Wyrok SN z dnia 2 lipca 2021 r., sygn. III CSKP 82/21

Do wynagrodzenia wykonawcy umowy o roboty budowlane, zawartej  w  reżimie prawa zamówień publicznych, stosuje się per analogiam przepisy art. 629 i art. 632 § 2 k.c. oraz pozostałe przepisy kodeksu dotyczące tych kwestii.

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Teresa Bielska-Sobkowicz (przewodniczący)

SSN Grzegorz Misiurek

‎SSN Anna Owczarek (sprawozdawca)

w sprawie z powództwa S. sp. z o.o. w T. przeciwko Gmina Ł. o zapłatę, ‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Cywilnej w dniu 2 lipca 2021 r., skargi kasacyjnej strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w (…) z dnia 28 marca 2018 r., sygn. akt I AGa (…),

1) uchyla zaskarżony wyrok w części zmieniającej wyrok Sądu Okręgowego w K. z dnia 11 kwietnia 2017 r., sygn. akt VII GC (…) (punkt 1) oraz orzekającej o kosztach postępowania apelacyjnego (punkt 2) i w tym zakresie przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w (…),

2) odrzuca skargę kasacyjną w pozostałej części,

3) pozostawia Sądowi Apelacyjnemu w (…) rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Powódka S. sp. z o.o. z siedzibą w T. wniosła o zasądzenie od pozwanej Gminy Ł. kwoty 363 333,08 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2015 r. tytułem dalszej części wynagrodzenia z umowy o roboty budowlane.

Wyrokiem z dnia 11 kwietnia 2017 Sąd Okręgowy w K. oddalił powództwo i obciążył powoda kosztami postępowania. Wyrokiem z dnia 28 marca 2018 r. Sąd Apelacyjny w (…) zmienił powyższe orzeczenie w ten sposób, że zasądził na rzecz powódki kwotę 363 333,08 zł z ustawowymi odsetkami od dnia 29 czerwca 2015 r. do dnia 31 grudnia 2015 r. i z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 1 stycznia 2016 r. do dnia zapłaty, obciążył pozwaną kosztami postępowania w obu instancjach, ponadto oddalił zażalenie pozwanej odnoszące się do kosztów postępowania.

Podstawa faktyczna rozstrzygnięć Sądów obu instancji była częściowo zbieżna. Ustalono, że strony zawarły dnia 25 marca 2014 r. umowę o roboty budowlane w trybie prawa zamówień publicznych, której przedmiotem była „Budowa sieci kanalizacji sanitarnej (XXVI kategoria obiektu budowlanego) wraz z przepompowniami ścieków i zasilaniem elektrycznym przepompowni w miejscowościach G. i Ł.”. Zakres przedmiotowy robót określał projekt budowlany, specyfikacja techniczna wykonania i odbioru robót budowlanych, zapisy specyfikacji istotnych warunków zamówienia oraz kosztorys ofertowy wykonawcy. Wykonawca zobowiązał się do wykonania robót z materiałów określonych w projekcie budowlanym i budowlano-wykonawczym oraz specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót lub materiałów równoważnych. W SIWZ określono, że kosztorysy ofertowe należy sporządzić metodą uproszczoną, przy czym wycena powinna uwzględniać wszystkie koszty, jakie poniesie oferent w trakcie procedury postępowania o zamówienie publiczne i w trakcie realizacji zamówienia, w cenę należy wliczyć wszelkie koszty konieczne do realizacji zamówienia oraz VAT. W SIWZ stwierdzono, że „wszystkie użyte nazwy handlowe firm, wyrobów, materiałów, określonych dostawców w opisie przedmiotu zamówienia, projekcie, specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót należy traktować jedynie jako marki referencyjne nie stanowiące przeszkody dla oferenta w doborze urządzeń i materiałów z zastrzeżeniem uzyskania w efekcie założonych przez projektanta parametrów działania instalacji i nie niższego od założonego standardu technicznego, jakościowego oraz eksploatacyjnego. Dopuszcza się użycia materiałów, produktów i urządzeń równoważnych, których parametry techniczne nie odbiegają od zaprojektowanych i docelowo spełniają funkcję użytkową”. Zgodnie z kosztorysem ofertowym, spółka miała wykonać m.in. studnie rewizyjne z kręgów betonowych o średnicy 1200 mm w cenie jednostkowej 2 216,78 zł, tłocznię ścieków E. 940-(…) kompletnie wyposażoną w obudowie z PEHD wraz z uruchomieniem i transportem w cenie 193 044,60 zł oraz tłocznię ścieków E. 740-(…) kompletnie wyposażoną w obudowie z PEHD wraz z uruchomieniem i transportem w cenie 195 042,75 zł. W § 8 umowy wskazano, że wykonawca zobowiązuje się do wykonania przedmiotu umowy z materiałów określonych w projekcie budowlanym i budowlano-wykonawczym oraz określonych w specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót lub z materiałów równoważnych, przy czym materiały i urządzenia muszą odpowiadać wymogom wyrobów dopuszczonych do obrotu i stosowania w budownictwie oraz projektami budowlanym i budowlano wykonawczym, szczegółowej specyfikacji technicznej wykonania i odbioru robót budowlanych. W § 11 umowy dopuszczono wprowadzenie, w uzasadnionych wypadkach, zmian w stosunku do projektu budowlanego i budowlano-wykonawczego: (1) technologii wykonania robót na wniosek wykonawcy za zgodą zamawiającego, tylko w przypadku, gdy proponowane przez wykonawcę rozwiązanie jest równorzędne lub funkcjonalnie lepsze od przewidzianego w projekcie. Projekt takich zmian wymaga akceptacji nadzoru autorskiego i zatwierdzenia do realizacji przez zamawiającego, (2) rozwiązań technicznych, wtedy zamawiający powinien sporządzić protokół konieczności, następnie dostarczyć dokumentację projektową ze zleceniem wykonania. W przypadku, gdy określone w punkcie 4 ppkt 2 zmiany spowodują wzrost kosztów miano je traktować jako roboty dodatkowe, a zamawiający był zobowiązany do złożenia dodatkowego zamówienia w trybie wynikającym z prawa zamówień publicznych. W § 11 pkt 4 nie zamieszczono jednak żadnych podpunktów, takie jednostki redakcyjne zamieszczono w pkt 5. Termin zakończenia robót oznaczono jako 30 kwietnia 2015 r. Strony ustaliły wynagrodzenie na podstawie oferty na kwotę 3 204 982,43 zł VAT, czyli brutto 3 942 128,39 zł. Przyjęto, że zamawiający pomniejszy wynagrodzenie o niewykonane roboty, a podstawą pomniejszenia będzie ”niewykonanie robót a ujęte w kosztorysie ofertowym” (§ 10 ust. 3). Umowa została wykonana w całości. W dniach 30 czerwca i 30 września 2014 r. powódka wystawiła dwie faktury częściowe potwierdzone protokołami z odbioru robót - na kwoty 229 641 zł i 1 745 751,30 zł, które pozwana zrealizowała. W dniu 31 marca 2015 r. sporządzono protokół odbioru robót obejmujących tłocznie ścieków. Wykonawca zainstalował w miejsce dwóch tłoczni E. tłocznie P1 i P2 firmy H. w G. Zgodnie z projektem zbiornik (studnia) miał być monolityczny i z tworzywa (poliestylen), a został wykonany z kręgów betonowych, separator części stałych, komora retencyjna i orurowanie miały być z PEHD odpornego na kwasy i związki chemiczne, a wykonano ze stali nierdzewnej. Inspektor nadzoru w tracie montażu odbioru nie zgłosił zastrzeżeń do tych zmian, a wykonawca nie zwrócił się o ich akceptację do projektanta i inwestora. Pozwany w maju 2015 r., tj. po odbiorze zwrócił się o ocenę tłoczni ścieków do projektanta, który stwierdził że nie są to rozwiązania równoważne. Faktura częściowa z dnia 31 marca 2015 r., opiewająca na kwotę 1 202 322,63 zł brutto (977 498,07 zł netto), została opłacona w całości. W kosztorysie różnicowym inspektor uwzględnił różnice cen tłoczni, wynikającą z zastosowania tańszych rozwiązań. Dokumentacja projektowa przewidywała wykonanie 239 studni betonowych. Powódka wykonała 44 studnie betonowe i 197 z tworzyw sztucznych, gdyż w trakcie wykonywania inwestycji mieszkańcy zwracali się do gminy o zmianę studni betonowych na mniejsze, plastikowe. Inspektor nadzoru zaakceptował zmianę studni i odebrał roboty, skorygował w kosztorysie różnicowym cenę jednostkową studzienek plastikowych wraz z robocizną i narzutami na kwotę 843,38 zł. Na wniosek mieszkańców dokonano ponadto zmiany technologii robót w zakresie przejść pod drogami na długości 185 m, polegającej na zastąpieniu wykopów przewiertami pod drogami. Inspektor skorygował wycenę tych robót o kwotę 24 809,63 zł.