praktyka

Na jakich zasadach i kiedy pracodawca 
zapłaci składki od zleceń swojego pracownika

Ma taki obowiązek, m.in. gdy zatrudniony wykonuje na jego rzecz umowę cywilnoprawną zawartą 
nawet z innym płatnikiem. Zarówno ZUS, jak i sądy rozumieją pojęcie korzyści bardzo szeroko

Jednym z przepisów ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa systemowa), którego wykładnia stosowana przez ZUS budzi największe kontrowersje, jest ten zawarty w art. 8 ust. 2a. Zgodnie z nim za pracownika w rozumieniu tej ustawy uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarła z pracodawcą, z którym pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Artykuł 8 ust. 2a nakazuje pracodawcy doliczenie do podstawy składek odprowadzanych ze stosunku pracy także wynagrodzenia z umowy cywilnoprawnej, zarówno gdy umowa taka została zawarta bezpośrednio przez tego pracodawcę, jak i przez podmiot trzeci, jeśli praca jest wykonywana na rzecz pracodawcy. Zazwyczaj w tym drugim przypadku to dopiero ZUS – w trakcie kontroli u płatników – stwierdza, że art. 8 ust. 2a ma zastosowanie. Został on wprowadzony do ustawy systemowej niedługo po wejściu w życie całej ustawy systemowej (1 stycznia 1999 r.), aby przeciwdziałać obchodzeniu przepisów m.in. o oskładkowaniu. Określenie celu tego przepisu jest niezwykle ważne, bo przez ten pryzmat powinien być on interpretowany. Warto tu zwrócić uwagę np. na wyrok Sądu Najwyższego z 10 marca 2025 r., sygn. akt II UK 123/14. Sąd wyjaśnił w nim, że ratio legis wprowadzenia art. 8 ust. 2a było ograniczenie pracodawców w zatrudnianiu własnych pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych do realizacji tych samych zadań, które wykonują oni w ramach łączącego strony stosunku pracy, aby ominąć w ten sposób ograniczenia wynikające z ochronnych przepisów prawa pracy (m.in. w zakresie czasu pracy) oraz obciążenia z tytułu składek. Chodziło również o ochronę pracowników przed skutkami tzw. outsourcingu, do którego dochodziło w trakcie świadczenia pracy, a który polegał na przekazywaniu pracowników przez macierzystego pracodawcę innym podmiotom (podwykonawcom), aby skorzystać ze zwolnienia ze składek. Umowa o dzieło jest bowiem nieoskładkowana (obecnie wymaga jedynie zgłoszenia do ZUS), a umowa zlecenia (także umowa, do której stosuje się przepisy o zleceniu) jest zwolniona ze składek na ubezpieczenia społeczne w zbiegu ze stosunkiem pracy, z którego podstawa wymiaru składek jest nie niższa niż minimalne wynagrodzenie.