Wyrok NSA z dnia 10 maja 2024 r., sygn. I OSK 1217/23

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Aleksandra Łaskarzewska Sędziowie: sędzia NSA Maciej Dybowski sędzia del. WSA Maria Grzymisławska-Cybulska (spr.) po rozpoznaniu w dniu 10 maja 2024 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej C. S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 19 stycznia 2023 r. sygn. akt II SA/Gl 1408/22 w sprawie ze skargi C. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 22 lipca 2022 r. nr SKO.PS/41.5/495/2022/7769 w przedmiocie odmowy zwolnienia z ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej 1. uchyla zaskarżony wyrok, zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta Miasta [...] z dnia 20 kwietnia 2022 r. nr 004943/04/22; 2. zasądza od Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach na rzecz C. S. kwotę 480 zł (czterysta osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z dnia 19 stycznia 2023 r. sygn. akt II SA/Gl 1408/22 oddalił skargę C. S. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach z dnia 22 lipca 2022 r. nr SKO.PS/41.5/495/2022/7769 w przedmiocie odmowy zwolnienia z ponoszenia odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej.

W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano, że podstawę materialnoprawną wydanych w sprawie decyzji stanowiły przepisy ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 poz. 2268 ze zm. - dalej "u.p.s."). Zgodnie z art. 60 ust. 1 u.p.s., pobyt w domu pomocy społecznej jest odpłatny. Zobowiązanymi zaś do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności: mieszkaniec domu pomocy społecznej, następnie małżonek, zstępni przed wstępnymi oraz gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej (art. 61 ust. 1 pkt 1 u.p.s.). Podstawę prawną rozstrzygnięcia w przedmiocie zwolnienia z odpłatności za pobyt w domu pomocy społecznej stanowi art. 64 pkt 2 u.p.s. Stosownie do tego przepisu osoby wnoszące opłatę za pobyt w domu pomocy społecznej można zwolnić, na ich wniosek, częściowo lub całkowicie z tej opłaty, w szczególności jeżeli występują uzasadnione okoliczności, zwłaszcza długotrwała choroba, bezrobocie, niepełnosprawność, śmierć członka rodziny, straty materialne powstałe w wyniku klęski żywiołowej lub innych zdarzeń losowych. W orzecznictwie sądów administracyjnych wyrażony został pogląd, iż przepis art. 64 pkt 2 u.p.s. odnosi się przede wszystkim do sytuacji materialnej osoby zobowiązanej Sąd w składzie orzekającym w pełni to zapatrywanie podziela. W uzasadnieniu zaskarżonego wyroku wskazano, że "uzasadnione okoliczności", o których mowa w art. 64 ust. 2 u.p.s., nie zostały sprecyzowane przez ustawodawcę. Jednak wymienione w nim przykłady zdarzeń uzasadniające zwolnienie z opłat wskazują, że w zamiarem ustawodawcy było objęcie jego zakresem zastosowania okoliczności związanych ze stanem zdrowia zobowiązanego lub członków jego rodziny jak również sytuacji nagłego pogorszenia się sytuacji materialnej będącej wynikiem zdarzeń niezależnych od woli zobowiązanego. Wskazano, że skarżący prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną. Dochodem rodziny jest zarobek jego żony i jego renta. Dochód w lutym 2022 r. wyniósł łącznie [...] Euro, co stanowi po (przeliczeniu według kursu NBP) kwotę [...] zł. Zatem dochód na osobę w rodzinie strony wynosi [...], zł tj. jest wyższy niż 300 % kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Dochód rodziny został ustalony na podstawie dostarczonych przez skarżącego dowodów (przetłumaczonych na język polski). Po przeanalizowaniu sytuacji dochodowej i uwzględnieniu wskazanych przez skarżącego wydatków i wszelkich wydatków związanych z leczeniem organ I instancji stwierdził niezgodność w lutym 2022 r., gdyż wysokość wykazanych przez skarżącego wydatków przekracza kwotę uzyskanego dochodu. Ponadto, po analizie przedstawionych przez skarżącego paragonów, organ I instancji stwierdził niezgodność wysokości kosztów zbiegów fizjoterapeutycznych żony skarżącego i kosztów rehabilitacji skarżącego, a także miesięcznych kosztów zakupu leków z deklarowanymi przez skarżącego w oświadczeniach. Odejmując dochód na osobę w rodzinie od kryterium dochodowego w rodzinie organ I instancji ustalił, że pozostaje kwota [...] zł. Środki te niewątpliwie kształtują sytuację ekonomiczną skarżącego i mają znaczenie z punktu widzenia możliwości pokrywania części kosztów związanych z pobytem ojca w DPS. Odnosząc się natomiast do zarzutów skarżącego dotyczących nie wzięcia pod uwagę przez organy zwiększonych kosztów leczenia i rehabilitacji zarówno skarżącego, jaki i jego żony Sąd pierwszej instancji stanął na stanowisku, że zarzut ten jest niezasadny. Z zestawienia wydatków (karta 82) wynika bowiem, że jedynie niewielka część wydatków dotyczy dopłaty do zabiegów fizjoterapeutycznych, rehabilitacyjnych ([...] Euro miesięcznie), a także lekarstw. Rodzina skarżącego jest jednocześnie obciążona kredytami na dom ([...] Euro miesięcznie) i samochód ([...] Euro miesięcznie), co stanowi ponad 1/3 ponoszonych przez rodzinę wydatków. Zdaniem Sądu pierwszej instancji, organy prawidłowo oceniły również stan zdrowotny i sytuację rodzinną skarżącego dla potrzeb rozważenia możliwości zwolnienia go z odpłatności za pobyt ojca w DPS. Wskazano, że skarżący pobiera rentę, ale ani jego stan zdrowia, ani stan zdrowia żony, która, co wynika z oświadczenia skarżącego, czasem podejmuje dodatkowe zatrudnienie, nie oddziałuje, zdaniem Sądu pierwszej instancji, w takim stopniu na stan majątkowy skarżącego, aby uzasadniał odstąpienie od obowiązku ponoszenia opłat za pobyt jego ojca w DPS. Podniesiono, że skarżący wraz żoną pomaga niepełnosprawnej córce, która jednak prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe i korzysta z pomocy państwa niemieckiego. Organy obu instancji nie uznały tego za okoliczność, która wyłączałaby możliwość uiszczania opłaty za pobyt ojca skarżącego w DPS. Sąd pierwszej instancji uznał to twierdzenie za słuszne.