Interpretacja indywidualna z dnia 4 grudnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP3-2.4011.958.2023.2.MN

Możliwości skorzystania z zaniechania poboru podatku w stosunku do kwoty umorzonej i kwoty zwróconej.

Interpretacja indywidualna – stanowisko w części prawidłowe i w części nieprawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób fizycznych jest:

• prawidłowe – w zakresie zastosowania zaniechania poboru podatku dochodowego w stosunku do kwoty umorzenia;
• nieprawidłowe - w zakresie zastosowania zaniechania poboru podatku dochodowego w stosunku do kwoty zwrotu.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

7 listopada 2023 r. wpłynął Pani wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy możliwości skorzystania z zaniechania poboru podatku z tytułu umorzonego zadłużenia kredytowego i kwoty zwróconej przez bank. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z dnia 23 listopada 2023 r. (wpływ 27 listopada 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

(…) 2008 r. kupiła Pani wraz z mężem mieszkania (60m²), na zakup którego zaciągnęli Państwo kredyt hipoteczny w wysokości (…) zł.

Była Pani na urlopie macierzyńskim i w związku z tym Pani dochody nie były brane pod uwagę przez bank do zdolności kredytowej. Jedyny kredyt, jak był możliwy do uzyskania, był indeksowany do CHF. Mając dwójkę małych dzieci i ufając pracownikowi banku, że frank to stabilna waluta i rata na przełomie wielu lat nie będzie drastycznie rosła, zdecydowali się Państwo na ten toksyczny produkt zwany przez bank kredytem hipotecznym. Frank zaczął rosnąc z 2,17 zł (w dniu podpisania kredytu) do ponad 5 zł w kolejnych latach. Byli Państwo w potrzasku i nadal są. W ciągu 15 lat spłacili już Państwo (…) zł i nadal mają Państwo do spłaty na dzień dzisiejszy około (…) zł, a może być więcej, jeśli kurs franka będzie nadal rósł.

Złożyli Państwo w 2020 r. pozew do Sądu o unieważnienie umowy, ale bank utrudnia i nawet w ciągu tych 3 lat nie został przesłuchany świadek – pracownik banku, bo nie odbiera korespondencji.

Dlatego rozważają Państwo zawarcie ugody z bankiem. Państwo wycofają pozew, a bank zamknie umowę kredytową. Nie będą Państwo musieli już dalej spłacać rat (tych około (…) i bank wypłaci Państwu (…) zł „odszkodowania”.

Uzupełnienie opisu zdarzenia przyszłego

Kredyt został zaciągnięty (…) 2008 r. na zakup mieszkania na własne cele mieszkaniowe.

Kredyt został udzielony przez bank (…) S.A. w (…), obecnie następca prawny to bank (…) S.A. w (…), czyli przez podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów.

Kredyt został zabezpieczony hipoteką, nr księgi wieczystej: KW (…) na mieszkaniu w (…), przy ul. (…). Kredyt indeksowany do CHF, otrzymany i wypłacony kredyt w złotych polskich, spłacany również w PLN.

Przed umorzeniem zobowiązania dojdzie do hipotetycznego przeliczenia kredytu CHF i przewalutowaniu go, jakby od początku był kredytem w PLN z oprocentowaniem opartym na historycznych wartościach stawek preferencyjnych WIBOR 3-M powiększonych o średnią rynkową marżę kredytów w PLN udzielonych w tym samym okresie, co kredyt w CHF (frankowy).

Odpowiada Pani solidarnie za spłatę kredytu z mężem.

Na kwotę umorzenia składa się wyłącznie kapitał i odsetki.

Kwota (…) zł będzie stanowić zwrot nienależnie pobranego świadczenia wynikającego z zawyżania rat kredytu z tytułu wadliwej umowy uznanej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej za niezgodną z prawem, zawierającą abuzywne zapisy (C 19/ 2022904) oraz wyrok Sądu Ochrony Konkurencji Konsumenta z dnia 3 sierpnia 2012 r. sygn. akt XCII AmC 5344/11 klauzula nr 5622.

Ugoda będzie zawierać postanowienia dotyczące umorzenia pozostałego zadłużenia przez bank w kwocie (…) zł oraz zobowiązanie banku do zwrotu kwoty (…) zł, która została obliczona bazując na koncepcji przewodniczącego komisji nadzoru finansowego, czyli rozliczenia kredytu CHF (pseuo-frankowego) i potraktowaniu go, jakby od początku był kredytem w PLN (złotowym). Według powyższych założeń obliczono, że kredyt jest już spłacony, a kwota (…) zł stanowi zwrot z nadpłaty rat. Kredyt opiewa na kwotę (…) zł, a suma wpłaconych rat wynosi aż (…) zł (na dzień (…) 2023 r.).

Bank wysłał do Pani propozycję ugody bez podpisu ze strony banku. Pani podpisała 2 egzemplarze (…) 2023 r. i odesłała pocztą na adres wskazany przez bank. Nie otrzymała Pani jeszcze egzemplarza/egzemplarzy podpisanych, zatwierdzonych przez bank.

Nie korzystała Pani z umorzenia wierzytelności z tytułu tego lub innego kredytu zabezpieczonego hipotecznie i zaciągniętego na własne cele mieszkaniowe. Nigdy nie korzystała Pani z żadnego umorzenia wierzytelności.

Pytanie

Czy ugoda kredytu frankowego podlega zaniechaniu poboru podatku dochodowego zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Finansów z 11 marca 2022 r. (Dz. U. z 2022 r. poz. 592) od umorzonej przez bank kwoty kredytu, tj. (…) zł oraz od zaproponowanego przez bank zwrotu nienależnie pobranych świadczeń ponad kapitał i odsetki?

Pani stanowisko w sprawie

Uważa Pani, że ugoda kredytu frankowego podlega zaniechaniu poboru podatku dochodowego zarówno od umorzonej przez bank kwoty (…) zł, jak również kwoty (…) zł stanowiącej zwrot nienależnie pobranych świadczeń – zawyżanych niezgodnie z prawem, nadpłaconych rat.

Została Pani oszukana przez bank, gdyż zawarła Pani umowę wadliwą prawnie, co potwierdza linia orzecznicza sądów, zarówno w Polsce, jak i w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej oraz Rzecznik Praw Konsumenta. Zaciągnęła Pani kredyt hipoteczny na zakup mieszkania w kwocie (…) zł, a dotychczas spłaciła Pani aż (…) zł (stan na dzień (…) 2023 r.), czyli ponad 100%.

Zgodnie z zaproponowaną przez bank ugodą, kwota należnego Pani zwrotu została obliczona bazując na koncepcji przewodniczącego KNF – Komisji Nadzoru Finansowego. Dokonano hipotetycznego przeliczenia kredytu CHF i potraktowaniu go, jakby od początku był kredytem w PLN z oprocentowaniem opartym na historycznych wartościach stawek referencyjnych WIBOR 3M powiększonych o średnią rynkową marżę kredytów w PLN udzielonych w tym samym okresie, co kredyt pseudo-frankowy CHF. Według powyższych założeń obliczono, że kredyt jest już spłacony, a nadpłacona suma to właśnie (…) zł, czyli jest to zwrot Pani niesłusznie pobranych pieniędzy i nie stanowi dodatkowego dochodu, który podlegałby opodatkowaniu.

W związku z powyższym uważa Pani, że ugoda kredytu podlega zaniechaniu poboru podatku dochodowego.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest w części prawidłowe i w części nieprawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Reguły dotyczące opodatkowania

Zgodnie z treścią art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Stosownie do art. 9 ust. 2 ww. ustawy:

Jak stanowi art. 11 ust. 1 cytowanej ustawy:

Za przychody należy zatem uznać każdą formę przysporzenia majątkowego, zarówno formę pieniężną jak i niepieniężną, w tym nieodpłatne świadczenia otrzymane przez podatnika.

Dla celów podatkowych przyjmuje się, że nieodpłatne świadczenie obejmuje każde działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności podmiotów, których skutkiem jest przysporzenie majątku innej osoby, mające konkretny wymiar finansowy.

Źródła przychodów

W myśl art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy:

Użycie w powyższym przepisie sformułowania „w szczególności”, wskazuje, że definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy. O przychodzie podatkowym z innych źródeł będziemy mówić w każdym przypadku, kiedy u podatnika wystąpią realne korzyści majątkowe.

Wskazała Pani, że na podstawie proponowanej ugody sądowej bank umorzy Pani istniejące zobowiązanie, a dodatkowo zwróci Pani nienależnie pobrane świadczenie wynikające z zawyżania rat kredytu.

Należy zatem przeanalizować skutki podatkowe powyższych czynności.

Skutki podatkowe zwrotu nienależnie pobranego świadczenia

Instytucja kredytu uregulowana została przepisami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2488).

Zgodnie z treścią art. 69 ust. 1 ww. ustawy,

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

W Pani przypadku, zgodnie z planowaną ugodą, dojdzie do zwrotu nienależnie pobranego przez bank świadczenia wynikającego z zawyżania rat kredytu z tytułu wadliwej umowy.

Skoro zatem będzie to zwrot nienależnie pobranego świadczenia, to zwrot ten nie będzie stanowił przysporzenia po Pani stronie, a zatem w ogóle nie będzie stanowił przychodu.

W przypadku zwrotu świadczenia w związku z przewalutowaniem kredytu i ponownym rozliczeniem klient otrzymuje bowiem z powrotem swój kapitał - zwrot zapłaconych Bankowi kwot. Nie ma zatem podstaw, aby zwrócone kwoty uznać za dochód podlegający opodatkowaniu. Dla celów podatkowych zwrot taki jest obojętny podatkowo.

Skoro zwrot ten nie będzie stanowił w ogóle przychodu po Pani stronie, to nie można rozpatrywać kwestii zaniechania poboru podatku dochodowego.

Zatem, do tej kwoty nie znajduje zastosowania rozporządzenie Ministra Finansów z 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe, z uwagi na brak wystąpienia przychodu w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który mógłby być objęty tym rozporządzeniem.

Pani stanowisko w tej kwestii należało więc uznać za nieprawidłowe.

Umorzenie wierzytelności

Umorzenie wierzytelności następuje w przypadku zwolnienia z długu, czyli zrzeczenia się przez wierzyciela prawa do wierzytelności, bez uzyskania świadczenia ze strony dłużnika. Takie zrzeczenie się, pod warunkiem, że dłużnik je przyjmie, powoduje, że zobowiązanie wygasa.

Zgodnie bowiem z instytucją zwolnienia z długu uregulowaną w art. 508 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.):

Tak więc dla umorzenia wierzytelności koniecznym jest zgoda dłużnika (np. uzyskana w wyniku ugody, czy poprzez oświadczenie).

Otrzymanie kredytu i jego spłata na warunkach przewidzianych w umowie kredytowej są obojętne podatkowo. Przychód po stronie kredytobiorcy pojawia się w przypadku, kiedy dochodzi do umorzenia kredytu, jego części lub odsetek. Wtedy bowiem kredytobiorca osiąga konkretne przysporzenie majątkowe (przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych).

Tym samym, umorzoną Pani kwotę wierzytelności z tytułu zaciągniętego kredytu należy zakwalifikować do przychodu z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w zw. z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zaniechanie poboru podatku

Jednakże zgodnie z § 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 11 marca 2022 r. w sprawie zaniechania poboru podatku dochodowego od niektórych dochodów (przychodów) związanych z kredytem hipotecznym udzielonym na cele mieszkaniowe (Dz. U. z 2022 r. poz. 592) zmienionym Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2022 r. (Dz. U. 2022 poz. 2743):

Z kolei § 4 cytowanego rozporządzenia stanowi, że:

Natomiast w myśl § 3 komentowanego rozporządzenia:

Zgodnie z treścią ww. art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych:

Zatem zaniechanie poboru podatku do umorzonych osobom fizycznym kwot wierzytelności z tytułu kredytów znajdzie zastosowanie, jeżeli zostaną spełnione łącznie następujące przesłanki:

1.kredyt był zaciągnięty na realizację inwestycji mieszkaniowej;

2.kredyt był udzielony przed dniem 15 stycznia 2015 r. przez podmioty uprawnione do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw;

3.kredyt był zabezpieczony hipotecznie;

4.kredytobiorca nie korzystał wcześniej z umorzenia zobowiązania z tytułu innego kredytu na własne cele mieszkaniowe zabezpieczonego hipotecznie.

Przedstawiła Pani informacje, z których wynika, że:

1.w dniu (…) 2008 r. zaciągnęła Pani kredyt hipoteczny w walucie CHF na własne cele mieszkaniowe;

2.w dniu (…) 2008 r. zakupiła Pani mieszkanie;

3.bank zaproponował umorzenie pozostałego zadłużenia;

4.spełnia Pani warunki do skorzystania z zaniechania poboru podatku dochodowego.

Powzięła Pani wątpliwość, czy z tytułu umorzenia tego zadłużenia będzie Pani mogła skorzystać z zaniechania poboru podatku.

Pani skutki podatkowe z tytułu umorzenia wierzytelności

Główną przesłaną do skorzystania z zaniechania poboru podatku jest przeznaczenie tego kredytu na wydatki, o których mowa w art. 21 ust. 25 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Katalog wydatków stanowiących „własne cele mieszkaniowe” podatnika wymieniony w art. 21 ust. 25 ustawy ma charakter zamknięty – jest to wyliczenie enumeratywne.

Wydatkowanie przychodu na własne cele mieszkaniowe oznacza, według stanowiska prezentowanego w orzecznictwie i doktrynie, że celem podatnika jest realizacja potrzeby zapewnienia sobie tzw. „dachu nad głową”.

Z opisu sprawy wynika, że zaciągnięty kredyt został przeznaczony na zakup mieszkania na własne cele mieszkaniowe.

Zatemgłówna przesłanka do skorzystania z zaniechania poboru podatku – cel mieszkaniowy – została spełniona.

Ponadto spełnione zostały wszystkie warunki zawarte w omawianym Rozporządzeniu, tj.:

• kredyt został udzielony przez podmiot, którego działalność podlega nadzorowi państwowego organu nadzoru nad rynkiem finansowym, uprawniony do udzielania kredytów na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady funkcjonowania takich podmiotów;
• kredyt został zabezpieczony hipotecznie;
• nie korzystała Pani wcześniej z żadnego umorzenia.

Skoro spełnione zostały wszystkie przesłanki wynikające z omawianego Rozporządzenia, może Pani skorzystać z zaniechania poboru podatku w stosunku do kwoty umorzenia.

W konsekwencji, nie będzie Pani zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tytułu umorzenia przez Bank kwoty kredytu.

W tej kwestii Pani stanowisko należało więc uznać za prawidłowe.

Podsumowując, od umorzonej przez bank kwoty kredytu oraz od zaproponowanego przez bank zwrotu nienależnie pobranych świadczeń ponad kapitał i odsetki, nie będzie na Pani ciążył obowiązek zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Skoro stroną wniosku o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych jest Pani, to ta interpretacja nie wywołuje skutków podatkowych dla Pani męża.

Wyjaśnić również należy, że wydając interpretacje indywidualną tutejszy Organ nie dokonuje wyliczeń. Zgodnie bowiem z zasadą samoopodatkowania, obowiązującą w polskim systemie podatkowym, na podatniku spoczywa obowiązek dokonania oceny własnej sytuacji prawnopodatkowej, a po jej dokonaniu zachowania się zgodnie z przepisami prawa podatkowego, bowiem prawidłowość takiego wyliczenia podlega weryfikacji przez organ podatkowy w postępowaniu podatkowym. Dlatego też, tutejszy Organ nie odniósł się do kwot wskazanych we wniosku.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383).