowiązek zimowego utrzymania ulic, placów i chodników oraz alejek w parkach będących w jej zarządzie. Magistrat kontrolował pracę spółki, lecz któregoś dnia rano na nieposypanym przejściu dla pieszych mieszkanka poślizgnęła się i złamała nogę. Wypadek skutkował 15-proc. trwałym uszczerbkiem na jej zdrowiu. Kobieta wystąpiła o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę (art. 444 k.c.) i odszkodowanie (art. 417 par. 2 k.c.). Sąd zasądził od gminy odszkodowanie i zadośćuczynienie. W uzasadnieniu wskazał, że powierzenie zadania przez organ państwowy lub samorządowy innemu podmiotowi, niezależnie od sposobu powierzenia, nie zwalnia władzy publicznej od odpowiedzialności na podstawie art. 417 par. 2 k.c. Ale w tej sytuacji gminie przysługuje roszczenie regresowe w stosunku do spółki.