Interpretacja indywidualna z dnia 1 marca 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP2-2.4010.694.2023.2.SP

Przy ustalaniu wysokości kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT, Bank musi mieć na względzie także przepis art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, co oznacza, że strata powstała w wyniku sprzedaży obligacji nie będzie stanowiła kosztu uzyskania przychodów. Kosztem może być tylko ta część wydatku na nabycie obligacji, która odpowiada wysokości przychodu uzyskanego z ich zbycia.

Interpretacja indywidualna

- stanowisko nieprawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób prawnych - jest nieprawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

22 grudnia 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 22 grudnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie ustalenia czy w sytuacji opisanej we wniosku przypadająca na Bank wartość nominalna obligacji stanowi koszt uzyskania przychodu. Wniosek uzupełniono pismem z 26 lutego 2024 r.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

A. S.A. (dalej jako: „Bank” lub „Wnioskodawca”) jest podmiotem prowadzącym działalność na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe (tj. Dz.U z 2023 r. poz. 2388; dalej: „Prawo Bankowe”) posiadającym siedzibę na terytorium Polski i podlegającym w Polsce opodatkowaniu od całości dochodów bez względu na miejsce ich osiągnięcia (polski rezydent podatkowy). Bank dokonuje czynności bankowych w rozumieniu Prawa Bankowego, w tym m. in. udziela pożyczek, kredytów, gwarancji, poręczeń, prowadzi rachunki oszczędnościowe, przeprowadza rozliczenia pieniężne, nabywa oraz zbywa wierzytelności pieniężne. Bank sporządza sprawozdanie finansowe na podstawie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej.

W przypadku udzielenia kredytu, gdy kredytobiorca nie jest w stanie regulować należności, Bank rozważa prowadzenie postępowania restrukturyzacyjnego w rozumieniu ustawy z dnia 15 maja 2015 r. - Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2309), dalej: „Prawo restrukturyzacyjne” bądź godzi się na rozwiązanie ugodowe, na zasadzie swobody umów wynikającej z art. 353(¹) ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 z późn. zm.), dalej: „Kodeks cywilny”.

Bank wraz z innymi wierzycielami uczestniczącymi w konsorcjum wierzycieli objął obligacje wyemitowane przez podmiot będący dłużnikiem Banku oraz pozostałych wierzycieli. Warunki emisji przewidywały spłatę obligacji według określonego harmonogramu, która to spłata była następnie rozdzielana na poszczególnych obligatariuszy według udziału każdego z nich w kwocie nominalnej obligacji. Zobowiązania z tytułu obligacji wyemitowane przez emitenta do pewnego momentu były spłacane regularnie, jednak w momencie, w którym podmiot ten nie był w stanie kontynuować regularnych spłat, złożył wierzycielom propozycję restrukturyzacji konsensualnej zadłużenia.

Emitent oraz obligatariusze podpisali porozumienie, które nie stanowi postępowania restukturyzacyjnego w rozumieniu przepisów Prawa restrukturyzacyjnego, ale zostało zawarte na zasadzie swobody umów wynikającej z Kodeksu cywilnego.

Na podstawie podpisanego porozumienia emitent zobowiązał się do wykupienia obligacji w 5 ratach, w ten sposób, że:

• 4 pierwsze wykupy emitent zobowiązał się dokonać w określonej kwocie i w określonych terminach (wszystkie cztery wykupy zostały zrealizowane),
• wysokość wykupu nr 5 została ustalona w ten sposób, że będzie ona stanowiła określony procent wartości nominalnej wszystkich niewykupionych obligacji i powinna zostać zrealizowana w określonym terminie (wykup został zrealizowany),
• ponadto emitent uzyskał prawo nabycia celem umorzenia obligacji, które nie zostały dotychczas wykupione i umorzone w ramach częściowych wykupów od nr 1 do nr 5 za kwotę 1 zł (nabycie zostało zrealizowane).

Efektywnie emitent wykupił więc tylko część (większą) wartości nominalnej obligacji objętych przez konsorcjum wierzycieli, zaś pozostała część (mniejsza) pozostała niewykupiona.

Pismem z 26 lutego 2024 r. uzupełniono opis stanu faktycznego w następujący sposób:

Emitentem obligacji jest B. S.A., której 100% właścicielem jest Skarb Państwa. Według naszej najlepszej wiedzy emitent jest podatnikiem podlegającym obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągania, na terenie Rzeczypospolitej Polskiej.

Warunki restrukturyzacji polegające na tym, że ostatnia część płatności została uregulowana w kwocie 1 zł, zostały zaproponowane przez dłużnika (Emitenta) i wynikały z jego faktycznych możliwości płatniczych. Wierzyciele wraz z Emitentem rozważali różne warianty rozliczenia, ale ostatecznie uznano, że zasadne jest przyjęcie ułatwień operacyjnych związanych z rozliczeniem niższej płatności na końcu, zamiast rozliczania np. proporcjonalnie przez cały okres trwania umowy. Tym samym wierzyciele jak również Emitent, po podpisaniu porozumienia, byli w stanie przygotować się operacyjnie do nadchodzącej daty płatności ostatniej raty obligacji, jednocześnie rozliczając dotychczasowe raty w sposób standardowy. Strony uznały więc, że najbardziej racjonalnym sposobem implementacji oczekiwań Emitenta jest ustalenie płatności ostatniej raty w kwocie niższej niż nominalna.

Jeśli chodzi o okoliczności przyjęcia powyższych warunków to zostały one zaproponowane przez Emitenta, który jest spółką z branży wydobycia węgla kamiennego. W dniu 9 lipca 2021 r. zwrócił się on do obligatariuszy, w tym do Banku z pismem o przystąpienie Obligatariuszy do negocjacji warunków restrukturyzacji finansowania udzielonego zgodnie z Umową Programową celem częściowego umorzenia długu obligacyjnego Emitenta. Emitent w swoim wniosku nawiązywał do postępowania prenotyfikacyjnego toczącego się przed Komisją Europejską a dotyczącego nowego systemu wsparcia dla sektora węgla kamiennego. Emitent przedstawiał, iż w ramach tego programu działalność wydobywcza będzie stopniowo wygaszana, a kopalnie będą likwidowane. Proces będzie zachodził przy udziale środków publicznych w postaci dopłat do redukcji zdolności produkcyjnych oraz dotacji na pokrycie kosztów likwidacji kopalń. A do wprowadzenia tego systemu konieczna będzie zgoda Komisji Europejskiej. Emitent argumentował również, iż ww. system ma na celu zapewnienie uporządkowanej likwidacji sektora wydobywczego węgla kamiennego, a alternatywą jest niekontrolowana upadłość w związku z pogarszającymi się perspektywami na rynku, polityką Unii Europejskiej, co w efekcie mogłoby doprowadzić do negatywnych i nieodwracalnych skutków społecznych i gospodarczych. Jednym z beneficjentów systemu miał być Emitent.

Jednym z założeń wyżej wymienionego systemu, przyjętych - jak przedstawiał Emitent - na etapie krajowych prac nad opracowaniem warunków nowego systemu wsparcia przez Ministerstwo Aktywów Państwowych, przedstawionych następnie Komisji Europejskiej przez Rzeczpospolitą Polską w trybie prenotyfikacji była restrukturyzacja ówczesnego zadłużenia Emitenta, wymagająca współpracy partnerów publicznych oraz prywatnych w celu osiągnięcia założonych poniższych rezultatów:

1)częściowego (ok. 47%) umorzenia zobowiązań z tytułu emisji,

2)umorzenia odroczonych zobowiązań wobec C.,

3)umorzenia pożyczki płynnościowej wobec D. S.A.

Zgoda obligatariuszy miała, w ocenie Emitenta, przyczynić się do poprawy oceny wniosku prenotyfikacyjnego.

Emitent odpowiednie wnioski złożył również do C. i D.

W wyniku prowadzonych analiz oraz negocjacji Emitent ustalił z obligatariuszami, w tym, Bankiem zasady częściowego umorzenia i spłaty pozostałej części zadłużenia. W wyniku tych ustaleń zmiana do Umowy Programowej dotycząca restrukturyzacji została podpisana w dniu 30 czerwca 2022 roku oraz zrealizowana w okresie od 30 czerwca 2022 roku do 7 lipca 2023 r.

Bank wyraził zgodę na zaproponowane warunki biorąc pod uwagę ocenę sytuacji finansowo-ekonomicznej Emitenta, stan postępowania prenotyfikacyjnego/notyfikacji programu likwidacji kopalń w Komisji Europejskiej oraz skrócenie ostatecznego okresu finansowania. Bank w swojej ocenie brał także pod uwagę potencjalne przyszłe ryzyka związane z długoterminowym finansowaniem Emitenta.

W sytuacjach gdy klient Banku inicjuje rozmowy o restrukturyzacji zadłużenia, Bank zdaje sobie sprawę, że oznacza to ryzyko nie odzyskania całej kwoty udzielonego finansowania. W takim przypadku, Bank każdy wniosek analizuje indywidualnie dążąc do zminimalizowania strat. Jeśli taka analiza wykaże, że brak zgody na restrukturyzację może doprowadzić do niewypłacalności dłużnika Bank godzi się, że poniesie na danej ekspozycji stratę, jeśli jest to strata niższa niż w przypadku gdyby Bank nie zgodził się na tę restrukturyzację.

Opisane wyżej podejście jest standardem rynkowym stosowanym nie tylko w Banku, ale również u innych przedstawicieli branży bankowej.

Ponadto, Bank miał też na uwadze to, że analogiczne zasady restrukturyzacji zostały przedstawione również pozostałym wierzycielom, a tylko zgodne przyjęcie przedstawionych warunków modyfikacji zasad spłaty przez wszystkich wierzycieli, dawało szansę na odzyskanie znacznej części zaangażowania kapitałowego każdego z nich, w tym również Banku.

Sposób rozliczenia, w którym Emitent spłaca kilka rat w pełnej wysokości, zaś ostatnią za symboliczną złotówkę, został zaproponowany przez Emitenta, a następnie zaakceptowany przez wszystkich wierzycieli. Wierzyciele uznali, że jest to najbardziej racjonalne podejście mając na uwadze okoliczności faktyczne oraz łatwość w dokonaniu późniejszego rozliczenia tej spłaty, w porównaniu do innych potencjalnie analizowanych rozwiązań (np. spłata 5 rat w 70%).

Dodatkowo, należy wskazać, że decyzja Banku o zgodzie na zaproponowane warunki restrukturyzacji oddala ryzyko upadłości Emitenta, a tym samym powoduje, że generowane mogą być dalsze przychody podatkowe z kontynuowanej z nim współpracy.

Zatem koszt poniesiony przez Bank w postaci straty na obligacjach związany jest z przychodem podatkowym a jednocześnie służy zachowaniu i zabezpieczeniu źródła przychodów, gdyż skutkuje to ograniczeniem strat jakie Bank poniósłby w swoim majątku, gdyby nie zdecydował się na przyjęcie warunków restrukturyzacji.

Pytanie

Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym przypadająca na Bank wartość nominalna obligacji stanowi koszt uzyskania przychodów?

Państwa stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawcy, przypadająca na Bank wartość nominalna obligacji stanowi koszt uzyskania przychodów.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 Ustawy o CIT nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, jednak wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e Ustawy o CIT.

Obligacje stanowią, w myśl art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2244), dalej: „Ustawa o obligacjach”, papiery wartościowe, a zatem art. 16 ust. 1 pkt 8 Ustawy o CIT będzie miał zastosowanie do sytuacji Banku, w sprawie opisanej w niniejszym wniosku.

Przenosząc powyższy przepis Ustawy o obligacjach na grunt niniejszego wniosku, Bank nie miał prawa do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów kosztów poniesionych na objęcie lub nabycie obligacji wyemitowanych przez dłużnika w momencie emisji tych obligacji, jednakże miał prawo do zaliczenia tych kosztów - w pełnej wysokości - do kosztów uzyskania przychodów w momencie dokonania wykupu tych obligacji przez emitenta. Przy czym prawo do uwzględnienia całości kosztu przysługuje na moment ostatniej transakcji, tj. w tym przypadku na moment nabycia przez emitenta niewykupionej w ramach poprzednich wykupów (tj. wykupów od nr 1 do nr 5) kwoty nominalnej obligacji w celu umorzenia.

Bank stoi na stanowisku, że prawo do rozpoznania kosztu uzyskania przychodów wynika wprost z literalnego brzmienia powyższego przepisu. Wyraźnie jest w nim mowa bowiem o tym, że „wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych [...] papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych”. Przepis nie wprowadza żadnych dodatkowych warunków pozwalających uznać poniesione wcześniej koszt za koszt uzyskania przychodów.

Dodatkowym argumentem za stanowiskiem wyrażonym przez Bank jest ogólna interpretacja Ministra Finansów Funduszy i Polityki Regionalnej z 26 kwietnia 2021 r. w zakresie ustalenia kosztów uzyskania przychodów z odpłatnego zbycia skarbowych papierów wartościowych na gruncie podatku dochodowego od osób prawnych (sygn. SP4.8203.2.2020). Odnosi się ona wprawdzie do skarbowych papierów wartościowych, jednakże mając na uwadze fakt, iż pod względem konstrukcyjnym obligacje korporacyjne są tożsame z obligacjami skarbowymi, wnioski płynące z tej interpretacji należy odnosić również do obligacji korporacyjnych, w tym również obligacji będących przedmiotem niniejszego wniosku.

Ponadto, Wnioskodawca jest świadomy tego, że interpretacja ogólna, o której mowa dotyczyła skutków odpłatnego zbycia (sprzedaży) obligacji, a nie ich wykupu. Jednakże mając na uwadze tożsamy skutek ekonomiczny tych czynności oraz fakt, iż w art. 16 ust. 1 pkt 8 Ustawy o CIT znajduje się odniesienie zarówno do odpłatnego zbycia papierów wartościowych (a więc również obligacji) jak również do ich wykupu przez emitenta, skutki podatkowe wynikające z obu tych zdarzeń są tożsame, a w konsekwencji wnioski płynące z treści interpretacji ogólnej powinny być rozciągane również na skutki wykupu obligacji będących przedmiotem niniejszego wniosku.

W przywołanej interpretacji ogólnej znaleźć można potwierdzenie stanowiska, iż analizując skutki podatkowe w zakresie obrotu obligacjami należy stosować nie tylko wykładnię literalną, ale - zwłaszcza w zakresie relacji między art. 16 ust. 1 pkt 8 a art. 16 ust. 1 pkt 39 Ustawy o CIT - także posiłkować się innymi metodami wykładni. Wskazuje na to następujący fragment interpretacji: „Przepisy, które dotyczą wprost obligacji (zarówno skarbowych, jak i emitowanych przez inne podmioty), mają charakter cząstkowy. Pojęcie obligacji jest używane szerzej w przepisach o cenach transferowych i zwolnieniach, natomiast w kosztach uzyskania przychodów jest użyte tylko w jednym miejscu, tj. w art. 16 ust. 1 pkt 23, który dotyczy wydatków emitenta. Z kolei w przepisach o przychodach w ogóle nie używa się pojęcia obligacji. W pozostałych przepisach używa się pojęć, które są lub mogą być uważane za szersze i jako takie obejmujące pojęcie obligacji, np. pojęcie papierów wartościowych z m. in. art. 3 ust. 3 pkt 3 i art. 16 ust. 1 pkt 8 czy pojęcie wierzytelności z m. in. art. 1a ust. 2b i art. 16 ust. 1 pkt 39. Stąd wynika obiektywna niemożliwość ustalenia skutków podatkowych obrotu obligacjami tylko i wyłącznie w drodze wykładni językowej. Konieczne jest zatem użycie także innych rodzajów wykładni, w tym przede wszystkim wykładni celowościowej, gospodarczej i systemowej”.

Mimo zatem faktu, iż niekiedy art. 16 ust. 1 pkt 8 Ustawy o CIT interpretowany jest w powiązaniu z literalnym brzmieniem art. 16 ust. 1 pkt 39 Ustawy o CIT i wyciągane są z tego wnioski, na podstawie których podatnik będący obligatariuszem nie w każdym przypadku ma możliwość rozpoznania całego kosztu poniesionego na nabycie lub objęcie obligacji, to jednak taką interpretację - według Ministra Finansów - należy odrzucić, gdyż „prowadziłaby do niespójnej kwalifikacji tego samego zjawiska gospodarczego lub tej samej instytucji prawnej na gruncie różnych przepisów ”.

Kluczowe stanowisko Ministra Finansów w odniesieniu do relacji między art. 16 ust. 1 pkt 8 a art. 16 ust. 1 pkt 39 Ustawy o CIT wyraża następujący fragment interpretacji: „Nie ulega wątpliwości, że SPW są papierami wartościowymi w rozumieniu normatywnym (art. 95 ust. 1 ustawy o finansach publicznych). Z tej perspektywy jest oczywiste, że przepis art. 16 ust. 1 pkt 8 obejmuje swoim zakresem przedmiotowym SPW. Nie jest natomiast w pełni przesądzone, czy zawarte w przepisie art. 16 ust. 1 pkt 39 pojęcie wierzytelności obejmuje SPW. Pierwszy z przywołanych przepisów dotyczy „wydatków na nabycie papierów wartościowych” i „odpłatnego zbycia tych papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych”, natomiast drugi przepis odnosi się do „odpłatnego zbycia wierzytelności”. Na tym tle nieuzasadnionym byłoby twierdzenie, że pojęcie SPW jest tożsame z pojęciem wierzytelności. Owszem, sądy administracyjne w niektórych wyrokach utożsamiają pojęcia obligacji i wierzytelności na gruncie art. 16 ust. 1 pkt 39, argumentując, iż obligacja inkorporuje (zawiera w sobie) wierzytelność, jednak tutaj - abstrahując od ograniczoności czy specyfiki stanów faktycznych w sprawach rozstrzyganych przez sądy - powstaje uzasadniona wątpliwość, czy nazwany wprost w przepisie prawa podatkowego przedmiot zbycia (tutaj: SPW) można utożsamiać ze składnikiem innej instytucji prawnej (tutaj: wierzytelności inkorporowane w SPW czy z tytułu SPW), nawet jeżeli ów składnik jest kluczowy czy konstytutywny dla tego przedmiotu. Jest to tym bardziej zasadna wątpliwość, że pojęcie wierzytelności w rozumieniu cywilistycznym jest składnikiem każdej umowy cywilno-prawnej, nazwanej i nienazwanej” .

Wprawdzie powyższy fragment interpretacji wprost odnosi się do skarbowych papierów wartościowych, jednakże z uwagi na podkreślany już tożsamy charakter obligacji korporacyjnych i obligacji skarbowych, niewłaściwe byłoby stanowisko, że zdanie „nieuzasadnionym byłoby twierdzenie, że pojęcie SPW jest tożsame z pojęciem wierzytelności” należałoby odnosić wyłącznie do skarbowych papierów wartościowych. Każdy rodzaj obligacji inkorporuje w sobie pewne zobowiązanie (wierzytelność) jednak obligacja sama w sobie nie jest wierzytelnością, co potwierdza Minister Finansów w powyższym fragmencie swojej interpretacji. Gdyby było inaczej, to wnioski płynące z powyższej interpretacji należałoby uznać w swoich podstawach za błędne.

Co więcej, w dalszej części swojej interpretacji Minister Finansów stwierdził: „Wykładnia pojęcia „wierzytelność” użytego w przepisie art. 16 ust. 1 pkt 39 nie może prowadzić do objęcia zakresem przedmiotowym tego przepisu bezwarunkowo i bezwzględnie wszystkich wierzytelności zawartych w przedmiocie odpłatnego zbycia lub wynikających z niego. Prowadziłoby to bowiem do ryzyka naruszenia dyrektywy ścisłej wykładni przepisów mających charakter wyjątku od zasady i zakazu rozszerzającej wykładni takich przepisów. Ponadto, byłaby to wykładnia prowadząca do nieracjonalnych, a w pewnych okolicznościach nawet niepożądanych czy niezamierzonych przez ustawodawcę skutków w zakresie opodatkowania zbycia rzeczy i praw majątkowych”.

W świetle powyższego, wyraźnie widać, że Minister Finansów odrzuca tezę o konieczności stosowania art. 16 ust. 1 pkt 39 Ustawy o CIT w stosunku do czynności polegających na odpłatnym zbyciu obligacji (a więc również i wykupie przez emitenta), w stosunku do których wprost może być zastosowany art. 16 ust. 1 pkt 8 Ustawy o CIT.

Oznacza to, że analizując skutki podatkowe wykupu obligacji należy odrzucić stanowisko o konieczności jednoczesnego stosowania art. 16 ust. 1 pkt 39 Ustawy o CIT, a analizy tych skutków dokonać wyłącznie na gruncie art. 16 ust. 1 pkt 8 Ustawy o CIT, z którego treści jednoznacznie wynika, że koszt poniesiony na nabycie lub objecie obligacji stanowi koszt uzyskania przychodu w momencie wykupu obligacji. Skoro w stanie faktycznym, którego dotyczy niniejszy wniosek mieliśmy do czynienia z takim wykupem, to oznacza to prawo Banku do zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów całej kwoty tego kosztu.

Bank jeszcze raz zwraca uwagę, że jest świadomy tego, że przywoływana interpretacja ogólna dotyczy skarbowych papierów wartościowych, jednakże jak zostało to już podkreślone, charakter korporacyjnych obligacji jest tożsamy z charakterem skarbowych papierów wartościowych. Pomimo zatem faktu, iż stanowisko Ministra Finansów wyrażone w interpretacji ogólnej dotyczy wprost wyłącznie skarbowych papierów wartościowych, wnioski z niej płynąć można - w ocenie Banku - rozciągnąć również na obligacje korporacyjne. W świetle konstytucyjnej zasady równości wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP trudno byłoby bowiem zakładać, że Minister Finansów akceptuje sytuację, w której w preferencyjny sposób traktowane są wyłącznie obligacje jednego rodzaju (w tym przypadku skarbowe) ze szkodą dla obligacji o tożsamym ekonomicznym charakterze. Dlatego też wnioski wynikające z powyższej interpretacji powinny stanowić istotną wskazówkę interpretacyjną dla potrzeb analizy skutków podatkowych zdarzenia opisanego w niniejszym wniosku.

W świetle przywołanych argumentów, zwracam się z prośbą o potwierdzenie, że przedstawione przeze mnie stanowisko i rozumienie treści przepisów prawa podatkowego jest prawidłowe.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 2805, dalej: „ustawy o CIT” lub „updop”):

Kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Definicja kosztów uzyskania przychodów sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu ze źródła przychodu lub realną szansą powstania przychodu podatkowego, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła jego uzyskiwania.

Zatem dla kwalifikacji prawnej danego kosztu istotne znaczenie ma cel, w jakim został poniesiony. Wydatek zostanie uznany za koszt uzyskania przychodów, jeżeli pomiędzy jego poniesieniem, a powstaniem, zwiększeniem bądź też możliwością powstania przychodu istnieje związek przyczynowy.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT:

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie udziałów albo wkładów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, a także wydatków na nabycie tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych; wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia tych udziałów w spółdzielni, udziałów (akcji) oraz papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych, a także z odkupienia albo umorzenia tytułów uczestnictwa w funduszach kapitałowych, z zastrzeżeniem ust. 7e, w części niezaliczonej w jakiejkolwiek formie do kosztów uzyskania przychodów.

Z kolei zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 39 updop:

Nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, w tym w sposób określony w art. 12 ust. 1 pkt 7, z wyjątkiem wierzytelności lub jej części, które uprzednio zostały zarachowane jako przychód należny - do wysokości uprzednio zarachowanej jako przychód należny.

Natomiast zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2244 ze zm.):

Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji, zwanego dalej „obligatariuszem”, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia.

Przedmiotem Państwa wątpliwości jest kwestia ustalenia czy w wyniku zbycia na rzecz emitenta opisanych w stanie faktycznym obligacji za cenę niższą niż cena ich nabycia, Bank będzie miał prawo rozliczyć koszty uzyskania przychodów w pełnej wysokości ceny nabycia obligacji.

Przechodząc na grunt analizowanej sprawy wskazać należy, że treść art. 16 ust. 1 pkt 8 updop, wyraźnie stanowi, iż: nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na objęcie lub nabycie (…) papierów wartościowych, (…); wydatki takie są jednak kosztem uzyskania przychodu z odpłatnego zbycia (…) papierów wartościowych, w tym z tytułu wykupu przez emitenta papierów wartościowych (…). Nie ulega wątpliwości, że obligacje zaliczają się do papierów wartościowych (art. 4 ust. 1 ustawy o obligacjach). Ustawodawca jednoznacznie wskazuje, że jedną z form zbycia papierów wartościowych, a więc także obligacji, jest ich wykup przez emitenta.

Zatem wydatki poniesione na nabycie obligacji będą stanowić koszty uzyskania przychodów w momencie wykupu przez emitenta na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT, jednakże nie w pełnej wysokości.

Nie można zatem zgodzić się z Państwem, że w przypadku sprzedaży obligacji za cenę niższą niż cena ich nabycia będą mieli prawo do zaliczenia do kosztów podatkowych całej kwoty, za którą nabyli obligacje. Na przeszkodzie temu stoi bowiem przepis art. 16 ust. 1 pkt 39 udpop, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów strat z tytułu odpłatnego zbycia wierzytelności, w tym w sposób określony w art. 12 ust. 1 pkt 7, z wyjątkiem wierzytelności lub jej części, które uprzednio zostały zarachowane jako przychód należny do wysokości uprzednio zarachowanej jako przychód należny.

Wbrew Państwa twierdzeniu, przepis art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT nie jest jedynym, który należy mieć na uwadze, rozliczając podatkowo transakcję sprzedaży obligacji na rzecz emitenta. Ustalając wynik podatkowy z tego tytułu na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 updop Bank powinien mieć na względzie także przepis art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT, co oznacza, że strata powstała w efekcie tej transakcji nie będzie stanowiła kosztu uzyskania przychodów. W sprawie nie zajdzie zastosowania wyjątek zawarty w tym przepisie, gdyż z treści wniosku nie wynika, aby wierzytelność z tytułu obligacji była uprzednio zaliczona do przychodów należnych.

Zasadność zastosowania w niniejszej sprawie art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT, wynika przede wszystkim z poniższych okoliczności. Obligacje zaliczają się do papierów wartościowych o charakterze dłużnym.

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy o obligacjach, obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji, zwanego dalej „obligatariuszem”, i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. W wyniku emisji obligacji emitent uzyskuje, często długoterminowe, źródło finansowania swojej działalności, nabywca zaś lokuje środki pieniężne w celu uzyskania korzyści o charakterze pieniężnym lub niepieniężnym. Istota tych papierów polega bowiem na tym, że emitent poprzez sprzedaż uzyskuje od nabywców określoną kwotę pieniężną (pewnego rodzaju pożyczkę), którą jest zobowiązany zwrócić w terminie oznaczonym na danym papierze wartościowym (w sposób i w terminach określonych w warunkach emisji) oraz zapłacić nabywcy papieru wartościowego, określoną kwotę dyskonta lub procent za korzystanie z pieniędzy.

Obligacja jest więc nierozerwalnie związana z długiem. Jest to papier wartościowy, który poświadcza istnienie długu. To właśnie szczególna forma (papieru wartościowego) odróżnia ją od pożyczki, która jest również zaciągnięciem długu. Wierzycielem emitenta staje się każdy kolejny posiadacz (nabywca) obligacji.

W wyroku WSA w Warszawie z dnia 24 maja 2017 r. sygn. akt III SA/Wa 1240/16 Sąd stwierdził: „Zdaniem Sądu obligacja ma charakter pożyczkowy, tym samym wierzytelność inkorporowana w obligacji jest wierzytelnością pożyczkową, którą ta obligacja potwierdza (inkorporuje) i mieści się pojęciu wierzytelności o jakiej mowa w art. 16 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.p.”

Tożsame stanowisko zawarto w wyroku tego samego Sądu z dnia 18 stycznia 2013 r. sygn. akt III SA/Wa 1564/12, w którym czytamy: „(…) nie może budzić wątpliwości, że obligacja jest papierem wartościowym, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem wobec właściciela obligacji, zobowiązującym się do spełnienia określonego w obligacji świadczenia. Obligacje zalicza się do kategorii papierów wartościowych dłużnych (papierów wartościowych wierzycielskich). Pomiędzy emitentem obligacji a obligatariuszem zawiązuje się stosunek zobowiązaniowy, do którego należy stosować odpowiednio m.in. przepisy Kodeksu cywilnego o zobowiązaniach (art. 353-534 KC). Obligatariusz jako wierzyciel może żądać od emitenta jako dłużnika, świadczenia określonego w treści obligacji, a emitent powinien to świadczenie spełnić. Innymi słowy, wierzytelności ucieleśnionej w obligacji przysługującej obligatariuszowi odpowiada dług ciążący na emitencie (por. Michał Romanowski, Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Komentarz, Wydawnictwo C.H. Beck str. 77).

Prawidłowe jest więc stanowisko Ministra Finansów, że obligacja jest nierozerwalnie związana z długiem. Rozumiana natomiast jako papier wartościowy stanowi potwierdzenie istnienia długu. Obligacja stanowi więc potwierdzenie wierzytelności nabywcy obligacji (w stosunku do emitenta) z tytułu zwrotu przekazanej emitentowi od nabywcy obligacji, określonej kwoty pieniężnej.

(…) Skoro więc w przypadku zbycia obligacji mamy do czynienia ze zbyciem wierzytelności pożyczkowej, to zgodzić się należy z Ministrem Finansów, iż ewentualna strata powstała w wyniku zbycia obligacji stanowi stratę, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.p. Warto przy tym podkreślić, iż przepis ten nie różnicuje wierzytelności, co wskazuje, że zakres regulacji art. 16 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.p. dotyczy odpłatnego zbycia wszelkich wierzytelności. Jedynie dla celu określenia kosztów uzyskania przychodu, ustawodawca różnicuje wierzytelności stanowiące przedmiot odpłatnego zbycia na wierzytelności zarachowane uprzednio do przychodów należnych na podstawie art. 12 ust. 3 ustawy oraz wierzytelności pozostałe”.

Stanowisko zawarte w powyższym orzeczeniu uzyskało także aprobatę Naczelnego Sądu Administracyjnego, który w wyroku z dnia 27 maja 2015 r. sygn. akt II FSK 1143/13 stwierdził m.in.: „W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego nie można podzielić wywodów skargi kasacyjnej, że obligacje nie mają charakteru pożyczkowego. Jakkolwiek z literalnego brzmienia art. 729 K.c. wynika, że do essentialia negotii umowy pożyczki należy zobowiązanie biorącego pożyczkę do zwrotu tej samej kwoty pieniędzy, to prawo cywilne dopuszcza możliwość zawarcia takiej umowy pod tytułem odpłatnym, a odpłatność może być wyrażana w dowolny sposób (por. W. Popiołek w: K. Pietrzykowski red., Kodeks cywilny, Komentarz, Tom II, Warszawa 1998, str. 306). Rację ma więc sąd pierwszej instancji, że na umowę pożyczki należy patrzeć w szerszym zakresie. Ponadto, co najistotniejsze, umowa emisji obligacji spełnia cechy kredytu, co już przez ten fakt, czyni ją umową zbliżoną do umowy pożyczki pieniężnej (W. Popiołek, op.cit. str. 308; P. Kochański, Polskie prawo o obligacjach, Samorząd Terytorialny 1995, nr 3, str. 37 i nast.)(…).

Nie znajduje uzasadnienia pogląd strony skarżącej, że skoro obligacje jak i papier wartościowy są kategoriami prawnymi, zdefiniowanymi w odrębnych ustawach, a art. 16 ust. 1 pkt 39 u.p.d.o.p. się do nich nie odwołuje, to nie ma podstaw do zastosowania tego przepisu do straty ze zbycia obligacji (…)”.

Analogiczny pogląd został wyrażony w wyroku WSA w Warszawie z dnia 6 grudnia 2019 r. sygn. akt III SA/Wa 849/19, gdzie dodatkowo stwierdzono: „W odniesieniu do podnoszonej przez skarżącego kwestii, że w obydwu ustawach podatkowych ustawodawca rozróżnia wyraźnie i precyzyjnie skutki podatkowe, które są związane z wierzytelnościami wynikającymi z różnych stosunków zobowiązaniowych od skutków związanych z papierami wartościowymi, należy wskazać, że w treści art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, takiego rozróżnienia nie ma. Oznacza to - w ocenie sądu - że dyspozycji tego przepisu podlegają wszelkiego rodzaju wierzytelności, niezależnie od tego czy są powiązane, czy też nie z papierami wartościowymi”. Powyższe orzeczenie uzyskało aprobatę NSA, który w wyroku z dnia 26 stycznia 2023 r. sygn. akt II FSK 1460/20 stwierdził: „Sąd administracyjny pierwszej instancji zasadnie przyjął, że analizowany przepis dotyczy również straty z tytułu zbycia wierzytelności (inkorporowanej w formie obligacji). Nie znajdują, więc uzasadnienia wątpliwości strony wskazującej na przesłanki wynikające z zastosowania art. 16 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.p w sytuacji przyjęcia, iż obligacja jest papierem wartościowym o charakterze dłużnym (skoro właśnie taki charakter dokumentu odpowiada wierzytelności w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt. 39 tej ustawy).”

Dlatego też przy ustalaniu wysokości kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 8 ustawy o CIT, Bank musi mieć na względzie także przepis art. 16 ust. 1 pkt 39 updop, co oznacza, że strata powstała w wyniku sprzedaży obligacji nie będzie stanowiła kosztu uzyskania przychodów. Kosztem może być tylko ta część wydatku na nabycie obligacji, która odpowiada wysokości przychodu uzyskanego z ich zbycia.

Wobec powyższego Państwa stanowisko, zgodnie z którym przy sprzedaży (w celu umorzenia) na rzecz emitenta opisanych w stanie faktycznym obligacji za cenę sprzedaży niższą niż cena ich nabycia, Bank będzie miał prawo rozliczyć koszty uzyskania przychodów w wartości nominalnej obligacji (tzn. tej części obligacji, która przypadała na Bank) - należy uznać za nieprawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Państwo przedstawili i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona interpretacja traci swoją aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Aby interpretacja mogła pełnić funkcję ochronną: Państwa sytuacja musi być zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i muszą się Państwo zastosować do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).