Czy pracodawcy przysługuje zwolnienie ze składek na FP i FGŚP, gdy z urlopu rodzicielskiego skorzysta drugi rodzic dziecka

Obowiązkowe składki na Fundusz Pracy (FP), ustalone od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, opłacają zakłady pracy (pracodawcy) m.in. za pracowników czy zleceniobiorców, pod warunkiem że podstawa ta, w przeliczeniu na okres miesiąca, wynosi co najmniej tyle, ile minimalne wynagrodzenie za pracę.
W 2023 r. minimalne wynagrodzenie wynosi do 30 czerwca br. – 3490 zł, a od 1 lipca br. – 3600 zł.

Obowiązkowe są także składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP), bez względu na to, czy miesięczne wynagrodzenie jest równe czy niższe od minimalnego.

Zwolnienie ze składek na FP i FGŚP po urlopach związanych z rodzicielstwem 

Przepisy przewidują zwolnienie z opłacania składek na FP i FGŚP w niektórych przypadkach. Składek na te fundusze nie opłacają m.in. pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne za zatrudnionych pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego. 

Co ważne, okres 36 miesięcy zwolnienia zaczyna się po powrocie z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego lub urlopu rodzicielskiego – od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiło zakończenie urlopu, do miesiąca, w którym następuje rozpoczęcie urlopu wychowawczego lub jego części. Okres ten zaczyna się także po powrocie z każdej części wykorzystanego urlopu wychowawczego – trwa od pierwszego dnia miesiąca następującego po powrocie do miesiąca rozpoczęcia kolejnej części urlopu wychowawczego, aż do wyczerpania (w wyniku sumowania) 36-miesięcznego okresu zwolnienia z opłacania tych składek.

Analogiczne zasady stosuje się, jeżeli urlop rodzicielski udzielany jest w częściach. Jak bowiem wynika ze zmienionych przepisów Kodeksu pracy, pracownicy – rodzice dziecka – mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wymiarze do:

• 41 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie,
• 43 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Urlop rodzicielski w tych wymiarach przysługuje łącznie obojgu pracownikom – rodzicom dziecka, przy czym każdemu z pracowników – rodziców dziecka – przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego z podstawowego wymiaru tego urlopu. Prawa tego nie można przenieść na drugiego z pracowników – rodziców dziecka.

Jest to tzw. część nieprzenoszalna urlopu rodzicielskiego. Maksymalnie jeden rodzic może więc wybrać 32 tygodnie urlopu, a pozostałe 9 tygodni są zarezerwowane dla drugiego rodzica. Jeśli ten ich nie wykorzysta, to przepadają. 

Urlop rodzicielski jest udzielany jednorazowo albo nie więcej niż w 5 częściach, nie później niż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 rok życia. Zatem urlop rodzicielski można teraz wykorzystywać w bardziej elastyczny sposób. Nie musi on przypadać bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, a poszczególne części mogą mieć różną długość i nie muszą następować po sobie. 

Wobec tego pracodawca ma prawo do zwolnienia z opłacania składek na FP i FGŚP po powrocie pracownika z każdej części urlopu rodzicielskiego, w ramach limitu 36 miesięcy. 

Zwolnienie z FP i FGŚP, gdy oboje rodzice korzystają z urlopu rodzicielskiego

Zdaniem ZUS, w sytuacji gdy z urlopów związanych z rodzicielstwem na to samo dziecko korzystają oboje rodzice, którzy są zatrudnieni u różnych pracodawców, uprawnienie do zwolnienia z obowiązku opłacania składek na FP i FGŚP będzie przysługiwało wyłącznie jednemu pracodawcy. Prawo do takiego zwolnienia nabywa ten pracodawca, który pierwszy udzielił pracownikowi jednego z tych urlopów – o ile kontynuuje jego zatrudnienie (najczęściej jest to pracodawca matki dziecka).

Jeżeli ojciec dziecka powraca do pracy po jednym z tych urlopów, jego pracodawca może nabyć uprawnienie do zwolnienia z obowiązku opłacania składek na FP i FGŚP jedynie wtedy, gdy:

– na dzień powrotu pracownika – ojca dziecka – z jednego z tych urlopów stosunek pracy łączący pracodawcę z pracownicą – matką dziecka – zakończył się,

– pracodawca pracownicy – matki dziecka – nie nabył uprawnienia do skorzystania z przedmiotowego zwolnienia (matka nie powróciła do pracy).

Oznaczałoby to, że jeżeli ojciec dziecka jako drugi korzysta z urlopu rodzicielskiego, ze swojej 9-tygodniowej części, to po powrocie tego pracownika do pracy jego pracodawca nie ma prawa do zwolnienia z opłacania składek na FP i FGŚP. Zwolnienie przypada bowiem pracodawcy matki dziecka, która jako pierwsza skorzystała z urlopu rodzicielskiego, a po nim wróciła do pracy.

Takie stanowisko wynika z poradnika ZUS pt. „Zasady opłacania składek na Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, Fundusz Emerytur Pomostowych oraz Fundusz Solidarnościowy” (stan prawny na 1.01.2022 r.), dostępnego na www.zus.pl.

Natomiast w orzecznictwie prezentowane jest odmienne stanowisko. Zdaniem większości sądów z przepisów ustawy o promocji zatrudnienia oraz ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych nie wynika, aby ze zwolnienia z opłacania składek na FP i FGŚP mógł korzystać tylko jeden pracodawca (który jako pierwszy udzielił urlopu). 

Przepisy te nie uzależniają również zwolnienia z opłacania składek na te fundusze od tego, czy z takiego zwolnienia skorzysta (lub nie) pracodawca drugiego z rodziców. Wskazują jedynie, że warunkiem zwolnienia pracodawcy z opłacania składek na FP i FGŚP jest powrót pracownika do pracy po udzielonym mu przez tego pracodawcę np. urlopie macierzyńskim lub dodatkowym urlopie macierzyńskim, urlopie rodzicielskim czy urlopie wychowawczym.

Skoro zgodnie z Kodeksem pracy oboje rodzice (będący pracownikami) mogą korzystać z urlopów związanych z rodzicielstwem, to prawo do zwolnienia z opłacania składek na FP i FGŚP ma również pracodawca pracownika – ojca wychowującego dziecko, jeżeli wraca on do pracy po wykorzystaniu przysługującego mu urlopu rodzicielskiego (m.in. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 7 lipca 2015 r., III AUa 887/14, wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 3 marca 2021 r., III AUa 1040/17). 

W konsekwencji, jeśli ZUS zakwestionuje prawo do zwolnienia z opłacania składek na FP i FGŚP, można ewentualnie odwołać się od niekorzystnej decyzji do sądu. Jeśli ta linia orzecznicza się nie zmieni, pracodawca może liczyć na pozytywne rozstrzygnięcie.

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

wyrok SA w Szczecinie z 7 lipca 2015 r. (III AUa 887/14)

wyrok SA w Krakowie z 3 marca 2021 r. (III AUa 1040/17)

Izabela Nowacka 

ekonomistka, od wielu lat zajmuje się tematyką wynagrodzeń i rozliczaniem płac, autorka licznych publikacji z dziedziny prawa pracy i ubezpieczeń społecznych