Granice krytyki pracodawcy przez pracownika i skutki ich przekroczenia

Pracodawca, którego pracownik krytykuje w sposób niedozwolony, może go pociągnąć do odpowiedzialności pracowniczej, cywilnoprawnej i karnej. W zależności od charakteru krytyki ma prawo rozwiązać z nim stosunek pracy, zażądać zadośćuczynienia pieniężnego albo oskarżyć o przestępstwo zniesławienia lub zniewagi.

Prawo pracownika do krytyki pracodawcy wynika z zasady wolności słowa, określonej w:

• art. 54 ust. 1 Konstytucji RP, który zapewnia każdemu wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji,
• art. 10 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (dalej: Konwencja), gwarantującej każdemu wolność wyrażania opinii.

Również przejawem realizacji przez pracownika obowiązku dbania o dobro zakładu pracy, o ile przestrzega on przy tym obowiązku zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę (art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy), a także zakładowych zasad współżycia społecznego (art. 100 § 2 pkt 6, § 2 pkt 6 Kodeksu pracy). Krytyka pracodawcy może być także elementem sprawowania określonej funkcji (np. społecznego inspektora pracy). Prawo do krytyki ma jednak granice, których przekroczenie grozi konsekwencjami w sferze pracowniczej, cywilnoprawnej i karnej.

Dozwolona krytyka pracodawcy

Pracownik może otwarcie i krytycznie wypowiadać się w sprawach dotyczących organizacji pracy, np. podziału zadań czy rozkładu czasu pracy. Wolno mu publicznie krytykować przełożonego (pracodawcę) w ramach prawa do whistleblowingu, czyli ujawniania nieprawidłowości w funkcjonowaniu zakładu pracy polegających na różnego rodzaju aktach nierzetelności i nieuczciwości z udziałem pracodawcy lub jego przedstawicieli. To uprawnienie pracownika wynika z ugruntowanego stanowiska Sądu Najwyższego, według którego pracownik ma nie tylko prawo, ale i obowiązek przeciwdziałania złu, które obserwuje na terenie zakładu pracy. Zostało ono wyrażone m.in. w wyrokach: z 9 marca 2022 r. (III PSKP 62/21), z 7 września 2000 r. (I PKN 11/00, OSNP 2002/6/139) i z (OSNC 1975/7-8/124).