Umowa zlecenia i o świadczenie usług a umowa o pracę – różnice w świetle najnowszego orzecznictwa SN

Treść umowy zlecenia albo o świadczenie usług nie może być identyczna jak umowy o pracę, ale może być zbliżona. O tym, która z umów została zawarta, decyduje najpierw sposób jej wykonywania, następnie cechy przeważające, a w ostateczności - zgodna wola stron. Taką kolejność kryteriów przyjmują sądy w swoich werdyktach.

W latach 2020-2021 sądy kontynuowały dotychczasową linię interpretacyjną w razie wątpliwości, czy została zawarta umowa o pracę czy umowa zlecenia albo umowa o świadczeniu usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu. W ich rozstrzygnięciach coraz bardziej widoczna jest akceptacja dla podobieństw w stosunkach zatrudnieniowych, przy utrzymaniu stosunku pracy jako podstawowego. Nie ingeruje to jednak w system przesłanek branych pod uwagę dla ustalenia rodzaju umowy.

Wybór zatrudnienia

W wyroku z 23 czerwca 2021 r. (I PSKP 18/21) Sąd Najwyższy przypomniał ugruntowany w orzecznictwie pogląd o dopuszczalności wykonywania tych samych obowiązków w ramach zatrudnienia pracowniczego i cywilnoprawnego oraz o prawie stron do wyboru jednego z nich. Pozwala na to zasada swobody umów, zapisana w art. 353¹ Kodeksu cywilnego, którą do stosunków pracy stosuje się na mocy art. 300 Kodeksu pracy. Nie jest ona jednak równoznaczna z zupełną dowolnością (postanowienia SN z 8 grudnia 2020 r., I UK 356/19, i z 24 listopada 2020 r., II UK 355/19). Użycie tej zasady przy decyzji o rodzaju umowy, ukształtowaniu jej postanowień i sformułowaniu celu wymaga pozostawania w zgodzie z obowiązującymi przepisami, właściwością stosunku prawnego i zasadami współżycia społecznego. Naruszenie któregokolwiek z tych kryteriów spowoduje nieważność zawartej umowy (wyrok SA w Białymstoku z 23 października 2019 r., I ACa 134/19).

Pracodawcy, korzystając z zasady swobody umów, powinni rozważyć, który ze stosunków zatrudnieniowych jest dla nich optymalny.

Zatrudnienie w ramach stosunku pracy a stosunek cywilnoprawny