Interpretacja indywidualna z dnia 15 maja 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL2-1.4011.328.2024.1.KF

Skutki podatkowe otrzymania zasądzonej należności głównej, odsetek oraz zwrotu kosztów postępowania sądowego w związku z unieważnieniem umów pożyczek.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanych stanów faktycznych w podatku dochodowym od osób fizycznych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

3 kwietnia 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 3 kwietnia 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy skutków podatkowych otrzymania zasądzonej należności głównej, odsetek oraz zwrotu kosztów postępowania sądowego w związku z unieważnieniem umów pożyczek. Treść wniosku jest następująca:

Opis stanów faktycznych

W latach 2003-2009 Pani mąż udzielił spółce (…) Sp. z o.o. z siedzibą w (…) (dalej: „Spółka”) pożyczek na łączną kwotę (…) złotych na podstawie następujących umów:

1)umowa pożyczki z (…) października 2003 r. na kwotę (…) złotych, zmieniona m.in. aneksem (...), na mocy którego kwotę pożyczki ustalono na kwotę (…) złotych, z okresem spłaty 5 lat licząc od (…) lipca 2028 r.;

2)umowa pożyczki z (…) maja 2004 r. na kwotę (…) złotych, zmieniona m.in. aneksem (...), na mocy którego termin spłaty pożyczki ustalono do (…) grudnia 2018 r.;

3)umowa pożyczki z (…) sierpnia 2005 r. na kwotę (…) złotych, zmieniona m.in. aneksem z (…) grudnia 2012 r., na mocy którego termin spłaty pożyczki ustalono do (…) grudnia 2019 r.;

4)umowa pożyczki z (…) marca 2006 r. na kwotę (…) złotych, z terminem spłaty do (…) marca 2009 r.;

5)umowa pożyczki z (…) grudnia 2006 r. na kwotę (…) złotych, z terminem spłaty do (…) grudnia 2011 r.;

6)umowa pożyczki z (…) sierpnia 2009 r. na kwotę (…) złotych, z terminem spłaty do (…) grudnia 2014 r. (zwanych dalej łącznie: „Umowami Pożyczek” lub „Pożyczkami”).

W okresie, w którym zawierane były Umowy Pożyczek, Pani mąż był jednym ze wspólników Spółki oraz wchodził w skład zarządu Spółki. Umowy Pożyczek podpisywali w imieniu Spółki członkowie jej zarządu, w tym Pani mąż.

W okresie, w którym Spółka otrzymała Pożyczki, Pani i Pani mąż pozostawali w ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Pożyczki zostały udzielone przez Pani męża z majątku wspólnego Pani i Pani męża, bez Pani zgody i wiedzy.

(…) marca 2011 r. Sąd w (…) orzekł separację Pani i Pani męża. Orzeczenie w tej sprawie jest prawomocne.

W sierpniu 2013 r. złożyła Pani do Sądu w (…) pozew przeciwko Spółce, domagając się zasądzenia na swoją rzecz kwoty (…) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia doręczenia Spółce odpisu pozwu do dnia zapłaty, a także kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych. W pozwie powołała się Pani na nieważność Umów Pożyczek ze względu na naruszenie bezwzględnie obowiązujących norm zawartych w treści art. 210 § 1 Kodeksu spółek handlowych oraz art. 15 § 1 Kodeksu spółek handlowych.

Ponadto – po wytoczeniu wspomnianego wyżej powództwa przeciwko Spółce – złożyła Pani do Sądu w (…) wniosek o podział majątku wspólnego.

Postępowanie toczące się z Pani powództwa przeciwko Spółce przed Sądem w (…) zostało zawieszone na czas rozpoznania wniosku o podział majątku wspólnego Pani i Pani męża.

Postanowieniem częściowym z (…) kwietnia 2017 r. Sąd w (…) ustalił, że w skład majątku wspólnego Pani i Pani męża wchodzi wierzytelność wobec Spółki z tytułu zwrotu nienależnego świadczenia w wysokości (…) złotych i dokonał podziału tego składnika majątku wspólnego w ten sposób, że przyznał Pani i Pani mężowi po 1/2 części wierzytelności wobec Spółki w wysokości (…) złotych. Wspomniane wyżej postanowienie częściowe Sądu w (…) jest prawomocne.

Po podjęciu zawieszonego postępowania Sąd w (…) prawomocnym wyrokiem z (…) lutego 2023 r., sygn. akt (…) (dalej: „Wyrok”) zasądził od Spółki na Pani rzecz kwotę (…) złotych wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od (…) lutego 2014 r. do dnia zapłaty (pkt I Wyroku), jak również kwotę (…) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II Wyroku).

W uzasadnieniu Wyroku Sąd w (…) wskazał, że Umowy Pożyczek są nieważne, a spełnione na ich podstawie świadczenie pieniężne (tj. łącznie kwota (…) złotych) stanowi świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego, w związku z czym na Spółce ciąży obowiązek zwrotu świadczenia. Ze względu na to, że wskutek orzeczenia separacji między Panią a Pani mężem doszło do ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, Sąd w (…) uznał, że jest Pani czynnie legitymowana do żądania 1/2 tego świadczenia (tj. kwoty (…) złotych).

Jednocześnie Sąd w (…) zasądził na Pani rzecz od Spółki odsetki ustawowe od kwoty (…) złotych od (…) lutego 2014 r., tj. dnia następnego po dniu doręczenia Spółce odpisu pozwu, do dnia zapłaty. Jako podstawę rozstrzygnięcia w zakresie odsetek Sąd w (…) wskazał art. 481 Kodeksu cywilnego w związku z art. 455 Kodeksu cywilnego.

W wyniku zażalenia złożonego przez Panią na postanowienie w przedmiocie zwrotu kosztów procesu, zawarte w punkcie II Wyroku, Sąd w (…) wydał (…) czerwca 2023 r. postanowienie, na mocy którego zasądził od Spółki na Pani rzecz dalszą kwotę (…) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu oraz kwotę (…) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania zażaleniowego. Kwoty zasądzone na Pani rzecz tytułem zwrotu kosztów procesu i kosztów postępowania zażaleniowego nie były wyższe niż wydatki, które Pani faktycznie poniosła na profesjonalną pomoc prawną w celu dochodzenia roszczeń od Spółki.

Na podstawie Wyroku Spółka zapłaciła Pani następujące kwoty:

1)(…) lutego 2023 r. kwotę (…) złotych – co stanowiło część należności głównej zasądzonej Wyrokiem (dalej: „Zapłacona Część Należności Głównej”);

2)(…) marca 2023 r. kwotę (…) złotych oraz (…) marca 2023 r. kwotę (…) złotych, tj. w sumie (…) złotych – co stanowiło część odsetek ustawowych od kwoty należności głównej zasądzonych Wyrokiem, liczonych od (…) lutego 2014 r. do dnia zapłaty (dalej: „Zapłacona Część Odsetek”);

3)(…) marca 2023 r. kwotę (…) złotych – tytułem zwrotu kosztów procesu (dalej: „Zwrot Kosztów Procesu”).

Pytania

1.Czy Zapłacona Część Należności Głównej stanowi dla Pani przychód, a jeśli tak – to z jakiego źródła przychodów?

2.Czy Zapłacona Część Odsetek jest wolna od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b Ustawy o PIT?

3.Czy otrzymany przez Panią od Spółki Zwrot Kosztów Procesu stanowi dla Pani przychód, a jeśli tak – to z jakiego źródła przychodów?

Pani stanowisko w sprawie w odniesieniu do pytania nr 1

Pani zdaniem, Zapłacona Część Należności Głównej nie jest dla Pani przychodem.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 roku o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: „Ustawa o PIT”) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści tego przepisu wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, zawartym w Ustawie o PIT, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Z kolei w myśl art. 11 Ustawy o PIT, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wyszczególnienia źródeł przychodów osiągniętych przez osoby fizyczne ustawodawca dokonał w art. 10 ust. 1 Ustawy o PIT, gdzie między innymi w pkt 9 wymieniono „inne źródła”.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 Ustawy o PIT, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Sformułowanie „w szczególności”, które zostało użyte w powołanym wyżej przepisie, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty, a więc do tej kategorii można zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 Ustawy o PIT.

Jak przyjmuje się w doktrynie i w orzecznictwie, przychodami z innych źródeł są wszelkie przychody, które nie pochodzą ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 Ustawy o PIT, a jednocześnie stanowią przychód w rozumieniu tej ustawy. Innymi słowy, do źródła tego należą wszelkie pozostałe przychody niemieszczące się w innych źródłach przychodów (tak np. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, „PIT. Komentarz”, LEX/el. 2015; W. Modzelewski, M. Słomka (red.), „Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”, Warszawa 2022).

Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie wskazuje się przy tym, że elementem istotnym dla uznania danego świadczenia za przychód podatkowy jest uzyskanie przez podatnika realnego przysporzenia majątkowego.

Z uzyskaniem przychodu mamy zatem do czynienia jedynie w przypadku, gdy podatnik uzyskuje rzeczywistą korzyść majątkową – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych zwiększających jego aktywa (pieniędzy, wartości pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń), czy też w rezultacie określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów.

Oznacza to, że nie zawsze otrzymanie przez podatnika jakiejś kwoty skutkuje powstaniem po jego stronie przychodu podatkowego dla celów podatku dochodowego.

Dla rozpoznania przychodu podatkowego w rozumieniu Ustawy o PIT nie jest bowiem wystarczające zidentyfikowanie strumienia pieniężnego, który płynie w kierunku podatnika – niezbędne jest także ustalenie, że mamy do czynienia ze świadczeniem, które powoduje rzeczywiste wzbogacenie się podatnika (przyrost w jego majątku).

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz w praktyce interpretacyjnej organów podatkowych.

Jako przykład wskazuje Pani wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 listopada 2018 r., sygn. akt II FSK 799/18, w którym Sąd ten zajął następujące stanowisko:

Analogiczne stanowisko zostało przedstawione w następujących interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej:

1)interpretacja indywidualna z 2 grudnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP3-2.4011.965.2022.1.JK3;

2)interpretacja indywidualna z 3 marca 2022 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.905.2021.5.MAP;

3)interpretacja indywidualna z 9 lutego 2023 r., sygn. 0115-KDIT2.4011.696.2022.1.MM;

4)interpretacja indywidualna z 1 sierpnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4011.492.2022.2.IN.

Powołane wyżej rozstrzygnięcia potwierdzają, że mimo literalnego brzmienia art. 11 ust. 1 Ustawy o PIT (zgodnie z którym za przychody uważa się wszelkie pieniądze i wartości pieniężne otrzymane przez podatnika) nie każda kwota otrzymana przez podatnika skutkuje powstaniem po jego stronie przychodu podatkowego podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Jak wskazano w zawartym w niniejszym wniosku opisie stanu faktycznego, Sąd w (…) wydał Wyrok, w którym uznał za nieważne Umowy Pożyczek na łączną kwotę (…) złotych, i w konsekwencji ustalił, że spełnione na ich podstawie świadczenie pieniężne jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego.

W odniesieniu do zwrotu nienależnego świadczenia należy zauważyć, że w myśl art. 410 § 2 Kodeksu cywilny świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W stanie faktycznym przedstawionym w niniejszym wniosku – na skutek uznania przez Sąd w (…), że Umowy Pożyczek były nieważne – otrzymała Pani z powrotem przypadającą na nią część kwoty Pożyczek udzielonych Spółce przez Pani męża z majątku wspólnego na podstawie nieważnych Umów Pożyczek. Doszło zatem do zwrócenia przez Spółkę przypadającej na Panią części (1/2) świadczenia nienależnego. Zapłacona Część Należności Głównej nie stanowi Pani przysporzenia majątkowego, lecz jedynie zwrot tego, co wcześniej ubyło z majątku wspólnego Pani i Pani męża – w części przypadającej na Panią po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej między Panią a Pani mężem wskutek prawomocnego orzeczenia separacji.

Nie ma zatem podstaw, aby Zapłaconą Część Należności Głównej uznać za Pani przychód. Na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych Zapłaconą Część Należności Głównej należy uznać za obojętną podatkowo.

Pani stanowisko w sprawie w odniesieniu do pytania nr 2

Pani zdaniem, Zapłacona Część Odsetek jest wolna od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b Ustawy o PIT.

W świetle art. 11 ust. 1 Ustawy o PIT świadczenia takie jak np. odszkodowania, zadośćuczynienia oraz odsetki za zwłokę w wypłacie tychże świadczeń – co do zasady – stanowią przychód. Nie oznacza to jednak, że wszystkie świadczenia z ww. tytułów są opodatkowane. Niektóre z nich, wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, określonym w art. 21 ust. 1 Ustawy o PIT, korzystają ze zwolnienia od podatku dochodowego.

Jak wskazano w opisie stanu faktycznego, podstawą zasądzenia odsetek na Pani rzecz przez Sąd w (...) był art. 481 Kodeksu cywilnego w związku z art. 455 Kodeksu cywilnego.

W myśl art. 481 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, który stanowi:

§ 1. Jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

§ 2. Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.

Na gruncie Ustawy o PIT nie każde odsetki otrzymane przez osobę fizyczną podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach w odniesieniu do odsetek możliwość zwolnienia od podatku dochodowego.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 95b Ustawy o PIT, wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty należności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym, wolnych od podatku dochodowego lub od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jak wynika z brzmienia tego przepisu zwolnienie to obejmuje tylko takie odsetki, które spełniają równocześnie dwa warunki:

1)są naliczane z tytułu nieterminowej wypłaty należności,

2)świadczenia, od których są naliczane, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym, są wolne od podatku dochodowego lub na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano od nich poboru podatku.

Skoro Zapłacona Część Należności Głównej, zwrócona Pani przez Spółkę, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych (zob. Pani stanowisko własne w odniesieniu do pytania nr 1), to naliczona od tej kwoty Zapłacona Część Odsetek korzysta ze zwolnienia z opodatkowania przewidzianego w art. 21 ust. 1 pkt 95b Ustawy o PIT.

Pani zdaniem, Zapłacona Część Odsetek jest zatem wolna od podatku dochodowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b Ustawy o PIT.

Pani stanowisko w sprawie w odniesieniu do pytania nr 3

Pani zdaniem, otrzymany przez Panią od Spółki Zwrot Kosztów Procesu nie stanowi dla Pani przychodu.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 Ustawy o PIT, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Z treści tego przepisu wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkiego rodzaju dochody uzyskane przez podatnika z wyjątkiem tych, które zostały enumeratywnie wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych, zawartym w Ustawie o PIT, bądź od których zaniechano poboru podatku.

Z kolei w myśl art. 11 Ustawy o PIT, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9, 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, pkt 11, art. 19, art. 25b, art. 30ca, art. 30da i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Wyszczególnienia źródeł przychodów osiągniętych przez osoby fizyczne ustawodawca dokonał w art. 10 ust. 1 Ustawy o PIT, gdzie między innymi w pkt 9 wymieniono „inne źródła”.

Zgodnie z art. 20 ust. 1 Ustawy o PIT, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Sformułowanie „w szczególności”, które zostało użyte w powołanym wyżej przepisie, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty, a więc do tej kategorii można zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 Ustawy o PIT.

Jak przyjmuje się w doktrynie i w orzecznictwie, przychodami z innych źródeł są wszelkie przychody, które nie pochodzą ze źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 1-8 Ustawy o PIT, a jednocześnie stanowią przychód w rozumieniu tej ustawy. Innymi słowy, do źródła tego należą wszelkie pozostałe przychody niemieszczące się w innych źródłach przychodów (tak np. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, „PIT. Komentarz”, LEX/el. 2015; W. Modzelewski, M. Słomka (red.), „Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych”, Warszawa 2022).

Zarówno w orzecznictwie, jak i w doktrynie wskazuje się przy tym, że elementem istotnym dla uznania danego świadczenia za przychód podatkowy jest uzyskanie przez podatnika realnego przysporzenia majątkowego.

Z uzyskaniem przychodu mamy zatem do czynienia jedynie w przypadku, gdy podatnik uzyskuje rzeczywistą korzyść majątkową – czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych zwiększających jego aktywa (pieniędzy, wartości pieniężnych, świadczeń w naturze lub innych nieodpłatnych świadczeń), czy też w rezultacie określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów.

Oznacza to, że nie zawsze otrzymanie przez podatnika jakiejś kwoty skutkuje powstaniem po jego stronie przychodu podatkowego dla celów podatku dochodowego.

Dla rozpoznania przychodu podatkowego w rozumieniu Ustawy o PIT nie jest bowiem wystarczające zidentyfikowanie strumienia pieniężnego, który płynie w kierunku podatnika – niezbędne jest także ustalenie, że mamy do czynienia ze świadczeniem, które powoduje rzeczywiste wzbogacenie się podatnika (przyrost w jego majątku).

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz w praktyce interpretacyjnej organów podatkowych.

Jako przykład wskazuje Pani wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 listopada 2018 r., sygn. akt II FSK 799/18, w którym Sąd ten zajął następujące stanowisko:

Analogiczne stanowisko zostało przedstawione w następujących interpretacjach indywidualnych Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej:

1)interpretacja indywidualna z 2 grudnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP3-2.4011.965.2022.1.JK3;

2)interpretacja indywidualna z 3 marca 2022 r., sygn. 0113-KDIPT2-1.4011.905.2021.5.MAP;

3)interpretacja indywidualna z 9 lutego 2023 r., sygn. 0115-KDIT2.4011.696.2022.1.MM;

4)interpretacja indywidualna z 1 sierpnia 2022 r., sygn. 0114-KDIP2-2.4011.492.2022.2.IN.

Powołane wyżej rozstrzygnięcia potwierdzają, że mimo literalnego brzmienia art. 11 ust. 1 Ustawy o PIT (zgodnie z którym za przychody uważa się wszelkie pieniądze i wartości pieniężne otrzymane przez podatnika) nie każda kwota otrzymana przez podatnika skutkuje powstaniem po jego stronie przychodu podatkowego podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W szczególności o realnym przysporzeniu majątkowym skutkującym powstaniem przychodu podatkowego nie można mówić w przypadku zwrotu wydatków poniesionych pierwotnie przez podatnika i następnie mu zwróconych. W takiej sytuacji wydatki są w pierwszej kolejności ponoszone (finansowane) z własnych środków podatnika, a następnie zwracane na jego rzecz – a w konsekwencji po stronie podatnika nie powstaje przysporzenie majątkowe, lecz jedynie dochodzi do „wyrównania” (w całości lub w części) wcześniejszego uszczuplenia jego majątku.

Na brak przysporzenia majątkowego w takich sytuacjach wskazywały sądy administracyjne. Na przykład w wyroku z 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt II FSK 2253/15, Naczelny Sąd Administracyjny stwierdził, że:

Jak wynika z powyższego, nie każdy strumień środków pieniężnych płynących w kierunku podatnika powinien być rozpatrywany jako zdarzenie powodujące osiągnięcie przychodu podatkowego dla celów podatku dochodowego od osób fizycznych. Przychód w rozumieniu przepisów Ustawy o PIT jest bowiem określonym – a więc realnym i wymiernym – przyrostem majątkowym. Tym samym jego powstanie musi mieć charakter definitywny i nie może stanowić wyłącznie zwrotu wydatków uprzednio rzeczywiście poniesionych przez podatnika.

Pani zdaniem, Zwrot Kosztów Procesu stanowi wyłącznie „wyrównanie”, zwrócenie poniesionych przez Panią wydatków, które zapłaciła Pani uprzednio ze swoich własnych środków. Zwrot Kosztów Procesu nie powoduje więc faktycznego przyrostu Pani majątku, a jedynie prowadzi do „zrekompensowania” wcześniejszego zmniejszenia Pani majątku.

W przypadku Zwrotu Kosztów Procesu nie są spełnione przesłanki konieczne dla uznania go za zwiększenie majątku podatnika – ani przez zwiększenie jego aktywów, ani też poprzez zmniejszenie jego pasywów czy zobowiązań.

Powyższe stanowisko znajduje potwierdzenie w dotychczasowej praktyce interpretacyjnej organów podatkowych. Na przykład w interpretacji indywidualnej Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 22 września 2015 r., sygn. IPPB4/4511-734/15-5/MS, organ ten stwierdził, że:

Podobne stanowisko zajął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji indywidualnej z 31 maja 2021 r., sygn. 0112-KDIL2- 1.4011.128.2021.3.DJ:

Biorąc pod uwagę przedstawioną wyżej argumentację, jak również przywołane przykłady z praktyki interpretacyjnej organów podatkowych oraz orzecznictwo sądów administracyjnych, w Pani ocenie należy stwierdzić, że Zwrot Kosztów Procesu nie stanowi dla Pani przychodu podatkowego w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy o PIT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 226 ze zm.):

Z ogólnej definicji przychodów, zawartej w art. 11 ust. 1 cyt. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wynika, że:

Przepis art. 10 ust. 1 ww. ustawy zawiera katalog źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 9 ww. ustawy:

Definicja ta, dla potrzeb opodatkowania dochodów uzyskiwanych z innych źródeł została uzupełniona w przepisie art. 20 ust. 1 ww. ustawy, który stanowi, że:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności” wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. O przychodzie podatkowym z innych źródeł należy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega zatem dochód uzyskiwany w wyniku określonych czynności faktycznych i prawnych, w następstwie których mamy do czynienia z przyrostem mienia, osiągniętym przysporzeniem majątkowym mającym konkretny wymiar finansowy. Tak więc podstawą uzyskania przychodów z innych źródeł mogą być tylko takie czynności, w wyniku których następuje po stronie osoby fizycznej przysporzenie majątkowe.

Przystępując do oceny skutków podatkowych otrzymania Części Należności Głównej w związku z orzeczeniem nieważności umów pożyczek zawartych przez Pani męża w pierwszej kolejności wskazać należy na art. 720 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.), zgodnie z którym:

Z kolei na podstawie art. 58 § 1 Kodeksu Cywilnego:

Przepis ten definiuje przesłanki nieważności czynności prawnej.

Świadczenia spełnione w wykonaniu nieważnej czynności prawnej są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi. Bowiem z art. 405 Kodeksu cywilnego wynika, że:

Natomiast art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego stanowi, że:

Ponadto zgodnie z art. 411 pkt 1 Kodeksu cywilnego:

Tak jak wskazano świadczenia spełnione w wykonaniu nieważnej czynności prawnej są świadczeniami nienależnymi i podlegają zwrotowi, chyba że spełniający świadczenie wiedział, że spełnia je w wykonaniu nieważnej czynności prawnej.

Uznanie umowy za nieważną powoduje więc, że umowa traktowana jest jak nigdy nie zawarta, nieistniejąca i nigdy niefunkcjonująca, powstaje konieczność wzajemnego rozliczenia stron. Unieważnienie umowy pożyczki generuje nieodzowność tego rodzaju rozstrzygnięcia, ponieważ na jej podstawie doszło do przekazania świadczeń. W związku w tym, wraz z unieważnieniem umowy pożyczki, strony mają obowiązek zwrotu tego, co wzajemnie od siebie otrzymały.

Jak wyjaśniono wcześniej przychodem są świadczenia pieniężne lub rzeczowe lub inne nieodpłatne świadczenia, które zwiększają w sposób definitywny majątek podatnika. Zatem za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa), nie mające charakteru zwrotnego.

Podała Pani we wniosku, że w uzasadnieniu wyroku sąd wskazał, że Umowy Pożyczek są nieważne, a spełnione na ich podstawie świadczenie pieniężne stanowi świadczenie nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego, w związku z czym na Spółce ciąży obowiązek zwrotu świadczenia. Ze względu na to, że wskutek orzeczenia separacji doszło do ustania wspólności majątkowej małżeńskiej, sąd uznał, że jest Pani legitymowana do żądania 1/2 tego świadczenia.

Skoro zatem w zaistniałej sytuacji mamy do czynienia ze zwrotem nienależnie pobranych świadczeń, to należy zgodzić się z Pani stanowiskiem, że zwrot ten nie będzie stanowił przychodu po Pani stronie.

W przypadku zwrotu świadczenia na podstawie nieważnych Umów Pożyczek otrzyma Pani bowiem z powrotem swój kapitał – zwrot tego, co wcześniej ubyło ze wspólnego majątku Pani i Pani męża. Nie ma zatem podstaw, aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo.

W świetle powyższego, Zapłacona Część Należności Głównej, którą otrzymała Pani od Spółki, nie stanowi dla Pani przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Odnosząc się do kwestii zasądzonych na Pani rzecz odsetek wskazać należy, że instytucję prawną odsetek za zwłokę reguluje art. 481 § 1 Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym:

Nie każde odsetki otrzymane przez osoby fizyczne podlegają opodatkowaniu. Ustawodawca przewidział w niektórych sytuacjach, w odniesieniu do odsetek, możliwość zwolnienia od podatku dochodowego. Takie zwolnienie przysługuje wyłącznie wówczas, gdy przepis omawianej ustawy zawiera w tym przedmiocie wyraźne postanowienie.

Ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 2105) do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wprowadzono art. 21 ust. 1 pkt 95b, który ma zastosowanie do dochodów (przychodów) uzyskanych od dnia 1 stycznia 2021 r.

Zgodnie z ww. przepisem:

Przepis art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych zwalnia z opodatkowania wszelkie odsetki za opóźnienie wypłacone w związku ze świadczeniami, które nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Skoro Zapłacona Część Należności Głównej, którą otrzymała Pani od Spółki, nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to wypłacone z tego tytułu odsetki również nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na mocy zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zatem, Zapłacona Część Odsetek, którą otrzymała Pani od Spółki, korzysta ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Przechodząc do Pani wątpliwości dotyczących opodatkowania otrzymanego Zwrotu Kosztów Procesu wskazać należy, że zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1550 ze zm.):

Stosownie do art. 98 § 2 cytowanej ustawy:

Z kolei w myśl art. 98 § 3 tej ustawy:

Zgodnie z art. 98 § 4 Kodeksu postępowania cywilnego:

Jak wynika z powyższych przepisów, koszty procesu (w tym zastępstwa procesowego) mają charakter zwrotu wydatków poniesionych przez powoda.

Mając zatem na uwadze zwrotny charakter kosztów wygranego procesu sądowego należy uznać, że zwrot ten nie rodzi obowiązku podatkowego w świetle przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, o ile kwota zasądzona tytułem zwrotu kosztów postępowania nie przewyższała faktycznie poniesionych przez powoda wydatków.

Wynika to z tego, że koszty te w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z własnych środków powoda, a następnie na podstawie wyroku zostały mu zwrócone. W takim wypadku kwota ta stanowi jedynie zwrot poniesionych wcześniej nakładów – nie jest więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Dla celów podatkowych otrzymana kwota tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego jest obojętna podatkowo.

Jak wyjaśniła Pani we wniosku, kwoty zasądzone na Pani rzecz tytułem zwrotu kosztów procesu i kosztów postępowania zażaleniowego nie były wyższe niż wydatki, które faktycznie pani poniosła na profesjonalną pomoc prawną w celu dochodzenia roszczeń od Spółki.

Mając na uwadze powyższe, otrzymany przez Panią Zwrot Kosztów Procesu nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

W odniesieniu do powołanych przez Panią interpretacji indywidualnych oraz wyroków sądów informuję, że wydane zostały one w indywidualnych sprawach i nie mają zastosowania ani konsekwencji wiążących w odniesieniu do żadnego innego zaistniałego stanu faktycznego czy też zdarzenia przyszłego.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanów faktycznych, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzeń.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).